EDEBİ ESERLERDEKİ MONOLOG ARACILIĞIYLA MANTIKSAL SONUÇLAR ÇIKARILMASI - YORUMLAMA

Yıl 2019, Sayı: 94, 142 - 151, 25.04.2019

R.zh. Esbalaeva

Öz

Bu makalede, psikolojiye dayalı eserlerin öğretiminin ve analiz edilmesinin en etkili yolları tartışılmaktadır. Dünya edebiyatı ile Kazak edebiyatını birbirine bağlayan bir konuda kahramanın karakteri ile psikolojik durumunu karşılaştıran şiirsel bir analiz yapılmaktadır. Eserdeki psikologizmlerin öğretilmesinin metodolojik ve pedagojik yönleri, Ernest Hemingway'in “Yaşlı Adam ve Deniz” ve Abiş Kekilbaev’in “Kuyu” hikayeleri örneklerinden hareketle incelenip açıklanmaktadır. Makalede ayrıca, edebi bir form oluşturma kavramı üzerinde de durulmaktadır. Edebiyatta, mantıksal düğümü kahramanın monoloğu üzerinden yürütmek ve herhangi bir sanatsal eserdeki fikirleri yorumlamak mümkündür. Bununla birlikte, tüm çalışmanın mantıklı bir monologdan yapıldığı ve dünya edebiyatında yer aldığı gerçeği, yazarın felsefi ve psikolojik düşüncelerinin sonucudur. Ernest Hemingway'in “Yaşlı Adam ve Deniz” adlı romanı sadece başarılı bir çeviri değil, aynı zamanda edebiyatımızdaki bir yeniliktir. Nıgmet Gabdullin'in çevirisi ile Kazak edebiyatında yeni bir roman-monolog türünün ortaya çıkışından bahsedilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yorumlama, Nesir içindeki psikologizmler, Analitik psikologizm, Sentetik psikologizm, Psikolojik eserlerin analizi

КӨРКЕМ ШЫҒАРМАДА МОНОЛОГ АРҚЫЛЫ ЛОГИКАЛЫҚ ҚОРЫТЫНДЫ ЖАСАУ. ИНТЕРПРЕТАЦИЯ

Öz

Бұл мақалада психологизмге құрылған шығармаларды оқыту мен талдаудың тиімді жолдары қарастырылады. Әлем әдебиеті мен қазақ әдебиетін байланыстырған сюжеттегі кейіпкер мінезі мен ондағы психологиялық иірімдер салыстырылып, поэтикалық талдау жасалады. Прозадағы психологизмді оқытудың методикалық, педагогикалық жақтары Э.Хеменгуэйдің «Шал мен теңіз» туындысы мен Ә.Кекілбаевтың «Шыңырау» повесі арқылы талданып, түсіндіріледі. Сондай-ақ, мақалада әдеби түр жасаудың концепциясы сипатталған. Әдебиетте кейіпкер монологы арқылы логикалық түйін жасап, интерпретациялық ой қорыту кез келген көркем туындыдан орын алуы мүмкін. Алайда тұтас шығарманың логикалық монолог арқылы өрбіп, әлем әдебиетінен орын алуы - автордың философиялық, психологиялық ойларының жемісінен. Э.Хэмингуэйдің «Шал мен теңіз» повесі Н. Ғабдуллиннің аударуымен қазақ әдебиетінің қорына еніп, әдеби жанрлар қатары повесть-монологпен толықты.

Anahtar Kelimeler

Интерпретация, Прозадағы психологизм, Аналитикалық психологизм, Синтетикалық психологизм, Психологиялық шығармаларды талдау

FORMATION OF LOGICAL CONCLUSIONS THROUGH A MONOLOGUE IN WORKS OF FICTION. INTERPRETATION

Öz

This article discusses the most effective ways of teaching and analyzing works based on psychologism. A poetic analysis is made comparing the temper of a character and his psychological state in a plot linking world literature and Kazakh literature. Methodological and pedagogical aspects of the teaching of psychologisms in prose are analyzed and explained on the example of E. Hemingway's story «The Old Man and the Sea» and A. Kekilbaev's story «The Well». The article also describes the concept of creating a literary form. In the literature, to carry out the logical node through the monologue of the hero, as well as to interpret ideas are possible in any work of fiction. However, the fact that the entire work is built from a logical monologue, and takes place in the world literature, is the result of the philosophical and psychological ideas of the author. The novel “The Old Man and the Sea” by E. Hemingway is not only a successful translation, but also a novelty in our literature, since with the translation of N. Gabdullin in Kazakh literature a new genre of monologue appeared.

Anahtar Kelimeler

Interpretation, psychologisms in prose, Analytical psychologisms, Synthetic psychologism, Psychological analysis of works

ФОРМИРОВАНИЕ ЛОГИЧЕСКИХ ВЫВОДОВ ЧЕРЕЗ МОНОЛОГ В ХУДОЖЕСТВЕННЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЯХ. ИНТЕРПРЕТАЦИЯ

Öz

В данной статье рассматриваются наиболее эффективные способы изучения и анализа психологических произведений. В статье проводится сравнительный анализ характеров персонажей и их психологическое состояние, что дает возможность усмотреть общие характериные черты героев как в мировой, так и в казахской литературе. Методологические и педагогические аспекты изучения вопросов психологизма в прозе объясняются на примере повестей Э. Хемингуэя «Старик и море» и А. Кекилбаева «Колодец». В статье также описана концепция создания литературной формы. Автор указывает, что в литературе можно провести логическую связь через монолог героя, посредством чего давать интерпретацию идеи художественного произведения. Однако тот факт, что целое произведение построено на логическом монологе героя является результатом философских и психологических идей автора. Повесть Э. Хемингуэя «Старик и море» является не только успешным переводом, а также новизной в нашей литературе, так как с переводом Н. Габдуллина в казахской литературе появился новый жанр повесть-монолог.

Anahtar Kelimeler

Интерпретация, Психологизм в прозе, Аналитический психологизм, Синтетический психологизм, Анализ психологических произведений

Kaynakça

• 1. Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. – Алматы: Санат, 1996.
• 2. Хеменгуэй Э. Шал мен теңіз (Ауд. Н.Ғабдулин). Астана: Аударма. 2002. -368 б.
• 3. Кекілбаев Ә. Шыңыраy. Роман және повестер. Алматы: Жазушы, 1982. –Б. 457.
• 4. Пірәлі Г. Көркем прозадағы психологизм және оның бейнелеу құралдары.- Оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті, 2016. -Б. 366.
• 5. Атымов М. Қазақ романдарының поэтикасы. Алматы: Ғылым, 1975. –Б. 125.
• 6. Рахман М.А., Миа М.Б. Сантиаго және Крузоның армандары: психоаналитикалық түсіндірме. Ағылшын тілінде IUP журналы 13 (3) 2018, с. 34-43.
• 7. Есембеков Т. Проблема характера и обстоятельств в прозе Мусрепова // Халықаралық ғылыми практиикалық конференцияның материалдары. – Петропавл, 2002. – 40-45 с.
• 8. Жанұзақова Қ. Т., Дүйсекеева Б. Б. Монологтың көркем шығармадағы түрлі функционалдық қызметі.//ПМУ Хабаршысы Филология сериясы. 2014 №4 Б.273.
• 9. Солтанаева Е. М. Виды литературных связей между творческими личностями.// "Ақиқат" журналы, 2007. 1- том, №10, 87 - 90 стр.
• 10. Прәлиева Г. Ішкі монолог. Алматы, 1994.