ŞAHKERİM’İN DOĞU VE BATI EDEBİYATINDAN KAZAK EDEBİYATINA YAPTIĞI TERCÜMELERİ

Year 2016, Issue: 76, 77 - 91, 28.04.2016

I. Nurmagombetova

Abstract

Şahkerim Kudayberdiyev Kazak tarihinde insanlık adına hayatı pahasına mücadele veren yüce bir şahsiyettir. Adalet, namus, vicdan uğrunda kendini kurban eden Kazak aydınıdır. Abay’ın kardeşi, öğrencisi olmak ona nasip olmuştur. Abay’ın yolundan giden, fikirlerini devam ettirebilen bir düşünür olan Şahkerim arayış içinde keşfettiği, tanıyıp bildiği yazarları, şairleri Kazak Edebiyatına kazandırmıştır. Şahkerim çeviri konusunda Abay kadar başarılı olduğu için çevirileri kelime kelimesine yapılan bir tercüme olmaktan uzaktır. Kazak halkının estetik anlayışına, dil özelliğine, kendi üslubuna uygun biçimde yoğrulmuş ve yeniden vücut bulan bu eserler Kazak Edebiyatının zaman geçtikçe değeri artan eserler arasındadır. Şahkerim’in yaptığı tercümeler sayesinde Kazak Edebiyatına yeni kelimeler, yeni kavramlar, bazı kelimelere yeni anlamlar kazandırılarak yenilikler yapılmıştır.
Şahkerim her zaman doğruluktan yana idi. Türkçe, Farsça, Rusça gibi öğrendiği diller sayesinde de daha çok bilgi kazanmıştır. Bu bilgiler onun ufkunu genişletmiştir. Yaşamında aradığı bazı soruların cevaplarını da Batı ve Doğu Edebiyatı ediplerinin yapıtlarında bulmuştur. Fuzuli, Nizami, Hafız, Tolstoy, Puşkin gibi sanatçılardan fikir, estetik düşünce, hayat anlayışı bakımından etkilendiği başarılı bir şekilde yapılan çevirilerinde görülmektedir. Kazak Edebiyatında Şahkerim’in Fuzuli’den tercüme ettiği Leyla ve Mecnun hikayesi vardır. Şahkerim çevirileri sırf dilleri bildiği için yapmamıştır. Onun amacı toplumuna Batı ve Doğu klasik eserlerini kazandırarak halkının dünya görüşünü ve estetik anlayışını geliştirmekti.

Keywords

Şahkerim Kudayberdiyev, Doğu ve Batı Edebiyatı, Şahkerim çevirileri, Leyla ve Mecnun hikayesinin Şahkerim nüshası, Hafız, Fuzuli, Nizami, Tolstoy, Puşkin, fabl örnekleri

SHAKARIM’S TRANSLATIONS FROM EASTERN AND WESTERN LITERATURES INTO KAZAKH LITERATURE

Abstract

Shakarim is a individual who fought for the sake of goodness in Kazakh literature. He is a Kazakh enlightener who sacrificed himself for justice and conscience. He was great thinker who followed Abai. He attracted all writers and poets whom he knew. Shakarim was a professional translator as Abai. He didn’t translate word by word. His works got place in the list of masterpieces in Kazakh literature according to language peculiarities and writing style of his works. New words, notions and new meanings of some words appeared by his translations.
Shakarim always liked novelty. He learnt much in Turkish, Persian and Russian languages. He found answers for his questions in Western and Eastern literature. His interest in Fuzuli, Nizami, Hafiz, Tolstoy, and Pushkin is noticed in his translations. Shakarim translated Fuzuli’s “Layla and Mazhnun”. His this translation was widely spread all over the world. Kelile and Dimne was also translated by Shakarim. He translated not only because he knew the language. He tried to change people’s world outlook by his translations.

Keywords

Shakarim Kudaiberdiev, Eastern and western literature, Shakarim’s translations, Shakarim’s version of Layla and Mazhnun story, Hafiz, Fuzuli, Nizami, Tolstoy, Pushkin, fable

References

• 1. T.Şañbay, Şahkerim Ansiklopedisi, I.cilt, RaritetYay., Almatı, 2007, s.358
• 2. M.Karatayev, Şahkerim Göz önümüzde, IV.cilt, Raritet Yay., Almatı, 2007, s.30
• 3. Z.Ahmetov,Şahkerim Kazak Edebiyatınının Klâsik Yazarı, IV.cilt, Raritet Yay., Almatı, 2007, s.31
• 4. Z.Ahmetov, Şahkerim Kazak Edebiyatınının Klâsik Yazarı,IV.cilt, Raritet Yay., Almatı, 2007, s.32
• 5. Z.Ahmetov, Şahkerim Kazak Edebiyatınının Klâsik Yazarı,IV.cilt, Raritet Yay., Almatı, 2007, s.37
• 6. M.Bazarbay, Şahkerim Şair, IV.cilt, Raritet Yay., Almatı, 2007,s.53
• 7. R.Berdibay, Önemli Şahsiyet, IV.cilt, Raritet Yay., Almatı, 2007, s.70
• 8. F.Sahipova, Kazak Aydını Şekerim Kudayberdiuli, Çağdaş Türklük Araştırmaları Dergisi, cilt 2, sayı:1, Mart 2005, s.159
• 9. Ş.Kudayberdiyev, Eserleri. Şiirleri. Destanları. Nesir Yazıları, Almatı, Jazuşı Yay., 1988, s. 554.
• 10. Kazak Edebiyatı Yayınları, 1935, s. 55-114
• 11. Şahkerimtanu Meseleleri, RaritetYay, Almatı, 2007, s.257
• 12. İ.Jemeney, Şahkerim ve Fars Edebiyatı, Kazak Edebiyatı, Almatı, 2007, s. 113