AHMET YESEVİ ÜNİVERSİTESİ TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (GEÇMİŞ-BUGÜN-GELECEK STRATEJİSİ)

Yıl 2022, Sayı: 112, 9 - 29, 26.12.2022

Bülent Bayram

Öz

Türkoloji araştırmaları Türk dünyasının ilk uluslararası üniversitesi olan Ahmet Yesevi Üniversitesinin kuruluş amaçları ve çalışma alanları için oldukça önemlidir. Üniversitede, 2002 yılında Türkoloji Araştırma Enstitüsünün kuruluşuna kadar farklı birimlerde Türk dili, edebiyatı, tarihi, arkeolojisi, dinler tarihi gibi farklı alanlarda çalışmalar yürütülmüştür. Enstitünün kuruluşuyla birlikte bu alanda yeni dönem başlamıştır. Zaman zaman aksaklıklarla karşılaşılsa da Türkoloji dergisinin yayın hayatına başlaması, Türkoloji kongrelerinin takvime bağlı olarak düzenlenmesi başta olmak üzere farklı akademik etkinlikler enstitünün nicel olarak etkinliğinin bir göstergesidir. Makalede enstitünün kuruluş amaçları ve bu çerçevede yapmış olduğu çalışmalar zaman zaman eleştirel bir şekilde değerlendirilmiştir. Bugüne kadar yapılan çalışmaların genel olarak değerlendirilmesinin ardından halihazırdaki durum ortaya koyulmuştur. Türk dünyasındaki güncel gelişmelere paralel olarak Türkoloji’nin ilgi alanına giren konularda da ciddi beklentiler doğmuştur. Türk Devletleri Teşkilatına üye devletlerin imzalarıyla somutlaşan 2040 vizyonunun gerçekleşmesinde Türkoloji çalışmalarının önemi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede enstitünün gelecek perspektifi belirlenmeye koyulmaya çalışılmıştır. Daha açık bir ifadeyle Türkoloji Araştırma Enstitüsünün geçmişi, hâli ve geleceği bu makalede genel hatlarıyla değerlendirilmiş ve tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türkoloji Araştırma Enstitüsü, 2040 Türk dünyası vizyonu ve Türkoloji

АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІ ТҮРКОЛОГИЯ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫНДА АТҚАРЫЛҒАН ЖҰМЫСТАРҒА ШОЛУ (ӨТКЕНІ-БҮГІНІ-БОЛАШАҚ СТАРТЕГИЯСЫ)

Öz

Түркі дүниесінің тұңғыш университеті Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің құрылу мақсаты мен зерттеу салалары үшін Түркологиялық зерттеулердің маңызы ерекше. Университетте, 2002 жылы Түркология ғылыми-зерттеу институты құрылғанға дейін түрік тілі, әдебиет, тарих, археология, діндер тарихы секілді әртүрлі салаларда зерттеулер жүргізілді. Институттың құрылуымен бірге бұл салада жаңа кезең басталды. Арасында сәтсіздіктер кездессе де, Түркология журналының шыға бастауы, Түркология конгрестерінің ұйымдастырылуы, түрлі академиялық іс-шаралар соның дәлелі. Мақалада институттың құрылу мақсаты мен осыған байланысты жасалған зерттеулерге сыни тұрғыдан шолу жасалады. Осы уақытқа дейін жүргізілген жұмыстарға шолу жасай отырып, қазіргі ағымдағы жағдайы айтылады. Түркі дүниесіндегі қазіргі оқиғалармен қатар, Түркологияны қамтитын салаларға жаңа қызығушылық, жаңа үміттер пайда болды. Түрік Мемлекеттері Ұйымына мүше мемлекеттердің қол қоюымен алға қойылған 2040 келешегінің жүзеге асуында Түркология зерттеулердің маңыздылығы арта түсті. Анығырақ айтқанда, Түркология ғылыми-зерттеу институтының өткені, бүгіні, болашағы мақалада баяндалып, талқыланады.

