Kadının Ad Değiştirmeme Hakkı: İptal Kararı Sonrası Değişen Bir Şey Yok

Year 2024, Volume: 13 Issue: 26, 355 - 392, 25.12.2024

Meliha Sermin Paksoy Nazile İrem Yeşilyurt

Abstract

Ad, kişinin bilinirliğine, maddi ve manevi varlığını geliştirme hakkına hizmet eden en önemli kişilik hakkına dahil en önemli değerlerinden biridir. Adın değişmezliğinde hem kişisel hem de kamusal menfaat görüldüğü için Türk hukukunda adın değişmezliği ilkesi esastır. Ad, soyad ve önad ile bir bütündür. Buna rağmen TMK 187 ve bu maddenin
uygulanmasına ilişkin alt mevzuat çerçevesinde iptal kararı öncesi ve sonrasında bir kadın evlendiğinde soyadını değiştirmesi, kocasının soyadını alması veya çift soyadı taşımaya başlaması beklenmektedir. Boşandığında ise bu sefer TMK 173 I uyarınca kadının soyadını tekrar değiştirmesi genel kuraldır. Kadınların kişilik haklarına bu müdahaleyi haklı kılacak daha üstün bir menfaat bulunmamaktadır. Yapılanın, erkeğin üstünlüğü, aile reisi olduğu düşüncesine dayanan cinsiyet temelli bir ayrımcılık olduğu açıktır. Buna rağmen evlendiklerinde soyadı değiştirmek istemeyen kadınların, bu haklı taleplerinin Türk yargısında karşılık bulması uzun yıllar almıştır. Anayasa Mahkemesi, üçüncü kez yaptığı somut norm denetiminde, evlenen kadını soyadını değiştirmeye zorlayan TMK 187’nin anayasaya aykırı olduğuna hükmetmiş ve bu maddeyi iptal etmiştir. Aynı kararda Mahkeme, evlilik sonrasında soyadını değiştirmek istemeyen kadınların dava açmak zorunda kalmalarını başlı başına bir hak ihlali olarak değerlendirmiştir. Bu iptal kararı yürürlüğe girmesine rağmen uygulamada hiçbir şey değişmemiştir. Evlenen kadınlar hala, iptal kararı ile kendiliğinden etkisiz kalması gereken TMK 187’yi tekrarlayan bir yönetmelik hükmü gerekçe gösterilerek soyadı değiştirmeye zorlanmaktadır. İdarenin hak tanımaz bu tavrının açık bir ihlal oluşturduğu ortadadır. İdarenin bu fiili uygulamasına karşı çeşitli hukuksal olanaklar mevcuttur. Aşağıda bu olanaklar ele alınacak, bu açıklamalara zemin olmak üzere öncelikle korunan değerler ve mevcut hukuki duruma giden süreç kısaca açıklanacaktır. Mevcut hak tanımaz fiili uygulamaya karşı başvurulabilecek hukuki imkanlar açıklanacak olmasına rağmen şu husus önemle vurgulanmalıdır: Evlenmekle soyadını değiştirmek istemeyen kadınlar herhangi bir hukuk mücadelesi içine girmeden bu seçeneğe sahip olmalıdır.

