ҚАЗАҚ ХАЛЫҚ ДАСТАНДАРЫН ТИПОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Yıl 2011, Sayı: 51-52, 56 - 63, 25.04.2011

T. Kaldybaev

Öz

Қазіргі қазақ фольклорының негізгі мақсаттарының ішінде қазақ халық дастандарын қазіргі заманның теориялық әдіснамасы негізінде зерттеу болып табылады.
Мақалада түркі халықтары эпосының үлгілері мен қазақ халық дастандары салыстырмалы аспектіде қарастырылған. Қазақтың халық дастандары халықтың ұлттық тұрмыс-тіршілігінің ерекшелігімен қатар, қастерлі арманын, дәстүрін, әлеуметтік тұрмысын көркем бейнелеу тұрғысынан қарастырылады. Қазақ дастандарының жалпы заңдылықтары мен ұлттық ерекшеліктерін анықтау салыстырмалы типологиялық зерттеу әдісімен жүзеге асырылады.
Шығыс фольклоры мен әдебиетінің сюжеттері мен мотивтеріне негізделген дастандар ұлттық және жалпыадамзаттық мұраттардың сабақтастығын дәріптейді. Қазақтың ауызша халық шығармашылығы мен әдебиеті мұрасының поэтикалық үндестіктерін аша отырып, адамзаттың көркемдік-эстетикалық дүниетанымының ортақтығы айқындалады.

Anahtar Kelimeler

Дастан, қазақ дастандары, типологиялық зерттеу, ұлттық мәдениет

TYPOLOGICAL RESEARCH PROBLEMS OF KAZAKH FOLK DASTAN

Öz

Kazakh national dastans research based on theoretical methodology of present time is among general aims of contemporary Kazakh folklore studying.
The article observes samples of Turk nation’s epos and Kazakh national dastans through the comparative aspect. Kazakh national dastans are presented due to the characteristic features of national everyday life, also artistic picture of dream, traditions and social way of life. The definition of common consequences and national Kazakh dastans peculiarities are carried out through the comparative – typological method of research.
Succession of national and human ideals are honored in plots and motives of Orient all folklore and literature.
Community of art – aesthetic humanity world out look are defined through the revealing the poetic harmony of Kazakh folklore and literature.

Anahtar Kelimeler

Dastan, Kazakh epics, typological study, national culture

Kaynakça

• 1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан халықтары Ассамблеясының 1-10 сессияларындағы баяндамалар жинағы» (қазақ және орыс тілдерінде): Астана, Елорда. 2005.
• 2. Каскабасов С.А. «Родники искусства: Фольклористические этюды», Алма-Ата, Өнер. 1986.
• 3. Роззақов Х., Мирзаев Т., Собиров О., Имомов К. «Узбек халқ оғзаки поэтик ижоди», Тошкент: Уқитувчи. 1980.
• 4. Мақсетов Қ. «Қарақалпақ фольклорының классификациясы», Нөкис, Қарақалпақстан. 1979.
• 5. Уахатов Б. «Қазақтың тұрмыс-салт жырларының типологиясы», Алматы, Ғылым. 1983. 6. Жирмунский В.М., Зарифов Х.Т. (1978), «Узбекский народный героический эпос», Москва, ОГИЗ Гослитиздат.