Anahtar Kelimeler

Тюркология, Ахмет Ясави университет, научно-исследовательский институт Тюркологии, Тюркское мировоззрение - 2040 и тюркология

A REVIEW OF AKHMET YASAWI UNIVERSITY TURKOLOGY RESEARCH INSTITUTE (PAST-PRESENT-FUTURE STRATEGY)

Öz

Turkology research is very important for the establishment purposes and fields of study of Akhmet Yasawi University, the first international university of the Turkic world. Until the establishment of the Turkology Research Institute in 2002, studies were carried out in different fields such as Turkish language, literature, history, archaeology and history of religions in different units. With the establishment of the Institute, a new era has begun in this field. Although there are occasional setbacks, different academic activities, especially the start of the publication life of the journal Turkology and the organization of Turkology congresses depending on the calendar, are an indication of the quantitative effectiveness of the institute. In this article, the founding objectives of the institute and the studies it has done within this framework are critically evaluated from time to time. After a general evaluation of the studies carried out to date, the current situation has been revealed. In parallel with the current developments in the Turkic world, serious expectations have arisen in the fields of interest of Turkology. The importance of Turkology studies in the realization of the 2040 vision, which was embodied by the signatures of the member states of the Organization of Turkic States, has once again emerged. In this context, the future perspective of the institute was tried to be determined. To put it more clearly, the past, situation and future of the Turkology Research Institute are evaluated and discussed in general terms in this article.

Anahtar Kelimeler

Turkology, Akhmet Yasawi University, Turkology Research Institute, 2040 Turkic world vision and Turkology

ОЦЕНКА НАУЧНО-ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКОГО ИНСТИТУТА ТЮРКОЛОГИИ УНИВЕРСИТЕТА АХМЕТА ЯСАВИ (ПРОШЛОЕ-НАСТОЯЩЕЕ-СТРАТЕГИЯ НА БУДУЩЕЕ)

Öz

Тюркологические исследования имели особое значение при создании Международного казахско-турецкого университета имени Ходжи Ахмета Ясави, который является первым университетом тюркского мира. До создания Научно-исследовательского института Тюркологии в 2002 году в университете проводились исследования в различных областях, таких как тюркские языки, литература, история, археология и история религий. С основанием института началась новая эра в этой области. Об этом свидетельствуют такие фаакторы, как начало издания журнала «Тюркология», организация Международных тюркологических конгрессов в соответствии с календарным планом, а также организация различных академических мероприятий, хотя время от времени случались неудачи. В статье цели учреждения института и работа, проделанная им в этих рамках, время от времени подвергались критической оценке. После общей оценки проделанной на сегодняшний день работы была выявлена текущая ситуация. Параллельно с текущими событиями, происходящими в тюркском мире, возникли серьезные перспективы в вопросах, представляющих интерес для тюркологии. В реализации видения 2040, изложенного государствами-членами Организации тюркских государств путем подписания важность тюркологических исследований вновь стала очевидной. В связи с этим была предпринята попытка раскрыть будущую перспективу института в рамках «Тюркского мировоззрения - 2040». Более конкретно, история, состояние и будущее Научно-исследовательского института Тюркологии изложены и обсуждены в общих чертах в этой статье.

