KAZAK YAZAR AZİLHAN NURŞAYIHOV VE UZAKTAKİ SEMTTE ADLI ESERİ

Yıl 2022, Sayı: 112, 259 - 275, 26.12.2022

Gulnar Bazarbay

Öz

20. yüzyıl Kazak-Sovyet edebiyatının önemli yazarlarından biri Azilhan Nurşayıhov’dur. Kıtlık dönemi (1932-1933), II. Dünya Savaşı gibi büyük olaylara şahit olan yazar, bu olayların Kazak topraklarındaki yansımalarını edebi bir dille anlatır. Nurşayıhov, II. Dünya Savaşına başından sonuna kadar katılmıştır. Onun cephede aldığı notlardan faydalanarak yazdığı birçok eserler vardır. Günlük hayattan herhangi bir temayı alıp ona sanatsal bir güç kazandırmayı başaran Azilhan Nurşayıhov'un eserleri, çağdaşları ve o zamanı gerçek haliyle gösterebilen ve okuyucu için öğretici eserlerdendir. Zaman ve nesil değiştikçe eserleri değerini yitirmememiştir. Edebi dilin oluşmasına önemli katkıda bulunan yazar eserlerinde atasözler ve deyimlere yer vermiştir. Azilhan Nurşayıhov, gerçek olaylardan uyarlanan eserlere imza atan gerçekçi yazarlardan biridir. Onu diğer yazarlardan farklı yapan eserlerinin gerçek bir insanın hayatından ya da gerçek bir olaydan alınmasıdır ve Kazak edebiyatında beklenmedik bir çığır (roman-diyalog türü) açan yazardır.
Azilhan Nurşayıhov, yaşam deneyimlerini başarılı bir şekilde sanat eserine dönüştürmeyi başarmış yazarlardan sayılır. Kazak-Sovyet Cumhuriyeti’nde birçok devlet kademesi ve gazetelerde görev yapan yazar, Kazak kültürüne ve diline yaptığı katkılarla ön plana çıkmıştır. O, edebiyatı halkı eğitmek amacıyla kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sovyet Devri, Savaş, deneme, gerçekçilik, Kazak Edebiyatı, Қазақ Әдебиеті, Кеңіс Одағы, Соғыс, очерк, шындық., казахская литература, советская эпоха, война, реализм, Kazakh literature, Soviet era, war, essay, realism

ҚАЗАҚ ЖАЗУШЫСЫ ӘЗІЛХАН НҰРШАЙЫҚОВ ЖӘНЕ ОНЫҢ АЛЫСТАҒЫ АУДАНДА ШЫҒАРМАСЫ

Öz

20 ғасыр қазақ-кеңес әдебиетінің маңызды жазушыларының бірі – Әзілхан Нұршайықов. Ашаршылық кезеңі (1932-1933), II. Бірінші дүниежүзілік соғыс сияқты ірі оқиғалардың куәсі болған автор бұл оқиғалардың қазақ жеріндегі көрінісін әдеби тілмен суреттейді. Нұршайықов, II. Екінші дүниежүзілік соғысқа басынан аяғына дейін қатысқан. Майданда алған жазбаларын пайдалана отырып жазған шығармалары көп. Кез келген тақырыпты күнделікті өмірден алып, көркемдік қуат бере білген Әзілхан Нұршайықовтың шығармалары өз замандастары мен сол заманды шынайы қалпында көрсете алатын, оқырманға тағылымы мол туындылардың қатарында. Заман, ұрпақ өзгерген сайын оның шығармалары өз құнын жоғалтқан емес. Әдеби тілдің қалыптасуына үлес қосқан автор өз шығармаларына мақал-мәтелдерді, идиомаларды енгізген. Әзілхан Нұршайықов – реалист жазушылардың бірі – нақты оқиғалардан лайықтап шығармалар жазған. Оның басқа авторлардан ерекшелігі – шығармаларының нақты адам өмірінен немесе нақты оқиғадан алынғандығы және қазақ әдебиетінде күтпеген серпіліс (роман-диалог жанры) ашқан жазушы.
Әзілхан Нұршайықов өзінің өмір тәжірибесін көркем шығармаға айналдырған жазушылардың бірі саналады. Қазақ-Кеңес республикасының көптеген мемлекеттік мекемелері мен газеттерінде қызмет еткен қаламгер, қазақ мәдениеті мен тіліне қосқан үлесімен көзге түсті. Ол әдебиетті халықты ағарту үшін пайдаланған.

Anahtar Kelimeler

Қазақ Әдебиеті, Кеңіс Одағы, Соғыс, очерк, шындық., казахская литература, советская эпоха, война, реализм, Kazakh literature, Soviet era, war, essay, realism

KAZAKH WRITER AZILKHAN NURSHAIHOV AND HIS WORK IN A REMOTE AREA

Öz

One of the representatives of Kazakh-Soviet literature of the 20th century is Azilkhan Nurshaihov. The author, who witnessed such great events as mass starvation (1932-1933) and World War II, describes the reflection of these events on Kazakh soil in literary language. Nurshaihov participated in World War II from beginning to end. There are many works written by him using the notes he took at the front. Azilkhan Nurshaihov's works, which manage to take any topic from everyday life and give it artistic force, belong to those works that show contemporaries and that time in its real form and are instructive for the reader. His works have not lost their value with the passage of time and the change of generations. The author, who made a significant contribution to the formation of literary language, included proverbs and idioms in his works. Azilkhan Nurshaihov is one of the realist writers, who wrote works based on real events. He is distinguished from other writers by the fact that his works are based on the life of a real person or real event, and he is the writer who discovered an unexpected breakthrough in Kazakh literature (the genre of novel-dialogue).
Azilkhan Nurshaihov is considered one of the writers who successfully transformed his life experiences into works of art. A writer who worked at many state levels and in newspapers in the Kazakh Soviet Republic, he became known for his contributions to Kazakh culture and language. He used literature to educate the population.

