АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ

R. Zh. Yesbalayeva

Research Article

ABAY ŞİİRİ: TARİHSEL GERÇEKÇİLİK VE SANATSAL BİLİŞ

Year 2020, Issue: 99, 41 - 56, 25.02.2020

R. Zh. Yesbalayeva

Abstract

Abay'ın şiirinin dilsel, tarihi, sanatsal üslubu; edebi, felsefi önemi sadece ulusal edebiyatımız için değil, Türk halkı için de bir meseledir. Abay şiirinin teması hâlâ değerini kaybetmemiştir ve fikirleri hâlâ kıymetlidir. Abay ile ilgili edebiyat araştırmaları, Abay'ın eserlerinin önemi, konusu-ideolojik özellikleri ve kompozisyonu hakkında çok yazıldı ama şiirlerinin derin anlamları üzerinde eleştiri çalışmaları yapılmadı. M. Auezov'un Abay Yolu adlı romanındaki olaylara dayanarak, şiirinin ortaya çıktığı tarihi biliyoruz. Ancak, romantizm unsurları sanat eserlerinde iç içe geçtiği için, tamamen tarihsel bilgiler değildir. Yazar, tarihe dayalı bir roman yazmak amacıyla çeşitli değişiklikler yapmakta serbesttir. Bunu akılda tutarak, bazı Abay şiirlerinin ortaya çıkış tarihi üzerine araştırma ve karşılaştırmalar yapmayı deneyeceğiz.

Keywords

Abay, Biliş ve bütünlük, Karşılaştırmalı çalışma, Tarihsel gerçek.

References

1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. Монографиялық зерттеулер мен мақалалар (Құрастырып, баспаға әзірлеген Н.Ақбаев). – Алматы: Санат, 1995. – 320 б.
2. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 318 б.
3. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: «Санат», 1992. – 360 б.
4. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. Роман-хамса. – Алматы: Әл-Фараби, 1997. – 752 б.
5. Жұртбай Т. “Бесiгiндi аяла!...”: монография-эссе / Т. Жұртбай. – Астана: Фолиант, 2003. – 504 б.
6. Абай (Ибраһим) Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – Т. 1. – Алматы: Ғылым, 1977. – 454 б.
7. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 2-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 350 б.
8. Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тiлi, 1991. – 240 б.
9. Әуезов М. Абайтанудан жарияланбаған материалдар / М. Әуезов. – Алматы: Ғылым, 1988. – 368 б.
10. Шамахайұлы Қ. Абайтану дәрістері: оқулық / Қ. Шамахайұлы. Т. 1. – Алматы: ТехноЭрудит., 2019. – 258 б.
11. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: «Жеті жарғы», 1997. – 318 б.
12. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі / З. Ахметов. – Алма-Ата: Ана тілі, 1995. – 272 б.
REFERENCES 1. Áýezov M. Abaı Qunanbaev. Monografııalyq zertteýler men maqalalar (Qurastyryp, baspaǵa ázіrlegen N. Aqbaev). – Almaty: Sanat, 1995. – 320 b.
2. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 1- kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 318 b.
3. Qabdolov Z. Sóz ónerі. – Almaty: «Sanat», 1992. – 360 b.
4. Toqtarov R. Abaıdyń jumbaǵy. Roman-hamsa. –Almaty: Ál-Farabı, 1997. – 752 b.
5. Jurtbaı T. “Besigindi aıala!...”: monografııa-esse / T. Jurtbaı. – Astana: Folıant, 2003. – 504 b.
6. Abaı (Ibraһım) Qunanbaev. Shyǵarmalarynyń ekі tomdyq tolyq jınaǵy. – T.1. – Almaty: Ǵylym, 1977. – 454 b.
7. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 2-kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 350 b.
8. Áýezov M. Ádebıet tarıhy. – Almaty: Ana tili, 1991. – 240 b.
9. Áýezov, M. Abaıtanýdan jarııalanbaǵan materıaldar / M. Áýezov. – Almaty: Ǵylym, 1988. – 368 b.
10. Shamahaıuly Q. Abaıtaný dárіsterі: oqýlyq / Q. Shamahaıuly. T.1. – Almaty: TehnoErýdıt., 2019. – 258 b.
11. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 3-kіtap. –Almaty: «Jetі jarǵy», 1997. – 318 b.
12. Ahmetov Z. Abaıdyń aqyndyq álemі / Z. Ahmetov. – Alma-Ata: Ana tіlі, 1995. –272 b.

АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ

Year 2020, Issue: 99, 41 - 56, 25.02.2020

R. Zh. Yesbalayeva

Abstract

Абай поэзиясының тілдік, тарихи, көркемдік, стильдік, әдеби-танымдық, философиялық маңызы ұлттық әдебиетіміз үшін ғана емес, түркі жұртына ортақ мәселе саналады. Абай өлеңдерінің көтерген мәселесі, қозғаған тақырыбы күні бүгінге дейін өз құнын жойған жоқ, идеясы өзекті. Абай туралы әдебиеттер мен зерттеу еңбектерде Абай шығармашылығының маңызы, тақырыптық-идеялық ерекшеліктері, композициясы туралы көптеп айтылып, жазылып жүргенімен арнайы өлеңдерінің тарихына үңіліп, салыстырулар аз жасалды. М. Әуезовтің «Абай жолы» романындағы оқиғаларға сүйеніп, Абай өлеңдерінің туу тарихын білгендей боламыз. Алайда көркем шығарма оқиғасына романтизмнің элементтері араласатындықтан шығарманы тұтас тарихи шындық дей алмаймыз. Автор шығарма оқиғасына орайластырып, көркемдік шешім жасауда түрлі өзгерістерге барары анық. Мақала авторы осыны ескере отырып, Абайдың бірнеше өлеңінің туу тарихы туралы зерттеулер мен салыстыру жұмыстарын жасап ұсынады.

Keywords

Абай поэзиясы, Таным мен толғам, Салыстыра зерттеу, Тарихи шындық, Көркемдік шешім.

References

1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. Монографиялық зерттеулер мен мақалалар (Құрастырып, баспаға әзірлеген Н.Ақбаев). – Алматы: Санат, 1995. – 320 б.
2. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 318 б.
3. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: «Санат», 1992. – 360 б.
4. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. Роман-хамса. – Алматы: Әл-Фараби, 1997. – 752 б.
5. Жұртбай Т. “Бесiгiндi аяла!...”: монография-эссе / Т. Жұртбай. – Астана: Фолиант, 2003. – 504 б.
6. Абай (Ибраһим) Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – Т. 1. – Алматы: Ғылым, 1977. – 454 б.
7. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 2-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 350 б.
8. Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тiлi, 1991. – 240 б.
9. Әуезов М. Абайтанудан жарияланбаған материалдар / М. Әуезов. – Алматы: Ғылым, 1988. – 368 б.
10. Шамахайұлы Қ. Абайтану дәрістері: оқулық / Қ. Шамахайұлы. Т. 1. – Алматы: ТехноЭрудит., 2019. – 258 б.
11. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: «Жеті жарғы», 1997. – 318 б.
12. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі / З. Ахметов. – Алма-Ата: Ана тілі, 1995. – 272 б.
REFERENCES 1. Áýezov M. Abaı Qunanbaev. Monografııalyq zertteýler men maqalalar (Qurastyryp, baspaǵa ázіrlegen N. Aqbaev). – Almaty: Sanat, 1995. – 320 b.
2. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 1- kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 318 b.
3. Qabdolov Z. Sóz ónerі. – Almaty: «Sanat», 1992. – 360 b.
4. Toqtarov R. Abaıdyń jumbaǵy. Roman-hamsa. –Almaty: Ál-Farabı, 1997. – 752 b.
5. Jurtbaı T. “Besigindi aıala!...”: monografııa-esse / T. Jurtbaı. – Astana: Folıant, 2003. – 504 b.
6. Abaı (Ibraһım) Qunanbaev. Shyǵarmalarynyń ekі tomdyq tolyq jınaǵy. – T.1. – Almaty: Ǵylym, 1977. – 454 b.
7. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 2-kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 350 b.
8. Áýezov M. Ádebıet tarıhy. – Almaty: Ana tili, 1991. – 240 b.
9. Áýezov, M. Abaıtanýdan jarııalanbaǵan materıaldar / M. Áýezov. – Almaty: Ǵylym, 1988. – 368 b.
10. Shamahaıuly Q. Abaıtaný dárіsterі: oqýlyq / Q. Shamahaıuly. T.1. – Almaty: TehnoErýdıt., 2019. – 258 b.
11. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 3-kіtap. –Almaty: «Jetі jarǵy», 1997. – 318 b.
12. Ahmetov Z. Abaıdyń aqyndyq álemі / Z. Ahmetov. – Alma-Ata: Ana tіlі, 1995. –272 b.

