The Mediating Role of Schema Modes in the Relationship Between Childhood Trauma and Narcissistic Personality Traits

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 294 - 328, 31.05.2025

Hüseyin Yolalan

https://doi.org/10.31682/ayna.1579768

Abstract

This study addresses the mediation of schema modes in the relationship between childhood traumas and narcissistic personality traits. For this purpose, 201 participants (% 88.6 female, 11.4 male; Mean age = 26) receiving undergraduate and graduate education in Istanbul were reached through convenience sampling method. Participants filled out the Childhood Trauma Questionnaire, Young Schema Modes Questionnaire-Short Form, Five Factor Personality Narcissism Questionnaire-Short Form, and Personal Information Form. Bootstrapping analysis developed by Hayes was used to evaluate the mediation of schema modes in the relationship between childhood traumas and narcissistic personality traits. As a result of the research, it was determined that the relationship between childhood traumatic experiences and narcissistic personality traits was mediated by other dysfunctional schema modes, except for the compliant surrenderer mode and self-aggrandizer modes. When the relationships between the variables in the research were evaluated, it was concluded that the childhood traumatic experiences variable significantly positively predicted the dysfunctional schema mode variables, except for the self-aggrandizer mode; the childhood traumatic experiences variable significantly positively predicted the narcissistic personality traits variable; and the dysfunctional schema mode variables significantly positively predicted the narcissistic personality traits variable. According to this predicted result, it is evaluated that experiencing trauma in childhood may increase schema modes (dysfunctional), and thus narcissistic personality traits may indirectly increase. These findings were evaluated and discussed in line with the findings of the studies that could be reached on the subject of the research and the opinions in the literature.

Keywords

schema mode , narcissistic personality , childhood traumas

Çocukluk Çağı Travmaları ve Narsisistik Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişkide Şema Modların Aracılık Rolü

Abstract

Bu çalışmada, çocukluk çağında yaşanılan travmalarla narsistik kişilik özellikleri ilişkisinde şema modlarının aracılığı ele alınmıştır. Bu amaçla İstanbul’da lisans ve lisansüstü düzeyde üniversite eğitimi alan 201 katılımcıya (% 88.6 kadın % 11.4 erkek; Ortalama yaş = 26) uygun örnekleme yöntemiyle ulaşılmıştır. Katılımcılar, Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği, Young Şema Modları Ölçeği Kısa-Form, Beş Faktör Kişilik Narsisizm Ölçeği-Kısa Form ve Kişisel Bilgi Formunu doldurmuştur. Çocukluk çağı travmalarıyla narsistik kişilik özellikleri ilişkisinde şema modların aracılığının değerlendirilmesi için Hayes tarafından geliştirilen bootstraping analizinden yararlanılmıştır. Araştırma neticesinde çocukluk çağı travmatik yaşantılarıyla narsistik kişilik özellikleri ilişkisine uyumlu teslimci mod ile büyüklenmeci modlar hariç olmak üzere diğer işlevsel olmayan şema modların aracılık yaptığı belirlenmiştir. Araştırmada bulunan değişkenler arasındaki ilişkiler değerlendirildiğinde, çocukluk çağı travmatik yaşantıları değişkeninin, işlevsel olmayan şema mod değişkenlerini büyüklenmeci mod hariç anlamlı bir şekilde pozitif yönde yordadığı, çocukluk çağı travmatik yaşantıları değişkeninin narsistik kişilik özellikleri değişkenini anlamlı bir şekilde pozitif yönde yordadığı, işlevsel olmayan şema mod değişkenlerinin narsistik kişilik özellikleri değişkenini anlamlı bir şekilde pozitif yönde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Öngörülen bu sonuca göre, çocukluk döneminde travma yaşamanın şema modlarını (işlevsel olmayan) arttırabileceği ve böylece narsistik kişilik özelliklerinin de dolaylı olarak artabileceği değerlendirilmektedir. Elde edilen bu bulgular, araştırma konusuyla ilgili yapılmış ulaşılabilen çalışma bulguları ve alanyazında bulunan görüşler doğrultusunda değerlendirilip tartışılmıştır.