Anahtar Kelimeler

Kazakh literature, Soviet era, war, essay, realism

КАЗАХСКИЙ ПИСАТЕЛЬ АЗИЛЬХАН НУРШАИХОВ И ЕГО ТВОРЧЕСТВО В ОТДАЛЕННОМ РАЙОНЕ

Öz

Одним из представителей казахско-советской литературы 20-го века является Азильхан Нуршаихов. Автор, ставший свидетелем таких великих событий, как массовый голод (1932-1933) и Вторая мировая война, литературным языком описывает отражение этих событий на казахской земле. Нуршаихов участвовал во Второй мировой войне от начала до конца. Существует множество работ, написанных им с использованием записей, которые он делал на фронте. Работы Азильхана Нуршаихова, которому удается взять любую тему из повседневной жизни и придать ей художественную силу, относятся к тем произведениям, которые показывают современников и то время в его реальном виде и являются поучительными для читателя. Его работы не теряют своей ценности с течением времени и сменой поколений. Автор, внесший значительный вклад в формирование литературного языка, включал в свои произведения пословицы и идиомы. Азильхан Нуршаихов - один из писателей-реалистов, который писал произведения, основанные на реальных событиях. От других писателей его отличает то, что его произведения основаны на жизни реального человека или реальном событии, и именно он является писателем, открывшим неожиданный прорыв в казахской литературе (жанр романа-диалога).
Азильхан Нуршаихов считается одним из писателей, который успешно трансформировал свой жизненный опыт в произведения искусства. Писатель, работавший на многих государственных уровнях и в газетах Казахской Советской Республики, стал известен благодаря своему вкладу в казахскую культуру и язык. Он использовал литературу для просвещения населения.

Anahtar Kelimeler

казахская литература, советская эпоха, война, реализм, очерк, Kazakh literature, Soviet era, war, essay, realism

Kaynakça

• DÚISENOV, Myrzabek, (1971), Sezim shynaıylyǵy, Almatı: Qazaq Ádebıeti Yay.
• NURŞAYIHOV A. (2010), Áskerı Kúndelik, Almatı: Óner Yay.
• NURŞAYIHOV, A. (1956), Alystaǵy Aýdanda, Almatı: Qazaqtyń Memlekettik Kórkem Ádebıet Yay.
• NURŞAYIHOV, A. (1987), Ómir Órnekteri, Almatı: Jazýshy Yay.
• NURŞAYIHOV, A. (2005), Bozdaqtar, Almatı: Sanat Yay.
• NURŞAYIHOV, A. (2000), Qalamger Jáne Onyń Dostary, Almatı: Ólke Yay.
• NURŞAYIHOV, A. (2005), Máńgilik mahabbat jyry, Almatı: Ólke Yay.
• NURŞAYIHOV, A. (1992), Tórt tomdyq shyǵarmalar jınaǵy, Аlmatı: Jazýshy Yay.
• ESMYRZAEVA, A.(2014), Ázilhan Nurshaıyqov shyǵarmalaryndaǵy tálim-tárbıelik ıdeıalar, Taraz: Bilimsel ve pedagojik dergi.
• JAQYP, B. (2004), Qazaq pýblısıstıkasynyń qalyptasý, damý joldary, Almatı: Bilim Yay.
• JAQYP, B. (2007), Pýblısıstıkalyq Shyǵarmashylyq Negizderi, Almatı: Qazaq Ýnıversıteti Yay.
• TOQTAǴAZIN, M. (2012), Derektilik pen Kórkemdik, Almatı: Arna Yay.
• TOQTAǴULOVA A. (2015), Ázilhan Nurshaıyqov Shyǵarmalaryndaǵy Patrıottyq Tálim-Tárbıeniń Máni, Petropavlovsk: "Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy – Qazirgi Zamanǵy Quqyqtyq Fenomen" Üniversitelerarası Öğrenci Konferansı Bildirileri.
• TAÝKOVA G., AMANOVA S., ÚSENOVA G. (2012), Áziz júrek Áz aǵa, Astana.
• QUANTAYULI N. (2012), Áz-aǵa, Öskemen: Shyǵys Aqparat Yay.
• TURYSBEK R. (2005), Ázilhan Nurshaıyqovtyń Shyǵarmashylyq Murasy, Almatı: Qazaq Ýnıversıteti Yay.
• TURYSBEK R. (2008), Ult Muraty jáne Rýhanıat, Astana: Araı Yay.
• TURYSBEK R. (2008), Tarıh. Tanym. Taǵylym., Astana: Astana Bilding Yay.
• QALQABAEVA S. (2004), Ázilhan Nurşayıhov Prozasyndaǵy adamgershilik izdenister. Monografıa, Almatı: Qazyǵurt Yay.
• QALQABAEVA S. (2019), Kórkem Shyǵarma Poetıkasy, Almatı: Kazak Üniversitesi Yay.
• QAISAR Á. (2007), Mahabbat jyrshysy (Ázilhan Nurshaıyqovpen hattasýlar), Almatı: Foliant Yay.
• QAISAR Á. (2012), Qudaı-aý, qaıda sol jyldar? Estelikter, esseler, Astana: Foliant Yay.
• QAZBEKOV N. (1991) Oı tarazysy: Syn Maqalalar, Almatı: Jazýshy Yay.
• ZÚKENULY M. (2011), Surapyl Soǵys Sarbazdary, Semey: Úsh Bıik Yay.