Воспитание Ценностей В Стихах Ашика Максута Фериади На Тему Советов

Yıl 2024, Sayı: 118, 19 - 57, 30.06.2024

Fazıl Özdamar

https://doi.org/10.59358/ayt.1494843

Öz

На сегодняшний день Максут Фериади может считаться одним из наиболее продуктивных и популярных представителей ашиков в рамках турецкой традиции. Его выдающиеся способности охватывают исполнение и повествование множества мастерских стихотворений, мелодий и историй. Фериади также демонстрирует искусство спонтанного создания стихов, исполняет их на сазе (традиционном турецком струнном инструменте) и активно развивает новые платформы для поддержания и популяризации ашикской традиции.
Родившийся в Карсе и представляющий особенности городской общины ашиков, Максут Фериади создал множество стихотворений и историй, которые он самостоятельно классифицировал. Однако его наибольшим вкладом является расширение традиционных мест выступлений ашиков, включив в них новые площадки наряду с такими классическими, как кофейни и свадьбы. С юных лет Фериади завоевывал внимание аудитории благодаря многочисленным записям на кассетах и компакт-дисках, продолжив затем выступать на радио и телевидении, а в последнее время — на платформах социальных сетей. Благодаря этим достижениям, Максут Фериади сегодня является одним из самых известных ашиков в Турции, проводя программы посвященные ашикской традициии во многих странах мира и способствуя таким образом распространению турецкой ашикской традиции в различных регионах.
В данном исследовании анализируется воспитание ценностей в 226 стихотворениях Максута Фериади, одного из «живых человеческих сокровищ» современной турецкой ашикской традиции. Ценности, представленные в этих стихотворениях, классифицированы посредством контент-анализа и распределены по четырем категориям: «религиозные и мистические наставления», «общие моральные наставления», «наставления по индивидуальной и общественной жизни» и «наставления по природе и естественной жизни». Результаты исследования показали, что М. Фериади успешно интегрирует эти ценности в свои произведения, используя аллюзии для представления религиозных предписаний, индивидуальных и социальных прав, а также взглядов и поведения людей, которые он считает значимыми.

Anahtar Kelimeler

Ашик Максут Фериади, советы, ценностное образование, поэзия ашика, живое человеческое сокровище

Proje Numarası

29608

The Values Education in the Advice-themed Poems of Ashik Maksut Feryadi

Öz

Ashik Maksut Feryadi, within the Turkish ashik tradition, is considered a more productive and popular ashik compared to others today due to his ability to perform/narrate many master poems, airs, and stories, his skill in creating poetry extemporaneously, performing these poems with his saz, and his talent in creating new performance venues for the ashik tradition. Born in Kars and reflecting the characteristics of this city's ashik environment, M. Feryadi has his own classified story and many created poems. However, his most notable feature is that he has added new performance environments alongside the traditional venues of the ashik tradition such as coffeehouses and toy gatherings. From a young age, M. Feryadi made numerous cassette-CD recordings to reach his audience, continued his performances through radio-TV programs in the following years, and has recently sustained this through social media platforms. Thanks to these characteristics, M. Feryadi is one of the most well-known ashiks in Turkey today, and he has conducted ashik programs in many countries outside Turkey, thereby promoting the Turkish ashik tradition in different parts of the world.

This study examines values education in the 226 poems of Maksut Feryadi, one of the "Living Human Treasures" of the ashik tradition in Turkey today. The values in these poems, classified using content analysis method, are examined under four headings: “religious and mystical advice”, “advice on general morality”, “advice on individual and social life”, and “advice on nature and natural life”. The study found that M. Feryadi successfully integrated these values into his poems by sometimes referring to religious rules, sometimes highlighting individual and social rights, and sometimes using allusions to important figures to present their attitudes and behaviors as examples.

Anahtar Kelimeler

Ashik Maksut Feryadi, advice, values education, ashik poetry, living human treasure

Proje Numarası

29608

Күйші Максуд Ферядидің Насихат тақырыбында жазылған өлеңдеріндегі құндылықтар тәрбиесі

Öz

Күйші Максуд Ферядиді Түркияның күйшілік дәстүрі аясында шеберлікпен жазылған көптеген өлеңдері; күйлері мен шығармаларын орындау/айту қабілеті; өлеңді суырып салып шығара білуі; осы өлеңдерді сазбен орындай алуы және күйшілік дәстүріне жаңа орындау түрлерін қоса алуы сияқты ерекшеліктерін ескере отырып бағалағанда, оның қазіргі күйшілерге қарағанда өнімді әрі танымал күйші екендігін айтуға болады.
Карс қаласында дүниеге келген және осы қаланың күйшілер ортасының ерекшеліктерін бойына сіңірген М.Ферядидің өзі топтастырған шығармалары мен көптеген өлеңдері бар, бірақ оның ең маңызды ерекшелігі – күйшілік дәстүрді кофеханалар мен той сияқты дәстүрлі орындарда жаңа мақаммен жүзеге асырғандығы. Жастайынан тыңдармандарына жету үшін көптеген кассеталар мен CD дискілер жаздырған М.Феряди, кейіннен радио-теледидар бағдарламаларында өнер көрсеткен және содан кейін әлеуметтік медиа платформалары арқылы бұл өнерін жалғастырған. Осы ерекшеліктерінің арқасында бүгінде Түркиядағы ең танымал күйшілердің бірі болған М.Феряди, Түркиядан басқа әлемнің көптеген елдерінде күйшілік бағдарламалар жасаған және осылайша түрік күйшілік дәстүрін әлемнің әртүрлі елдеріне таныстыруға мүмкіндік алған.
Бұл зерттеуде Түркиядағы күйшілік дәстүріндегі «жанды адам қазынасының» бірі болған Максуд Ферядидің 226 өлеңіндегі құндылықтар тәрбиесі жайлы сөз болады. Бұл өлеңдерде айтылған құндылықтар мазмұндық талдау әдісі бойынша жіктелген: ол «діни-мистикалық насихаттар», «жалпы әдептілік туралы насихаттар», «жеке және қоғамдық өмір туралы насихаттар» және «табиғат пен табиғи өмір туралы насихаттар». Зерттеу нәтижесінде, М.Ферядидің өлеңдерінде бұл құндылықтардың сәтті қолданылып, кейде діни ережелерді, кейде жеке және әлеуметтік құқықтарды, ал кейде маңызды деп санайтын адамдарды олардың көзқарастары мен мінез-құлқының үлгісі ретінде көрсеткендігі анықталған.

