Examination Of Tıva Fairytales In Terms Of Values Education

Year 2025, Volume: 6 Issue: 1, 136 - 152

Mehtap Müçük Kotan

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1589059

Abstract

Fairy tales, which are a warning in the education of societies, increase awareness and act as a bridge in the transfer of value between gneretaions by caryying the cultural values of nations to the future. The tales which are built on the realities of the nations to which they belong, express the understanding of this truth through contrasts and reveal the message desired to be given with the contrasts. Fairy tales are used to make sense of mythological beings representing good and evil; It help us to evaluate the psychological, sociological and cultural elements of societies in a cause-effect relationship. The effect of fairy tales on the preservation and survival of the cultural values of a society between the past and the future is undeniable. People explain the situations they are not satisfied with in their own lives, the solution points they can overcome and their expectations from life through various beings based on different fairy tale events. Thus individuals have tired to explain and convey many elements that they do not aprrove of according to the changing social from the past to the present and the traditions and customs of the societies they live in, through negative types. These types are in a constant struggle with the heroes of fairy tales and are usually at the forefront with their negative, bad and harmful qualities Thus, in fairy tales, which are one of the means of conveying cultural values, the good ones are usually while the bad ones are punished. In this study, negative types in the tales of the Tıva Turks were examined in terms of values education through the contrast of good and bad. At the same time, the results of the transformation of value transfer into an educational tool in fairy tales are discussed from different angles.

Keywords

fairy tale, values education, evil, negativity, Tıva

Değerler Eğitimi Açısından Tıva Masallarının İncelenmesi

Abstract

Toplumların eğitilmesinde bir uyarı niteliğinde olan masallar farkındalık bilincinin artmasını sağlamakta ve milletlerin kültürel değerlerini geleceğe taşıyarak nesiller arasında değer aktarımında bir köprü görevi üstlenmektedir. Ait oldukları milletlerin gerçekleri üzerine kurgulanan masallar, bu gerçeğin anlaşılmasını zıtlıklar üzerinden ifade ederek bu zıtlıklarla verilmek istenen mesajı ortaya koymaktadır. Masallar, iyi ve kötüyü temsil eden mitolojik varlıkların anlamlandırılmasında; toplumların psikolojik, sosyolojik, kültürel ögelerinin neden-sonuç ilişkisi içerisinde değerlendirilmesinde bize yardımcı olur. Bir toplumun geçmiş ve gelecek arasındaki kültürel değerlerinin korunması ve yaşatılmasında masalların etkisi yadsınamaz. İnsanlar, kendi yaşamlarında hoşnut olmadıkları durumları, bunların üstesinden gelebilecekleri çözüm noktalarını ve hayattan beklentilerini farklı masal olaylarından hareketle çeşitli varlıklar üzerinden açıklamaktadırlar. Böylece bireyler, geçmişten bugüne değişen sosyal şartlara ve içerisinde bulundukları toplumların gelenek-göreneklerine göre onaylamadıkları pek çok unsuru olumsuz tipler üzerinden anlatmaya ve aktarmaya çalışmışlardır. Bu tipler, masal kahramanlarıyla sürekli bir mücadele içerisindedirler ve genellikle olumsuz, kötü, zararlı nitelikleriyle ön plandadırlar. Böylece kültürel değerleri aktarma araçlarından biri olan masallarda genellikle iyiler ödüllendirilirken kötüler ise cezalandırılmaktadır. Bu çalışmada Tıva Türklerinin masallarında geçen olumsuz tipler, iyi-kötü zıtlığı üzerinden değerler eğitimi açısından incelenmiştir. Aynı zamanda değer aktarımının masallarda bir eğitim aracına dönüşmesinin sonuçları farklı açılardan ele alınmıştır

