Arapça Öğretiminde Gramerin Yeri ve Bu Konuda Yapılan Kolaylaştırma Çalışmaları

Year 2024, Volume: 6 Issue: 1, 31 - 56, 14.04.2025

Ahmet Altun

Abstract

Dil, iki temel unsurdan oluşmaktadır: Biri kelime diğeri de gramerdir. Dil eğitiminin önemli bir anahtarı olan gramer, tarihsel süreç içerisinde çeşitli aşamalardan geçmiştir. Önceleri harf ve kelimeler, okuma ve yazma faaliyeti olarak ele alınmış, ardından kurallar bütünü olarak ortaya çıkmış ve kapsamlı bir bilim dalı olmuştur. Sarf ve nahiv demek olan Arapça Gramer, kısaca Arapçayı, ses (sarf), cümle (nahiv) ve anlam (semantik) yapıları bakımından inceleyip bunlarla ilgili kuralları tespit eden bir bilim dalı olarak tarif edilir. Kelime yapısını inceleyen sarf ile cümle yapısını inceleyen nahiv, Arapça gramerinin birbirinden ayrılmaz iki temel unsuru olmuştur. Ses ile anlam da nahvin bir parçası sayılmaktadır. Nahiv, sadece kelimenin son harekesini belirleme ile yetinmemektedir. Temel ve yan cümle yapısı, kelimelerin cümledeki terkipleri ve oluşan anlamlarını da kapsamaktadır. Ancak daha sonra nahiv dallanıp budaklanmıştır. İnce ve gereksiz detaylarla felsefi tartışmalarla zorlaşmıştır. Bu da öğrencilere ağır gelmeye ve içinden çıkılmaz bir hal almaya başlamıştır. Gittikçe genişleyen gramer konuları, Arapça öğrenme aşama ve çabasında olanlar için karmaşık ve zor bir hal alınca bazı dil bilimcileri harekete geçmişlerdir. Hicri II. yy’ın sonunda başlayan ve XX. yy’a kadar olan grameri toparlamaya, özetlemeye, kolaylaştırmaya yöneldikleri ve bu bağlamda birtakım çalışmalar yaptıkları görülmektedir. Nahvi kolaylaştırma hareketi iki şekilde olmuştur. Birincisi, hacimli nahiv kitapları yerine özet, kısa, özlü eserlerin telifi; ikincisi ise teorik olarak ıslah çalışmaları yönünde gerçekleşmiştir. Biz bu çalışmamızda, tarihi süreç içerisinde Arap gramerinin oluşumu, gelişimi ve Arapça öğretiminde kolaylaştırma hareketini ele almaya çalıştık.

Keywords

Arapça , Gramer , Sarf , Nahiv , Kolaylaştırma , Yaklaşım

References

• Doğan, Yusuf, “İlk Dil Çalışmaları ve Nahvin Doğuşu” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2008, c. 8
• Durmuş, İsmail, "Nahiv" md, DİA, y. 2006, c. 32
• Şirin. M. Musa, Nahiv İlmi ve Ekolleri, Y. Lisans Tezi, MÜ. Sosyal Bilimle Enst. İstanbul 2013
• İbn Nedim, el-Fihrist, Beyrut 1994
• Kılıç, Hulusi, ‘Sarf’ mad. DİA, y. 2009, c.36
• Doğan, Yusuf, “Arap Gramerinde İlk Yenilikçilik Hareketleri ve Etkileri”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2008, c. VIII
• Çetin, M. Nihad , “Arap”md. , DİA, 1991
• Doğan, Yusuf, “İlk Dil Çalışmaları ve Nahvin Doğuşu” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2008, c. 8. sy:3, s. 184
• er Racihi, İbrahim Nasır, en Nahvu’l vazifi ve keyfiyyetü’l-ifadeti minhü fi ta‘limi’l luğati’l ‘Arabiyye li-ğayri’ n- natikine biha, Yüksek Lisans Tezi, İslam Üniversitesi, Medine 1434
• Güneş Firdevs, Dil bilgisi Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar, 2013, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2
• Salman, Berna, & Aydın, İ. Seçkin, “Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Dil Bilgisi Öğretimine Yönelik Öğretmen Görüşleri”, Electronic Turkish Studies, 2018
• Doğan, Candemir, Yabancı Dil Öğretim Yaklaşımı ve Yöntemleri, İstanbul 2012
• Karahan, Leyla, “Ahmet Cevat Emre'nin Dilbilgisi Öğretimiyle İlgili Görüşleri”, Mehmet Özmen Armağanı, Çukurova Üniversitesi, Adana 2014.
• Aslan, M. Nafi, Abduh er-Râcihî ve et-Tatbîkun-nahvî Adlı Eseri, Y. Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens., Diyarbakır 2011, s. 22
• Dayf, Teysirü’n nahvi’t –ta‘limi, Kayire, 1966
• Cabir, Şerif Muhammed, “Müşkilatü tedrisi’n nahvi’l ‘Arabi ve ‘ilacuha”,