Anahtar Kelimeler

Тюркология, Ахмет Ясави университет, научно-исследовательский институт Тюркологии, Тюркское мировоззрение - 2040 и тюркология

Kaynakça

• Ahmet Yesevi Üniversitesi (ayu.edu.tr) (Erişim Tarihi: 18.11.2022).
• Түркология ҒЗИ – Ахмет Ясауи Uниверситеті (ayu.edu.kz) (Erişim Tarihi: 18.11.2022).
• Maqalalar jıynağı Qazіrgі Zamanğı Türkologiya Ğılımınıñ Özеktі Mesеlеlеrі jenе Aldağı Mіndеttеrі: (QR Tevеlsіzdіgіnіñ jenе Q.A.Yasavi Atındığı HQТU-іnіñ 10 Jıldığına Arnalğan І Halıqaralıq Türkologiya Kongrеsіnіñ Matеrialdarı, Тürkіstan. –676 b. 9-12 Kazan 2002 j.
• İbrayev Ş., Türk Dünyası Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü. Cilt V. Kazakistan Sahası. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2003-2004, 560 s. Ankara.
• Alpamısulı M.-Jıyılulı Т., Ğun Tarihınıñ Jılnaması (Avdarma). Тuran Baspası 2004, 410 b. Türkistan.
• Ebuşerіp S., Afrasıyab. Turan Baspası, 2004, 354 b., Türkistan.
• Qurışjanulı E., Qutadğu Bіlіk., Turan Baspası, 2004, 555 b. Тürkіstan.
• Nejіp E., Litеraturnıy yazık Mamlyukskogo Еgipta XІV vеka. (Dayındağan D. Sеrjan), Turan Baspası, 2004, 291 b. Тürkіstan.
• Jеñіs J., Тürkіlеr Biylіgі Tusındağı İran., Тuran Baspası, 2004, 220 b. Тürkіstan.
• Yuvalı A., Ebuşerіp S. Sızdıkov S., Тürkі Halıqtarınıñ Tarihı (Könе Zamannan Bügіngе Dеyіn). Turan Baspası, 2004, 380 b. Тürkіstan.
• Düysеn S., Yavan К., Тürіk Tіlіnіñ Tolıq Jüyеlеngеn Jıynağı (XІІІ–XV ğ.). Turan Baspası, 2004, 316 b. Тürkіstan.
• Кеrіmulı E., Еskі Türkі Jazba Еskеrtkіştеrі, Turan Baspası, 2005, 18 baspa tabaq, Тürkіstan.
• Bеkjan О., Кültеgіn Еskеrtkіşі jenе Jay Söylеmnіñ Tеoriyalık Mesеlеlеrі. Turan Baspası, 2005, 10 baspa tabaq, Тürkіstan.
• İbraеv Ş., Тürkі Halıqtarınıñ Ortaq Edеbiyеtі, 2006, 50 Baspa Tabak, Ankara.
• Nadjip E.N., Rеgionı i Etapı Formirovaniya Tyurkskih Pis’mеnnıh Yazıkov i Litеratur, (Dayındağan Кеrіmulı E.), Turan Baspası, 2007, 276 b. Тürkіstan.
• Madvan S., Şelеkеnov U. Тürkіstan Ölkеsі Halıqtarınıñ Qarım-Qatınastarınıñ Tarihı (XVІІ–XІX ğğ.). Turan Baspası, 2008, 25 baspa Tabaq, Тürkіstan.
• Ebjеt B., Тürkі jenе İran Еrtеgіlеrіndеgі Mifologiyalıq Kеyіpkеrlеr, Turan Baspası, 2008, 280 b. Тürkіstan.
• Кеrіmulı E., Slovoobrazovatеl’nıyе Affiksı v Yazıkе Pamyatnikov Tyurkoyazıçnoy Litеraturı XІV vеka, 2009, 153 b., Almatı.
• Historical personalities of the Turkic world (Тürkі Elеmіnіñ Tarihi Tulğaları), Тuran Baspası, 2009, 340 b. Тürkіstan.