Keywords

şema mod , narsisistik kişilik , çocukluk çağı travmaları

References

• Ar, Y. (2014). Büyüklenmecilik ya da incinebilirlik: Narsistik kişilik örgütlenmesinin şema terapi yaklaşımı çerçevesinde ele alınması. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi, 1(3). 29-43. https://doi.org/10.31682/ayna.470593
• Aral, N. ve Gürsoy, F. (2001). Çocuk hakları çerçevesinde çocuk ihmal ve istismarı. Milli Eğitim Dergisi, 151(3), 36–39.
• Arntz, A. ve Jacob, G. (2016). Uygulamada şema terapi (G. Soygüt, Ed. ve Çev.; 1. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık. (2011)
• Aydın, B. (1997). Çocuk ve ergen psikolojisi (1. Basım). Marmara Üniversitesi Vakfı Yayınları.
• Aytaç, M., Köse Karaca, B. ve Karaosmanoğlu, A. (2020). Turkish adaptation of the short Schema Mode Inventory. Journal of Clinical Psychology and Psychoterapy, 27(3), 1-18. https://doi.org/10.1002/cpp.2432
• Bachar, E., Canetti, L., Hadar, H., Baruch, J., Dor, Y., ve Freedman, S. (2015). The role of narcissistic vulnerability in predicting adult posttraumatic symptoms from childhood sexual abuse. Child Psychiatry and Human Development, 46(5), 800-809. https://doi.org/10.1007/s10578-014-052-z
• Bahadır, E. (2019). Erken dönem uyumsuz şemaları ile savunma mekanizmaları arasındaki ilişkilerin çocukluk çağı travmaları açısından incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Bamelis, L. L. M., Renner, F., Heidkamp, D. ve Arntz, A. (2011). Extended schema mode conceptualizations for specific personality disorders: An empirical study. Journal Of Personality Disorders, 25(1), 41–58. https://doi.org/10.1521/pedi.2011.25.1.41
• Behary, W. T. (2014). Narsistle Ateşkes (M. Şaşıoğlu, Ed. ve Çev.; 2. Basım). Psikonet Yayınları. (2008)
• Bernstein, D. P., Fink, L., Handelsman, L. ve Foote, J. (1994). Initial reliability and validity of a new retrospective measure of child abuse and neglect. American Journal of Psychiatry, 151(8), 1132-1136. https://doi.org/10.1176/ajp.151.8.1132
• Bo, B., Lockwood, G. ve Young, J. E. (2017). A new look at the schema therapy model: Organization and role of early maladaptive schemas. Cognitive Behaviour Therapy, 47(4), 328–349. https://doi.org/10.1080/16506073.2017.1410566
• Brown, G.R. ve Anderson, B. (1991). Psychiatric morbidity in adult psychiatric inpatients with childhood histories of sexual and physical abuse. American Journal of Psychiatry, 148(1), 55-61. https://doi.org/10.1176/ajp.148.1.55
• Brown, J., Selth, S., Stretton, A. ve Simpson, S. (2016). Do dysfunctional coping modes mediate the relationship between perceived parenting style and disordered eating behaviours? Journal of Eating Disorders, 4(27), 1-10. https://doi.org/10.1186/s40337-016-0123-1
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Veri analizi el kitabı (22. Basım). Pegem Akademi Yayın.
• Carr, S. N. ve Francis, A. J. (2010). Early maladaptive schemas and personality disordersymptoms: An examination in a non‐clinical sample. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 83(4), 333-349. https://doi.org/ 10.1348/147608309X481351.
• Çamurdan, A. (2006). Çocuk ihmali. Çocuk istismarı ve ihmaline multidisipliner yaklaşım (1. Basım). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Dadashzadeh, H., Hekmati, I., Gholizadeh, H. ve Abdi, R. (2016). Schema modes in cluster b personality disorders. Archives of Psychiatry and Psychotherapy, 2(2), 22–28.https://doi.org/10.12740/APP/63535
• Deveci, H. (2020). Kırılgan ve büyüklenmeci narsistik kişilik özelliklerinin şema terapi çerçevesinde mod model incelemesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Şehir Üniversitesi.
• Ekşi, F. (2016). The short form of the Five-Factor Narcissism Inventory: Psychometric quivalence of the Turkish version. Educational Sciences: Theory & Practice, 16(4), 1081-1096. http://dx.doi.org/10.12738/estp.2016.4.0001
