Abdallarda Kadın, Erkek ve Müzik: Toplumsal Cinsiyetin Müziği Belirleyişi

Year 2025, Issue: 3, 37 - 48, 01.10.2025

Barış Gürkan

https://doi.org/10.62425/ayalgu.1730386

Abstract

Orta Anadolu Abdallarında kadınlar, kamusal alanda müzikle hiçbir şekilde ilişkili değillerdir; dolayısıyla bu toplulukta müzik, bütünüyle ‘erkek işi’dir. Bugünkü bildiğimiz haliyle Orta Anadolu Abdal müziğinin kimlik bileşenleri olarak öne çıkan çalgıları, tınısı, üslubu, dokusu, anlam dolaşımı ve repertuarı, kadınların Abdal müziğin hiçbir yerinde bulunmamasının ve bu müziğin sadece ‘erkeklerin müziği’ olmasının ürünüdür. Diğer bir ifadeyle, şayet Abdal kadınlar bu müziğe yalnızca ses icrası yaparak bile dahil olmuş olsalardı, bu müziğin yukarıda saydığımız kimlik bileşenleri bütünüyle farklı olacaktır; bu da söz konusu müziğin mevcut halinden çok farklı bir müzik olacağı anlamına gelir.
Orta Anadolu Abdalları için müzik ve müzisyenlik hem en önemli geçim kaynağı hem de Abdal kimliğinin çok önemli bir parçasıdır. Fakat Abdal nüfusunun yarısı olan kadınların müzik ve müzisyenlikle hiçbir ilişkisinin olmaması ve bu gerçekliğin, Orta Anadolu Abdal müziğinin mevcut halini belirleyen en önemli dinamiklerden biri olması sebebiyle, çalışmanın teorik çerçevesi toplumsal cinsiyet kavramı üzerine kurulmuştur.
Orta Anadolu Abdallarında toplumsal cinsiyet ve müzik arasındaki ilişkiyi ortaya koyarak, toplumsal cinsiyetin müziğin kimliğini nasıl belirlediğini açıklamayı amaçlayan bu çalışma, Orta Anadolu Abdalları arasında gerçekleştirilen antropolojik alan çalışmalarındaki katılımcı gözlem, görüşme ve deneyimlerle elde edilen nitel verilerin ve literatür taramasıyla ulaşılan bilgilerin etnomüzikolojik bir perspektiften yorumlanmasına dayanır.

Keywords

Toplumsal cinsiyet , Toplumsal cinsiyet ve müzik , Orta Anadolu Abdalları , Abdal müziği

Women, Men and Music in Abdals: How Gender Determines Music

Abstract

In Central Anatolian Abdals, women are not associated with music in any way in the public sphere; therefore, music in this community is entirely 'men's work'. The instruments, timbre, style, texture, circulation of meaning and repertoire, which are the identity components of Central Anatolian Abdal music, are the product of the fact that women are nowhere in this music and that this music is only 'men's music'. In other words, even if Abdal women had been involved in this music only through vocal performances, the above-mentioned identity components of this music would have been completely different. This means that the music in question would have a very different quality from its current form.
For the Abdals of Central Anatolia, music and musicianship is both the most important source of livelihood and a very important part of Abdal identity. However, since half of the Abdal population, women, have no relation with music and musicianship and this reality is one of the most important dynamics determining the current state of Central Anatolian Abdal music, the theoretical framework of the study is based on the concept of gender.
This study aims to reveal the relationship between gender and music among the Abdals of Central Anatolia and explain how gender determines the identity of music. It is based on the interpretation of qualitative data obtained from participant observation, interviews, and experiences in anthropological fieldwork conducted among the Abdals of Central Anatolia, as well as information obtained from literature reviews, from an ethnomusicological perspective.

Keywords

Gender , Gender and music , Central Anatolian Abdals , Abdal music

References

• Altaras, R. (2017). Kadın Besteci mi? O da Neymiş?, içinde Ş.Ersoy Çak, Ş. Ş. Beşiroğlu (Eds.), Kadın ve Müzik (s. 241-246). Milenyum Yayınları.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış Hayat, Ayrıntı Yayınları.
• Berktay, F. (2023). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, Metis Yayınları.
• Çakmak, D. (2007). Fransız Devrimi’nde Kadın: Eksik Yurttaş, Ege Akademik Bakış, 7 (2), 727-745 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/557120 erişim tarihi: 22.12.2024
• Ersoy Çak, Ş., Beşiroğlu, Ş. (2017). Müzikoloji Alanında Yapılmış Çalışmalarda Kadının Varlığı, içinde Ş.Ersoy Çak, Ş. Ş. Beşiroğlu (Eds.), Kadın ve Müzik. Milenyum Yayınları.
• Fromm, P. (1988). A Life For New Music: Selected Papers of Paul Fromm, David Gable ve Christoph Wollf (Ed), Harvard University Press.
• Gürkan, B. (2019). Çoklukimlik, Meslek, Akrabalık Ve Müzik: Orta Anadolu Abdallarının Müziksel Dinamikleri, [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Anabilim Dalı], İzmir.
• Kutluk, F. (2016). Müzikte Cinsellik ve Toplumsal Cinsiyet, h2o kitap.
• Özkişi, Z. G. (2009). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkiye’de Kadın Besteciler: Tanzimat’tan Günümüze Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Kadın Besteciler ve Yapıtları, [Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Bilimleri Bölümü, Sanat ve Tasarım Anabilim Dalı, Müzikoloji Bilim Dalı], İstanbul.
• Özkişi, Z. G. (2013). Müzik Disiplini Bağlamında Feminist Müzik Teorisi Ve Cinsiyet Semantiği, Turkish Studies, Volume 8/12 Fall 2013, p. 889-961
• Özkişi, Z. G. (2017). Müzikte Cinsiyet Rollerine İlişkin Yargılar: Kanon, Gettolaşma ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadın Besteci Sorunu, içinde Ş.Ersoy Çak, Ş. Ş. Beşiroğlu (Eds.), Kadın ve Müzik. Milenyum Yayınları.
• Parlak, E. (2013). Garip Bülbül Neşet Ertaş: Hayatı, Sanatı, Eserleri, Demos Yayınları
• Reistma, K. (2014). “A New Approach: The Feminist Musicology Studies of Suasn McClary and Marcia J. Citron”, B.A. in Music Senior Capstone Projects, Cedarwille University. https://digitalcommons.cedarville.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1009&context=music_and_worship_ba_capstone erişim tarihi: 22.12.2024
• Sakar, M. H. (2007). Özlem Tekin Örneğinde Rock Müzikte Kadın: Toplumsal Cinsiyet, Etnisite, Hegemonya, [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Anabilim Dalı], İzmir.
• Sarkissian, M. (1992). Gender and Music, içinde Helen Myers (Ed.) Ethnomusicology: An Introduction, (s.337-348). W. W. Norton & Company.
• Stokes, M. (1994). Ethnicity, İdentity, And Music : The Musical Construction Of Place, Berg Publishers.
• Tellioğlu, İ. (2016). İslam Öncesi Türk Toplumunda Kadının Konumu Üzerine, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 0 (55), 209-224 https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/45099/563635
• Treitler, L. (1993). Gender and Other Dualities of Music History, içinde Ruth A. Solie (Ed.) Musicology and Difference: Gender and Sexuality in Music Scholarship, , University of California Press.
• Üşür, S. (1991). Din, Siyaset ve Kadın: İran Devrimi, Alan Yayıncılık.