• Bеrdіbay R., Qazaq jenе Türkі Epostarınıñ Mesеlеlеrі., Тuran Baspası, 2010, 368 b. Тürkіstan.
• Кеrіm E., Sayf-Saray “Gülstan bit-turki”, Тaymas Baspası, 2010, 30 b. Almatı.
• Qıdır Т., Harazmi. Mahabbatnama (Metіn, Transkriptsiya), Тuran Baspası, 2010, 96 b. Тürkіstan.
• Qıdır Т., Mahmut el-Кеrdеri. “Jumaqtardıñ aşıq jolı”. Edеbi Jedіgеrlеr. Тaymas Baspası, 10 tom, 2010, 480 b. Almatı.
• Кеrіmulı E., Qutb. “Husrav-Şirin”, Тaymas Baspası, 2012, 480 b., Almatı.
• Nadjip E.N., Тyurkoyazıçnıy pamyatnik XІV-go vеka “Nahdj al-Фaradis” i еgo Yazık: (dayındağandar: Кеrіmulı E., Mustafa A.), Turan Baspası, 2012, 448 str. Тurkеstan.
• Еñsеgеnulı Т., Кültеgіn Jazba Еskеrtkіşі - Avtorı Bar Epopеyalıq Şığarma, Тoğanay Т, 2012, 252 b., Almatı.
• Кеrіmbayеv Е., Кönе Türkіlеr Düniyеtanımınıñ Evrеstikalık Menі, Тuran Baspası, 2012, 94 b. Тürkіstan.
• Еñsеgеnulı Т., Кönе Türkі Runa Jazba Poeziyası Ondağı Filosofiyalıq Jüyе jenе Qazaq Jırlarımеn Özеktеstіgі, Bіrіnşі tom, Еnisеy Boyındağı Könе Türkі Runa Jazba Ölеñdеrі, Oğan Qazaq Taypalarınıñ Qatısı. Monografiya. Almatı: «Тoğanay Т» Baspası, –324 b. 2013 j.
• Еñsеgеnulı Т. Кönе Türkі Runa Jazba Poeziyası, Ondağı Filosofiyalıq Jüyе jenе Qazaq Jırlarımеn Özеktеstіgі. Кöptomdıq. Еkіnşі Tom, «Irq bіtіg» jenе Qazaq, Şığıs Danalığı. Monografiya. Almatı: «Тoğanay Т» baspası, –240 b.
• Bеkjan О., Кültеgіn Jazba Еskеrtkіşіnіñ Jaña Qırları, 2016, 75 b. Тürkіstan.
• Ebuşerіp S., Оrtalıq Aziya Örkеniyеtі Nеgіzdеrіnіñ Еrеkşеlіktеrі, baspa, 2016, 76 b. Тürkіstan.
• Mаmbеtov Q., XXІ ğasır: Тürkі Elеmі Epostarındağı Türkі Halıqtarınıñ Tarihı mеn Medеniyеtіnіñ Bіrtutastığı, Bіrlіgі mеn Damuvı, 2016, 70 b. Тürkіstan.
• Ebuşerіp S. - Zañedіlulı N., Şığıs Тürkіstan Azattıq Kürеsіnіñ Jеtеkşіlеrі, Тuran Baspahanası, 2016, Тürkіstan.
• Ebuşerіp S. - Zañedіlulı N., Ahmеt Zaki Validi Тogan: Ömіr Jolı, Qoğamdıq-Sayasiy Qızmеtі, Ğılımiy Şığarmaşılığı, Тuran Baspası, 2016, Тürkіstan.
• Türkoloji » Ana Sayfa (dergipark.org.tr) (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
• Türkoloji » Dizinler (dergipark.org.tr) (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
• Тürkologiya İnstitutındağı Qoljazbalardıñ Ğılımiy Siypattaması. 1-kіtap. – Тürkіstan, «Тuran» baspası. 2019, –227 b.
• Тürkologiya İnstitutındağı Qoljazbalardıñ Ğılımiy Siypattaması. 2-kіtap. – Тürkіstan, «Тuran» baspası. 2019, –124 b.
• Тürkologiya İnstitutındağı Qoljazbalardıñ Ğılımiy Siypattaması. 3-kіtap-– Тürkіstan: «Тuran» baspası, 2021. –157 b.