Abay'ın Mükemmel İnsan Öğretisi, M. Mırzahmetulı'nın AbayAraştırmaları Bilimine Büyük Katkısıdır

Yıl 2022, Sayı: 110, 9 - 30, 25.06.2022

мақсат әліпхан

Öz

Abay'ın eserlerinin kapsamlı ve geniş bir incelemesi M.Auezov'un araştırmasıyla başlar. Ahlak, bir şairin bir insanı, hayatı ve zamanı söyleyen düşüncesinin çekirdeğidir. Bunu M.Auezov belirledi. Şairdeki insanlık ahlak bilgi sistemini bulan M.Mırzahmetov idi. Ve bilgi sürecindeki öz ve fenomenlerin kategorilerinin rolü çok büyüktür. Bilim dolaşımına gömülü olan mükemmel Abay'ın kategorisi ve bilgisi M.Myrzahmetuly – ve Abay'ın çalışmasında ahlaki öğretinin olgusudur. Eğer «sonsuz enerji, parlak bir zihin, sıcak kalp» sahibi en mükemmel insansa, ahlaki bir dünya da , M.Mırzahmetulı’nın tespit ettiği bu mükemmel insanın ortaya koyduğu öğretileri doğrultusundaki temel ahlak ve ahlakın varlığıdır. İnsanın doğası beden (güç), ruh (kalp), akıl tarafından şekillendirilirken, onun eşsiz, kutsal ahlakı akıl ve kalpten gelen niteliklerle şekillenir. Yani, gerçek ahlak, akıl, adalet ve merhametin niteliklerini de içeren, ahlaksızlıkla elde edilir. Ve bu ahlaki kalitenin en yüksek zirvesi imani gül - üç sevgidir. Ve Abay'ın eserlerindeki üç sevgi, Tanrı'ya, insana ve adalete olan sevgidir. Mükemmel bir insanın öğretisi, Abay'ın söylediği ahlaki öğretinin dışsal bir olgusudur ve sevgi (üç aşk) onun içsel özü ve özüdür.
Makale, M.Mırzahmetulı tarafından incelenen ve tanımlanan Abay'ın ahlaki öğretilerinin sistemini ve derin içeriğini açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler

M.Auezov, Abay, ahlak felsefesi, M.Mırzahmetulı, mükemmel insan, ahlakın temeli, ahlakın özü

Abai's doctrine about the perfect man is a huge contribution to the science of Abai studies by M.Myrzakhmetuly

Öz

A comprehensive and broad study of Abay's work begins with the research of M. Auezov. The essence of the poet's thoughts about man, about life and time is morality. If M. Auezov identified this problem, then M. Myrzakhmetuly found the system and essence of moral knowledge in the poet's work. The advantage and property of human nature lies in its reason and the meaning of human life is knowledge. And the role of the categories of essence and phenomena in the process of cognition is enormous. The category and knowledge of the perfect man of Abai, introduced into scientific circulation by M. Myrzakhmetuly, is the phenomenon of moral teaching in the work of Abai. If the owner of “Hot energy (ystyk kayrat), radiant mind (nұrly ақyl), hot heart (zhyly zhurek)” is a perfect person, then the moral world of this perfect person is revealed by the teachings of zhauanmartlik (the basis of morality) and imani gul (the essence of morality), certain by M. Myrzakhmetuly. The nature of a person is formed by the body (strength), soul (heart), mind, and his unique, sacred morality is formed by qualities emanating from the mind and heart. That is, true morality is achieved through zhauanmartlik, which includes the qualities of intelligence, justice and mercy. And the highest peak of this moral quality is imani gul - three loves. And the three loves in the works of Abai are love for God, for man and justice. The doctrine of the perfect man is an external phenomenon of the moral teaching sung by Abay, and love (three loves) is its inner essence and core.
The article describes the system and deep content of the moral teachings of Abay, which were studied and identified by M. Myrzakhmetuly.

Anahtar Kelimeler

M.Auezov, Abai, philosophy of morality, M.Myrzakhmetuly, perfect man, basis of morality, essence of morality

Учение о совершенном человеке Абая – огромный вклад в науку абаеведения М.Мырзахметулы

Öz

Всестороннее и широкое изучение творчества Абая начинается с исследований М.Ауэзова. Суть размышлений поэта о человеке, о жизни и о времени составляет - нравственность. Если М.Ауэзов определил эту проблему, то М.Мырзахметулы нашел в произведении поэта систему и сущность нравственных знаний. Преимущество и свойство человеческой природы состоит в его разуме и смысл человеческой жизни– есть знание и познание. А роль категорий сущность и явлений в процессе познания огромна. Категория и познание совершенного человека Абая, внедренный в научный оборот М.Мырзахметулы – и есть явление нравственного учения в произведении Абая. Если обладателем «Горячей энергии (ыстық қайрат), лучезарного ума (нұрлы ақыл), горячего сердца (жылы жүрек)» является совершенный человек, то нравственный мир этого совершенного человека раскрывается учениями жәуанмәртлік (основа нравственности) и имани гүл (сущность нравственности), определенные М.Мырзахметулы. Природа человека формируется телом (силой), душой (сердцем), разумом, а его неповторимая, священная нравственность формируется качествами, исходящими от ума и сердца. То есть истинная нравственность достигается через жәуанмәртлік, включающее в себя качества разума, справедливости и милосердия. И высшей вершиной этого нравственного качества является имани гүл – три любви. А три любви в произведениях Абая – это любовь к Богу, к человеку и справедливости. Учение о совершенном человеке - есть внешнее явление нравственного учения, воспетого Абаем, а любовь (три любви) – есть его внутренняя суть и сердцевина.
В статье описывается система и глубокое содержание нравственных учений Абая, которые были изучены и определены М.Мырзахметулы.

Anahtar Kelimeler

М.Ауэзов, Абай, философия морали, М.Мырзахметулы, совершенный человек, основа нравственности, сущность нравственности

Kaynakça

• Мырзахметов М. Мұхтар Әуезов және абайтану проблемалары. - Алматы: Ғылым, 1982. – 296 б.
• Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. ХХ том. Монография, мақалалар. – Алматы: Жазушы, 1985. – 496 б.
• Әл-Фараби. Философиялық трактаттар. Алматы: Ғылым, 1973. – 446 б.
• Абай (Ибраһим Құнанбаев). Екі томдық шығармалар жинағы. ІІ том. – Алматы: Жазушы, 1986. – 200 б.
• Әлемдік философиялық мұра. Жиырма томдық. 5-том. Ортағасырлық діни философия. Алматы: Жазушы, 2005. – 560 б. Толстой Л. Исповедь. 39-97-с. – Толстой Л. Не могу молчать. Москва: Советская Россия, 1985. – 528 стр.
• Құдайбердиев Ш. Шығармалары. Алматы: Жазушы, 1988. – 560-б.
• Абай (Ибраһим Құнанбаев). Екі томдық шығармалар жинағы. І том. – Алматы: Жазушы, 1986. – 304 б.
• Лосев А.Ф. История античной эстетики. Софисты. Сократ. Платон. Т. 2. Москва: Искусство, 1969. – 715 с.
• Әл-Фараби. Әлеуметтік-этикалық трактаттар. Алматы: Ғылым, 1975. – 455 б.