ҚАЗАҚ ТІЛІ ДАУЫСТЫ ДЫБЫСТАРЫНЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЖАСАЛЫМЫ ЖӘНЕ ТАБИҒИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Year 2010, Issue: 49-50, 17 - 28, 23.12.2010

R. Beısetayev

Abstract

Қазақ тілінің дауысты дыбыс үндестігінің басты ерекшелігі – тілдік дыбыстардың жасалу орны просодикалық топтардың буындық бөліктерінің тембріне сәйкес келуі тиісінше тұрақты емес, дыбыстық белгілерінің ауыспалы болуы. Осыған байланысты әрбір тілдік дыбыс сөйлеу барысында «шексіздік» түрткісінде қалыптасады. Сонымен бірге, мақалада қазақ тілі дыбыстарының анатомиялық-физиологиялық түзілу ерекшеліктері сипатталған.

Keywords

қазақ тілі, артикуляциялық ерекшеліктер, дауысты дыбыстар, әдеби тіл

BIOLOGICAL FORMATION AND NATURAL FEATURES OF KAZAKH VOWELS

Abstract

The basic features of sin-harmony in the Kazakh language is that the place of formation of language sounds corresponds to a timbre of syllabic parts prosodic groups not constant accordingly and their acoustic characteristic is changeable. In connection with that any language sound is formed in the course of speech with "an infinity" shade. At the same time features of anatomic and physiological formations of sounds of the Kazakh language are stated in the article.

Keywords

Kazakh language, articulation features, vowels, literary language

References

• 1. Джунисбеков А. Проблемы тюркской словесной просодики и сингармонизм казахского языка. АДД. Алма-Ата, 1988, 46 с.
• 2. Айғабылов А. Қазақ тілінің морфонологиясы. Алматы, Санат, 1995, 136 б.
• 3. Құлқыбаев Ғ.Ә., Бұласай. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. Қарағанды, Санат, 2004, 144 бет.
• 4. Физиологические механизмы звукообразования человеком в норме (авторы: Кулкыбаев Г.А., Бейсетаева Ж.Р., Жаксыбекова Ж.З., Бейсетаев Р.), рег. №144 от 17 июня 2004 г. в Комитете по интеллектуальной собственности Минюст РК.
• 5. Физиологические механизмы реализации тембральных характеристик звуков речи (авторы: Кулкыбаев Г.А., Бейсетаева Ж.Р., Жаксыбекова Ж.З., Бейсетаев Р.), рег. №145 от 17 июня 2004г. в Комитете по интеллектуальной собственности Минюст РК.
• 6. Кулкыбаев Г.А., Бейсетаев Р., Байжанов Е., Бейсетаева Ж.Р., Жаксыбекова Ж.З. О Физиологических механизмах звукообразования человеком в норме. /В сб.: Научные труды І съезда физиологов СНГ, т. 1. Москва, Медицина-Здоровье, 2005, С. 199.
• 7. Бейсетаев Р. Бейсетаева Ж.Р. Зонная природа образования звуков тюркской речи и физиологические механизмы её реализации. /Авторское свид., рег. № 193 от 30 марта 2007 г. в Комитете по интеллектуальной собственности Минюст РК.
• 8. Бейсетаев Р. Бейсетаева Ж.Р. Физиологические механизмы продуцирования и регулирования частоты основного тона в голосовых связках человека в норме (Новая нейрохронаксическая теория). /Авторское свид., рег. № 523 от 20 ноября 2007 г. в Комитете по интеллектуальной собственности Минюст РК.
• 9. Строй казахского языка. Алма-Ата, Наука, 1991, 128 с.