POETRY OF ABAI: HISTORICAL TRUTH AND ARTISTIC COGNITION

Year 2020, Issue: 99, 41 - 56, 25.02.2020

R. Zh. Yesbalayeva

Abstract

The linguistic, historical and artistic style of Abai's poetry and its philosophical significance is an issue not only for our national literature but also for Turkish people. The theme of Abai’s poems has not yet lost its significance; the idea is relevant to this day. Although Abai’s literature has been studied in detail and importance of his works, his ideological specifications and its composition written, but there is no critics on the deep meaning of his poetry. Based on the events in the novel by M. Auezov “The Way of Abai”, we can assume the story of the birth of his poems. However, since the elements of romanticism are intertwined in a work of art, the work is not completely historical. The author has freedom in order to make various changes in the novel, since the work is literary, not historical. With this in mind, a study was proposed and presented of the history of the birth of several Abai poems.

Keywords

Abai, Cognition and completeness, Comparative study, Historical truth, Artistic decision.

References

1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. Монографиялық зерттеулер мен мақалалар (Құрастырып, баспаға әзірлеген Н.Ақбаев). – Алматы: Санат, 1995. – 320 б.
2. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 318 б.
3. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: «Санат», 1992. – 360 б.
4. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. Роман-хамса. – Алматы: Әл-Фараби, 1997. – 752 б.
5. Жұртбай Т. “Бесiгiндi аяла!...”: монография-эссе / Т. Жұртбай. – Астана: Фолиант, 2003. – 504 б.
6. Абай (Ибраһим) Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – Т. 1. – Алматы: Ғылым, 1977. – 454 б.
7. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 2-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 350 б.
8. Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тiлi, 1991. – 240 б.
9. Әуезов М. Абайтанудан жарияланбаған материалдар / М. Әуезов. – Алматы: Ғылым, 1988. – 368 б.
10. Шамахайұлы Қ. Абайтану дәрістері: оқулық / Қ. Шамахайұлы. Т. 1. – Алматы: ТехноЭрудит., 2019. – 258 б.
11. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: «Жеті жарғы», 1997. – 318 б.
12. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі / З. Ахметов. – Алма-Ата: Ана тілі, 1995. – 272 б.
REFERENCES 1. Áýezov M. Abaı Qunanbaev. Monografııalyq zertteýler men maqalalar (Qurastyryp, baspaǵa ázіrlegen N. Aqbaev). – Almaty: Sanat, 1995. – 320 b.
2. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 1- kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 318 b.
3. Qabdolov Z. Sóz ónerі. – Almaty: «Sanat», 1992. – 360 b.
4. Toqtarov R. Abaıdyń jumbaǵy. Roman-hamsa. –Almaty: Ál-Farabı, 1997. – 752 b.
5. Jurtbaı T. “Besigindi aıala!...”: monografııa-esse / T. Jurtbaı. – Astana: Folıant, 2003. – 504 b.
6. Abaı (Ibraһım) Qunanbaev. Shyǵarmalarynyń ekі tomdyq tolyq jınaǵy. – T.1. – Almaty: Ǵylym, 1977. – 454 b.
7. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 2-kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 350 b.
8. Áýezov M. Ádebıet tarıhy. – Almaty: Ana tili, 1991. – 240 b.
9. Áýezov, M. Abaıtanýdan jarııalanbaǵan materıaldar / M. Áýezov. – Almaty: Ǵylym, 1988. – 368 b.
10. Shamahaıuly Q. Abaıtaný dárіsterі: oqýlyq / Q. Shamahaıuly. T.1. – Almaty: TehnoErýdıt., 2019. – 258 b.
11. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 3-kіtap. –Almaty: «Jetі jarǵy», 1997. – 318 b.
12. Ahmetov Z. Abaıdyń aqyndyq álemі / Z. Ahmetov. – Alma-Ata: Ana tіlі, 1995. –272 b.

ПОЭЗИЯ АБАЙ: ИСТОРИЧЕСКАЯ ИСТИНА И ХУДОЖЕСТВЕННОЕ ПОЗНАНИЕ

Year 2020, Issue: 99, 41 - 56, 25.02.2020

R. Zh. Yesbalayeva

Abstract

Языковое, историческое, художественное, стилевое, литературное, философское значение поэзии Абая является вопросам не только нашей национальной литературы, но и тюркского народа. Проблематика лирики Абая до сих пор не потеряла своего значения, еë идеи актуальны по сей день. Хотя в литературе и исследованиях посвященных Абаю часто пишут о значении его творчества, предметно-идеологических особенностях и композиции его произведений, его стихи не были исследованы до конца. Исходя из событий в романе М. Ауэзова «Путь Абая», можно предположить историю рождения поэмы. Однако, поскольку элементы романтизма переплетаются в произведении, оно не является полностью историческим. Автор обязан внести своеобразные изменения в поэму, так как работа является литературной, а не исторической. Имея это в виду, было предложено и представлено исследование истории рождения нескольких поэм Абая.