Keywords

Anayasa Mahkemesi, Adın Değişmezliği, Eşitlik ilkesi, Evlilik, İptal Kararı

References

• Altındağ, Halil, “Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı veya Anayasa Değişikliği Sonrasında İdari Dava Açma Süresinin Yeniden Doğması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XVIII, sy. 3-4, (2014): 771-788.
• Azrak, Ülkü, “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Geriye Yürümezliği”, Anayasa Yargısı, sy.1, (1984): 151-168.
• Birinci Uzun, Tuba, “Aile Soyadı Çıkmazı: Anayasa Mahkemesi’nin Çocuğun Soyadının Velâyeti Kendisine Bırakılan Annesi Tarafından Değiştirilmesi Hakkındaki 25 Haziran 2015Tarihli ve 2013/3434 Başvuru Sayılı Kararının İncelenmesi”, Ankara Barosu Dergisi, sy. 4 (2016): 99-137.
• Boulanger, Özge Didem, “Eksik Düzenlemeler Aleyhine İptal Davası Açma Yöntemi Üzerine Bir İnceleme”, YBHD 6, sy. 1 (2021): 55–86.
• Demircan, Fatih, “Türk Anayasa Mahkemesi’nin Yürürlüğü Durdurma Kararlarının Hukuki Niteliği”, TBB Dergisi, sy.120 (2015), 131-154.
• Dimitrov, Vessselin, “In Search of a Homogeneous Nation: The Assimilation of Bulgaria’s Turkish Minority, 1984-1985”, Journal of Ethnopolitics and Minority Issues in Europe, 2-22. https://www. ecmi.de/fileadmin/downloads/publications/JEMIE/JEMIE01Dimitrov1007-01.pdf, 4.8.2024.
• Durak, Yasemin, Ayan, Nurşen, “Anayasa Mahkemesinin Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesini İptal Etmesi Çerçevesinde Kadının ve Çocuğun Soyadının Değerlendirilmesi”, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8.2, (2023), 359-388. Dural, Mustafa, Öğüz, Tufan, Kişiler Hukuku, Filiz, 2022.
• Dursun, Esra, Türk Medeni Hukukunda Kadın ve Çocuğun Soyadı, Onikilevha, 2018.
• Göztepe, Ece, “Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 54, sy. 2 (2015):101-131.
• Güler, Zeynep, Türk Hukukunda Kadının Soyadına İlişkin Gelişmeler Çerçevesinde Kadının Soyadı, Onikilevha, 2019.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Yargısı - Avrupa Modeli ve Türkiye, Platon Plus Yayıncılık, Nisan 2024.
• Karahanoğulları, Onur, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler (Yargı Kararlarına Dayalı Bir İnceleme), Turhan Kitabevi, 2011.
• Kirilov, Ivano Ivo, Önsoy, Murat, “From Integration to Assimilation and Forced Migration: An Evaluation of the Bulgarian Communist Party’s Turkish Minority Policy.”, bilig, sy. 103 (2022):31-58.
• Küçük, Adnan, “Anayasa Mahkemesi Tarafından Verilen İptal Kararlarının Erken Açıklanmasına ve Yürürlüğün Ertelenmesine Bağlı Olarak Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, sy.3 (2013), 311-357.
• Oğuzman, Kemal, Seliçi, Özer, Oktay Özdemir, Saibe, Kişiler Hukuku, Filiz, 2021.
• Öcal Apaydın, Bahar, “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6, sy. 2, (2015): 425-458.
• Özden Çelt, Damla “TMK M. 187’nin İptali Kararının Çocuğun Soyadına Olası Etkileri ve Olması Gereken Hukuk Bağlamında Bir Öneri”, AkdHFD 13, sy 2 (2023), 1065-1095.
• Öztan, Bilge, Medeni Hukukun Temel Kavramları, Turhan Kitabevi, Yetkin, 2017.
• Serozan, Rona ve Engin, Baki İlkay ve Atamer, Yeşim Serozan, Medeni Hukuk Genel Bölüm Kişiler Hukuku, Onikilevha, 2022.
• Şahin, Mustafa, “Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı Ardından Türk Hukukunda Evli Kadının Ve Çocuğun Soyadı”, TBB Dergisi 170 (2024), 1-38.
• Tahmazoğlu Uzeltürk, Sultan, “Ad ve Soyada İlişkin Kararlar Bireyin Kimlik Hakkı”, in Anayasa Mahkemesinin Kuruluşunun 60. Yılı Anısına 60 Yıl 60 Makale Cilt 2, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2022; 1207-1229.
• Uler, Yıldırım, İptal Kararlarının Sonuçları, AÜHF Yayınları, 1970.
• Uler, Yıldırım, “Anayasa Mahkemesi İptal Kararları Geri Yürür”, in Bahri Savcı’ya Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, 1988: 515-534.
• Yeşilyurt, Nazile İrem, “Danıştay Kararlarında Uluslararası Antlaşmaların Normatif Değeri”, İnsan Hakları Yıllığı 1, sy. 32 (2014): 1-29.
• Yılmaz, Süleyman, “Çocuğun Soyadı”, in Türk Medeni Hukuku Çerçevesinde Aile Hukukunda Güncel Meseleler Sempozyumu, ed.Yasemin Güllüoğlu Altun, Onikilevha, 2021.