• Gedik, G. (2021). Çocukluk çağı travmalarının kişilik örüntüleri üzerindeki etkisinde psikolojik dayanıklılığın aracı rolü [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Genderen, H. V., Rijkeboer, M. ve Arntz, A. (2012). Theoretical model: Schemas, coping styles and modes. İçinde M. V. Vreeswijk, J. Broersen ve I. Nadort. (Edl.), Handbook of Schema Therapy: Theory, Research, and Practice (ss. 27-40). John Wiley ve Sons Ltd. Published.
• Glover, N., Miller, J. D., Lynam, D. R., Crego, C. ve Widiger, T. A. (2012). The five-factor narcissism ınventory: a five-factor measure of narcissistic personality traits. Journal of Personality Assessment, 94(5), 500-512. https://doi.org/ 10.1080/00223891.2012.670680
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (1. Basım). Guilford Press.
• Herman, J. L. (2007). Travma ve iyileşme şiddetin sonuçları: Ev içi istismardan siyasi teröre (T. Tosun, Çev.). Literatür Yayıncılık. (1992)
• Jacob, G., Van Genderen, H. ve Seebauer, L. (2014). Mod terapisi: Diğer yollardan gitmek yaşam örüntülerini anlamak ve değiştirmek (N. Azizlerli ve M. Soykut, Çev.). Psikonet Yayınları. (2011)
• Johnson, J. G., Cohen, P., Chen, H., Kasen, S. ve Brook, J. S. (2006). Parenting behaviors associated with risk for offspring personality disorder during adulthood. Arch. Gen. Psychıatry, 63(5), 570-587. https://doi.org/10.1001/archpsyc.63.5.579
• Kahveci, S. (2016). Borderline kişilik bozukluğunda zihin kuramı ve çocukluk çağı travması arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Karaosmanoğlu, H. A., Ateş, N., Köse Karaca, B., ve Aytaç, M. (2022). A new viewpoint to schema modes and mode domains through polyvagal theory: Could schema modes be just a way of coping? Current Psychology, 42(24), 21119–21132. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03176-x
• Kepenekçi, Y.K. (2001). Hukuksal açıdan çocuk istismarı ve ihmali. Katkı Pediatri Dergisi, 22(3), 262-275. Kim, H.-Y. (2013). Statistical notes for clinical researchers: Assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52-54. https://doi.org/10.5395/rde.2013.38.1.52
• Korkmaz, B. (2019). Cinsel saldırıya maruz kalan kadınlarda psikoterapötik değişim sürecinin incelenmesi: Şema odaklı bir yaklaşım [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kulaksızoğlu, A. (2002). Ergenlik psikolojisi (5. Basım). Remzi Kitabevi.
• Küçükyalçın, B. (2022). Yetişkinlerde kişilik bozukluklarıyla ilişkili inançların yordanması: çocukluk çağı travması ve işlevsel olmayan tutumların etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Lauterbach, D. (2001). Personality profiles of trauma survivors. Traumatology, 7(1), 5-18. https://doi.org/10.1177/1534765601007001
• Lobbestael, J., Van Vreeswijk, M. F., ve Arntz, A. (2008). An empirical test of schema mode conceptualizations in personality disorders. Behaviour Research and Therapy, 46(7), 854-860. https://doi.org/10.1016/j.brat.2008.03.006
• Lobbestael, J., Vreeswijk, M. V., Spinhoven, P., Schouten, E. ve Arntz, A. (2010). Reliability and validity of the short Schema Mode Inventory. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 38(4), 437–458. https://doi.org/10.1017/S1352465810000226
• Macik, D. (2023). Are the schema modes suitable for explaining borderline and narcissistic behaviours? Current Psychology, 43(3), 3070-3079. https://doi.org/10.1007/s12144-023-04552-x
• Mackenzie, R. J. (2004). Çocuğunuza sınır koyma (H. Gürel, Çev.). HYB Yayınları. (1998)
• Morf, C. C. ve Rhodewalt, F. (2001). Unraveling the paradoxes of narcissism: A dynamic self-regulatory processing model. Psychological Inquiry, 12(4), 177-196. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1204_1
• Otway, L. J. ve Vignoles, V. L. (2006). Narcissism and childhood recollections: A quantitative test of psychoanalytic predictions. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(1), 104–116. https://doi.org/10.1177/0146167205279907