Keywords

Поэзия Абая, Познание и полнота, Сравнительное изучение, Историческая правда, Художественное решение.

References

1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. Монографиялық зерттеулер мен мақалалар (Құрастырып, баспаға әзірлеген Н.Ақбаев). – Алматы: Санат, 1995. – 320 б.
2. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 318 б.
3. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: «Санат», 1992. – 360 б.
4. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. Роман-хамса. – Алматы: Әл-Фараби, 1997. – 752 б.
5. Жұртбай Т. “Бесiгiндi аяла!...”: монография-эссе / Т. Жұртбай. – Астана: Фолиант, 2003. – 504 б.
6. Абай (Ибраһим) Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – Т. 1. – Алматы: Ғылым, 1977. – 454 б.
7. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 2-кітап. – Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 350 б.
8. Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тiлi, 1991. – 240 б.
9. Әуезов М. Абайтанудан жарияланбаған материалдар / М. Әуезов. – Алматы: Ғылым, 1988. – 368 б.
10. Шамахайұлы Қ. Абайтану дәрістері: оқулық / Қ. Шамахайұлы. Т. 1. – Алматы: ТехноЭрудит., 2019. – 258 б.
11. Әуезов М. Абай жолы. Роман-эпопея. 1-кітап. – Алматы: «Жеті жарғы», 1997. – 318 б.
12. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі / З. Ахметов. – Алма-Ата: Ана тілі, 1995. – 272 б.
REFERENCES 1. Áýezov M. Abaı Qunanbaev. Monografııalyq zertteýler men maqalalar (Qurastyryp, baspaǵa ázіrlegen N. Aqbaev). – Almaty: Sanat, 1995. – 320 b.
2. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 1- kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 318 b.
3. Qabdolov Z. Sóz ónerі. – Almaty: «Sanat», 1992. – 360 b.
4. Toqtarov R. Abaıdyń jumbaǵy. Roman-hamsa. –Almaty: Ál-Farabı, 1997. – 752 b.
5. Jurtbaı T. “Besigindi aıala!...”: monografııa-esse / T. Jurtbaı. – Astana: Folıant, 2003. – 504 b.
6. Abaı (Ibraһım) Qunanbaev. Shyǵarmalarynyń ekі tomdyq tolyq jınaǵy. – T.1. – Almaty: Ǵylym, 1977. – 454 b.
7. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 2-kіtap. – Almaty: Jetі jarǵy, 1997. – 350 b.
8. Áýezov M. Ádebıet tarıhy. – Almaty: Ana tili, 1991. – 240 b.
9. Áýezov, M. Abaıtanýdan jarııalanbaǵan materıaldar / M. Áýezov. – Almaty: Ǵylym, 1988. – 368 b.
10. Shamahaıuly Q. Abaıtaný dárіsterі: oqýlyq / Q. Shamahaıuly. T.1. – Almaty: TehnoErýdıt., 2019. – 258 b.
11. Áýezov M. Abaı joly. Roman-epopeıa. 3-kіtap. –Almaty: «Jetі jarǵy», 1997. – 318 b.
12. Ahmetov Z. Abaıdyń aqyndyq álemі / Z. Ahmetov. – Alma-Ata: Ana tіlі, 1995. –272 b.

There are 24 citations in total.

Details

Primary Language	Kazakh
Subjects	Creative Arts and Writing
Journal Section	Research Articles
Authors	R. Zh. Yesbalayeva This is me
Publication Date	February 25, 2020
Published in Issue	Year 2020 Issue: 99

Cite

APA	Yesbalayeva, R. Z. (2020). АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ. Türkoloji(99), 41-56.
AMA	Yesbalayeva RZ. АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ. Türkoloji. February 2020;(99):41-56.
Chicago	Yesbalayeva, R. Zh. “АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ”. Türkoloji, no. 99 (February 2020): 41-56.
EndNote	Yesbalayeva RZ (February 1, 2020) АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ. Türkoloji 99 41–56.
IEEE	R. Z. Yesbalayeva, “АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ”, Türkoloji, no. 99, pp. 41–56, February 2020.
ISNAD	Yesbalayeva, R. Zh. “АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ”. Türkoloji 99 (February 2020), 41-56.
JAMA	Yesbalayeva RZ. АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ. Türkoloji. 2020;:41–56.
MLA	Yesbalayeva, R. Zh. “АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ”. Türkoloji, no. 99, 2020, pp. 41-56.
Vancouver	Yesbalayeva RZ. АБАЙ ПОЭЗИЯСЫ: ТАРИХИ ШЫНДЫҚ ПЕН КӨРКЕМДІК ТАНЫМ. Türkoloji. 2020(99):41-56.

Download Cover Image

Article Files

Full Text