AHMED YESEVİ’DE VAROLMANIN İKİ BOYUTU: ZAMAN VE MEKAN

Yıl 2017, Sayı: 86, 92 - 122, 25.12.2017

Ferhat Karabulut

Öz

Bu çalışmada, Türkistan’da dünyayı ve ona uyanları uyarmak için yola çıkan Hoca Ahmed Yesevi’nin hikmetlerini analiz ettik. Özel olarak; Ahmed Yesevi’de önemli bir yere sahip olan “varlık meselesi”, “zaman” ve “mekan” bağlamında ele alındı. Hoca Ahmed Yesevi, insanların; yokluk ile varlık arasında gidip gelen yolcular olduğuna inanmış ve inancını bu temel üzerine oturtmuş bir mürşiddir. Ona göre, her birey “yolcudur” ve mutlaka iyi ya da kötü bir yere gider. Bu tercih bireye aittir. Yaratıcıdan ilham alan erdem sahibi bir kişi, onu sonsuz mutluluğa götürecek olan en iyi yolu seçmelidir. Hoca Ahmed Yesevi irşad için; yol, iyi yol, kötü yol, tanrı yoluna girme, zaman, varlık, deniz, inci, mercan vb. kavramları bu amaçla kullanır.
Burada, Hoca Ahmed Yesevi'nin insanlara varlığın esası olarak gösterdiği zamanın ve mekanın ne olduğunu, yansımalarını ve metafiziksel boyutunu analiz etmek için; göstergebilimsel, morfo-semantik ve söz dizimsel kuramlardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Yesevi, Erdemler, Varlık, Zaman, Mekân, Mistisizm, Felsefe

THE TWO DIMENSIONS OF EXISTENCE IN AHMED YASAWI: TIME AND SPACE

Öz

In this study, we dealt with “being”,”time” and “space” in Hoca Ahmed Yasаwi of Turkestan. Hoca Ahmed Yasawi was a master (mürşid) of a religious sect or tarikah in which people travels from nothingness to reality. According to Ahmed Yasawi, a person is in the way in which he/she goes to somewhere: good or bad. A person who has virtue coming from God, should choose the best way taking him/her to the eternal happines. Hoca Ahmed Yasawi, uses the concepts such as way, good way, bad way, entering the good way, time, being, sea, pearl, coral, etc.
Here we have analysed the way in which Hoca Ahmed Yasawi showed people what the good personality was. In order to examine the features, reflections and dimensions of being, time and space, we have made use of semiotics and morpho-semantic syntactic point of views.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Yasawi, Virtues, Being, Time, Space, Mysticism, Philosphy

Kaynakça

• 1. Şafak Yakup (1995), “Tasavvufî Şiirde Mecazî Anlatım”, VII. Mevlana Sempozyumu. Konya, 81. Yakup, şöyle devam eder; “Mutasavvıf şairler, mecazî anlatım tarzını, içlerindeki derin ve zengin duygularını, sezgi ve ilhamlarını, alenen söylemek istemedikleri hakikatleri ve sırları ifade etmek için seçmişlerdir” (Yakup, agm, 88).
• 2. İbn Sina, eş-Şifâ, Tabiiyyât I (tarihisiz-yersiz), (yay. İbrahim Medkur), s. 147, 160; Kitabu’ş-Şifâ, Fizik I (2004), (tercüme ve yayın Muhittin Macit ve Ferruh Özpilavcı), Litera Yay., İstanbul, s. 189, 205.
• 3. Kemal Sözen (2001), “Ebu’l-Berekât el-Bağdâdî’nin Zaman Teorisi”, Dinî Araştırmalar, C. IV, S. X, , Ankara, s. 169; M. Naci Bolay (1990), Farabi ve İbn Sina’da Kavram Anlayışı, MEB Yay., İstanbul 1990, s. 51.
• 4. Kindî, Risâle fî vahdâniyyeti’llah ve tenâhî cirmi’l-âlem (Allah’ın Birliği ve Âlemin Sonluluğu Üzerine), Felsefî Risâleler (1994), (tercüme. Mahmut Kaya), İz Yay., İstanbul, s.91.
• 5. Kindî (1994), Risâle fî hudûdi’l-esyâ ve rusûmihâ (Tarifler Üzerine), Felsefî Risâleler içinde, (tercüme eden Mahmut Kaya) içinde, İz Yay., İstanbul, 59
• 6. Agostinho, Santo. (2006) “Confissões”, 3. ed. Coleção Patrística; 10. São Paulo: Paulus, 361.
• 7. http://felsefeokuma.blogspot.com.tr/p/mheidegger.html (31.5.2016)
• 8. Çetin BAL, “Dinsel metinlere göre zaman bilmecesi”, http://www.zamandayolculuk.com/zamanblmeces.HTM (31.5.2016)
• 9. Fuat Köprülü (1984), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvuflar, beşinci basım, Diyanet yay., Ankara, 21.
• 10. Kemal Eraslan (2000), “Hoca Ahmed Yesevi”, Yesevilik Bilgisi, MEB yay., Ankara, 106-107.
• 11. Hakan Poyraz (2006), “Yolun Ahlakı”, Bilgi,(13) / 2 : 1-10.
• 12. Osman Türer, (2000), “Türk Dünyasında İslam’ın Yerleşmesi ve Muhafazasında Sufi Tarîkatlar ve Yesevi’nin Rolü”, Yesevilik Bilgisi, MEB: Ankara, 76.
• 13. Emel Esin, “Ahmed Yesevi Külliyesi”, TDVİA,C. II, s. 162.
• 14. Mustafa Eren, 2017. “İhvan-ı Safa’nın Sanat Ontolojisi”, Bilig, nr. 81, s. 1-29. Ankara
• 15. Mustafa Eren, 2017. “Doğu ve Batı Arasında Yesevi Hümanizmi”, Hoca Ahmed Yesevi’nin Manevi Mirası içinde, S. 241-258. Almatı.
• 16. Annemarie Schimmel (2004), Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri, İslam’a Görüngübilimsel Yaklaşım, çev. Ekrem Demirli, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, , s. 26-27.
• 17. Kaplan Üstüner (2007), Divan Şiirinde Tasavvuf, Bireşik Kitapevi, Ankara, 292.
• 18. Süleyman Uludağ (2007), Tasavvufun Dili-2, Manevi Haller, Mavi Yayıncılık İstanbul, 46.