• Öncül, Ö. (2008). Roles of basic personality traits, schema coping responses,and toxic childhood experıences on antisocial, borderline, and psychopathic personality characteristics [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Özdemir, H. E. (2017). Bir grup üniversite öğrencisinde bağlanma stilleri ile narsisizm arasındaki ilişki: Reddedilme duyarlılığının aracı rolü [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Işık Üniversitesi.
• Öznur, H. (2017). Antisosyal kişilik bozukluğunda psikopatoloji düzeyleriyle aile işlevselliği ve çocukluk çağı travma düzeyleri arasındaki ilişki [Yayınlanmamış tıpta uzmanlık tezi]. Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
• Öztürk, O. ve Uluşahin, N. A. (2016). Ruh sağlığı ve bozuklukları (9. Basım). Nobel Tıp Kitabevleri.
• Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1). 15-34. Preacher, K. J. ve Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing ındirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891. https://doi.org/10.3758/BRM.40.3.879
• Reeves, M. ve Taylor, J. (2007). Specific relationships between core beliefs and personality disorder symptoms in a non‐clinical sample. Clinical Psychology and Psychotherapy, 14(2), 96-104. https://doi.org/10.1002/cpp.519
• Sherman, E. D., Miller, J. D., Few, L. R., Campbell, W. K., Widiger, T. A., Crego, C. ve Lynam, D. R. (2015). Development of a short form of the Five-Factor Narcissism Inventory: The FFNI-SF. Psychological Assessment, 27(3), 1110–1116. http://dx.doi.org/10.1037/pas0000100
• Şar, V., Öztürk, E. ve İkikardeş, E. (2012). Çocukluk çağı ruhsal travma ölçeğinin Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenilirliği. Turkiye Klinikleri Journal Medical Science, 32(4), 1054-63. https://doi.org/10.5336/medsci.2011-26947
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5. Basım). Allyn ve Bacon.
• Türkcan, A. (1999). Türkiye’de alkol kullanımı ve bağımlılığının yaygınlığı üzerine bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 10(4), 310-318.
• Üzümcü, E. (2016). Büyüklenmeci ve kırılgan narsistik kişilik özellikleri ile ilişkili faktörlerin şema terapi modeli çerçevesinde incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Yavuzer, H. (2002). Çocuk psikolojisi (22. Basım). Remzi Kitabevi.
• Yılmaz, V. ve Dalbudak, Z. İ. (2018). Aracı değişken etkisinin incelenmesi: Yüksek hızlı tren işletmeciliği üzerine bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 517-534. http://dx.doi.org/10.17130/ijmeb.2018239946
• Yiğit, İ. ve Erden, G. (2015). Çocukluk çağı istismar yaşantıları ile genel psikolojik sağlık arasındaki ilişkide erken dönem uyum bozucu şemaların aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 30(75), 47-59.
• Young, J. E., Arntz, A., Atkinson, T., Lobbestael, J., Weishaar, M. E., van Vreeswijk, M. F. ve Klokman, J. (2007). The Schema Mode Inventory. New York: Schema Therapy Institute.
• Young, J. E., Klosko, J. S. ve Weishaar, M. E. (2013). Şema Terapi (T. Özakkaş, Ed. ve Çev.) (2. Basım). Litera Yayıncılık. (2003)
• Zarbock, G., Loose, C. ve Graaf, P. (2018). Çocuk ve ergenlerde şema terapi uygulama temelleri (N. Azizlerli, Y. Yürüker, İ. G. Şan, Ö. Koç ve Z. Karabuda, Çev.). İçinde A. Karaosmanoğlu (Ed.), Çocuk ve ergenler için şema terapi (ss. 25-90). Psikonet Yayınları (2013)
• Zeigler-Hill, V., Green, B. A., Arnau, R. C., Sisemore, T. B. ve Myers, E. M. (2011). Trouble ahead, trouble behind: Narcissism and early maladaptive schemas. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 42(1), 96-103. https://doi.org/ 10.1016/j.jbtep.2010.07.004
• Zoroğlu, S. S., Tüzün, Ü., Şar, V., Öztürk, M., Eröcal M. K. ve Alyanak, B. (2001). Çocuklukdönemi istismar ve ihmalinin olası sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2(2), 69-78.