Keywords

masal, değerler eğitimi, kötü, olumsuzluk, Tıva

References

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aça, M. (2007). Tıva halk masalları, Konya: Kömen Yayınları.
• Akdeniz, S. (2006) “Bir masal metinleri inceleme modeli önerisi ve uygulaması”, Ankara Üniversitesi II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, Ankara Üniversitesi: Eğitim Bilimleri Fakültesi (179-187 ss)
• Altan, M. Z. (2011). Çoklu zekâ kuramı ve değerler eğitimi, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1( 4), 53-57.
• Bakırcıoğlu, R. (2012). Ansiklopedik eğitim ve psikoloji sözlüğü, Ankara: Ani Yay.
• Beydili C. (2004). Ansiklopedik Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük (E. Ercan Çev.). Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
• Bilkan, A. F. (2009). Masal estetiği, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Boratav P.N. (2012). Türk mitolojisi/Oğuzların-Anadolu, (Azerbaycan ve Türkmenlerinin Mitolojisi). Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Boratav, P. N. (2016). 100 soruda Türk halk edebiyatı, Ankara: BilgeSu Yay.
• Buch, W. (2006). “Masal ve efsane üzerine”, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. Kitabı içinde (çev. Ali Osman Öztürk), (223-228. ss.), Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü, 3. Baskı, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çıblak, N. (2008). “Teknoloji çağında kültürel miras olan masalların korunması”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S.23, 39-50.
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca Türkçe ansiklopedik lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• Dilek İ. (2021). Türk mitolojisi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ewig, U. (2014). “Masal, masal araştırması ve masal derlemesi üzerine”, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 Kitabı içinde (çev. Zeki C. Arda), (224-231. ss.), Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Golatenko, R. V. (1998). Tuvinskie Narodnıye Skazki, Moskva: Detskaya Literatura.
• Gümüştepe, P. N. (2023). Mustafa Ruhi Şirin’in “Mavi Rüyalar Gören Çocuk” adlı eseri bağlamında Türk masallarında değerler eğitimi üzerine düşünceleri, Turan, 4, 30-46.
• Günay Umay (1998). “Masal”, Masal Türk dünyası el kitabı içinde C.III, (158.ss.), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Güven, A. Z. (2014), Türk efsanelerinin değerler eğitimi bakımından incelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26), 225-246.
• Hallaç, A.T. (2022). Türk dünyasında alkarısı, (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hallaç, A.T. ve Yıldırım, S. (2022). Altay Tıvaları ve Er Töştük anlatısının Altay Tıva varyantı: Bay Nazar, Motif Vakfı, C. 15, S. 37, 1-21.
• İnan A. (2015). Tarihte ve bugün Şamanizm (8.Baskı). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Taube, E. (1994). Skazki İ Predaniya Altayskih Tuvintsev. Moskva: Vostoçnaya Literatura.
• Tezel, N. (2013). Türk masalları, İstanbul: Bilge-Kültür-Sanat Yay.
• Thompson, S. (1977). The folktale. Berkeley: University of California Press.
• Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe sözlük. Erişim tarihi: 20 Eylül 2023, https://sozluk.gov.tr/
• Kaplan, P. & Peker, S. (2022). Değerler eğitimi açısından Bolu masalları, IX. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri Kitabı, C. II, (475-494 ss.), Çizgi Kitabevi.
• Karakaş, R. & Akın, E. (2018). Değerler eğitimi bakımından Siirt menkıbeleri. Folklor ve Edebiyat, C. 24, S. 94, 87-101.
• Katı, Y. (2024). Türk halk anlatmalarında değerler eğitimi, Ankara: İksad Yayınevi.
• Kılıç Çakmak, E. (2007). Çoklu ortamlarda dar boğaz: aşırı bilişsel yüklenme, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (2), 1-24.
• Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değerler yönelimi ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15 (45), 59-76.
• Müçük, M. (2023). Türk dünyası masallarında olumsuz tipler. (yayımlanmamış doktora tezi) Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ozankaya, Ö. (1975). Temel toplumbilim terimleri sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239.
• Sakaoğlu, S. (2019). Masal araştırmaları, Ankara: Akçağ Yay.
• Seyidoğlu, B. (1999). Erzurum masalları, İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
• Uçak, S. (2011). Masalsız toplum ve okulda değerler eğitimi. İGEDER II. Ulusal Öğretmenim Sempozyumu Bildiri Kitabı (27 Kasım 2010) (77-90 ss.), İgeder Kitapları.
• Yaman, E. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yavuz, M. H. (1997). Masallar ve eğitimsel işlevleri. Ankara: Ürün Yayınları.