Anahtar Kelimeler

күйші Максуд Феряди, насихат, құндылықтар тәрбиесі, күйші поэзиясы, жанды адам қазынасы

Proje Numarası

29608

Âşık Maksut Feryadi’nin Nasihat Konulu Şiirlerinde Değerler Eğitimi

Öz

Âşık Maksut Feryadi, Türkiye sahası âşıklık geleneği içinde birçok usta malı şiir, hava ve hikâyeyi icra edebilme/anlatabilme becerisi; irticalen şiir yaratabilmesi; bu şiirleri sazıyla icra edebilmesi ve âşıklık geleneğine yeni icra mekânları yaratmadaki becerisi gibi özellikleri göz önüne alındığında onun günümüzdeki diğer âşıklara göre daha üretken ve popüler bir âşık olduğu kabul edilebilir.
Kars’ta dünyaya gelen ve bu şehrin âşık muhitinin özelliklerini taşıyan M. Feryadi’nin kendi tasnif ettiği bir hikâyesi ve yarattığı birçok şiiri vardır ancak onun en önemli özelliği, âşıklık geleneğinin kahvehaneler ve toylar gibi geleneksel mekânlarının yanına yeni icra ortamları eklemiş olmasıdır. Genç yaşlardan itibaren dinleyicilerine ulaşmak için birçok kaset-CD kaydı yapan M. Feryadi, sonraki süreçte radyo-TV programlarıyla icraya devam etmiş ve son olarak sosyal medya platformlarıyla bunu sürdürmüştür. Bu özellikleri sayesinde günümüzde Türkiye’de en çok bilinen âşıklardan olan M. Feryadi, Türkiye dışında dünyanın birçok ülkesinde de âşık programları yapmış ve bu sayede Türkiye sahası âşıklık geleneğini dünyanın farklı bölgelerinde tanıtma şansı yakalamıştır.
İncelemede günümüzde Türkiye’de âşıklık geleneğinin “Yaşayan İnsan Hazineleri”nden biri olan Maksut Feryadi’nin 226 şiirindeki değerler eğitimi ele alınmıştır. İçerik analizi yöntemiyle tasnif edilen bu şiirlerde geçen değerler; “dinî ve tasavvufî nasihatler”, “genel ahlak ile ilgili nasihatler”, “bireysel ve toplumsal hayat konulu nasihatler” ve “doğa ve doğal hayat ile ilgili nasihatler” adıyla dört başlık altında incelenmiştir. İnceleme neticesinde M. Feryadi’nin bazen dinî kaideleri, bazen bireysel ve toplumsal hakları, bazen de önemli gördüğü kişilere yaptığı telmihlerle onların tutum ve davranışlarını örneklem olarak sunarak bu değerleri şiirlerinde başarılı şekilde işlediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Maksut Feryadi, nasihat, değerler eğitimi, âşık şiiri, yaşayan insan hazinesi

Etik Beyan

"Somut Olmayan Kültürel Miras: Yaşayan İnsan Hazinesi Âşık Maksut Koca (Feryadi)'nın Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Yaratıcılığı" adlı proje öncesinde Ege Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından Sayı : E-85553214-050.06.04-1210435 numarası ile alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Ege Üniversitesi

Proje Numarası

29608

Teşekkür

"Somut Olmayan Kültürel Miras: Yaşayan İnsan Hazinesi Âşık Maksut Koca (Feryadi)'nın Hayatı, Sanatı, Eserleri ve Yaratıcılığı" adlı projeye verdiği destek için Ege Üniversitesi BAP Birimine teşekkürlerimi sunuyorum.

Kaynakça

• Acar, H. (2019). Türk Kültür ve Devlet Geleneğinde Kadın. İnsan&İnsan, (21), 395-411.
• Albayrak, N. (1991). Âşık. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (3), 547-549, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Albayrak, N. (1995). Eyyûb. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (12), 17, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. Anaz, Z. ve Arı, B. (2018). Âşık Feymani’de Nasihat. The Journal of Academic Social Science Studies, (71), 215-230.
• Arı, B. (2013). Adana Âşıklık Geleneğinde Bir Alevi Âşık: Hacı Ali Şen’in Şiirlerinde Nasihat. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (68), 129-156.
• Arıkan, S. (2018). Türkçede İkili Karşıtlık Kavramları Olarak “Erdem ve Kusur”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 592-606.
• Arslan, M. (2004). Divan Edebiyatında Nasihat-nâmeler (Pend-nâmeler) ve Vak’a-nüvis Es’ad Efendi’nin Pendnamesi. Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri. (4), 5-80.
• Artun, E. (2001). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. İstanbul: Akçağ.
• Bilgin, A. (1994). Türk Edebiyatında Nasihatnâme ve Emre’nin Tercüme-i Pendnâme-i Attâr’ı. Türk Dünyası Araştırmaları, (93), 197-208.
• Bolçay, E. (2012). Kars’ta Âşıklık Geleneği ve Karslı Âşık Maksut Koca’nın Hayatı, Sanatı ve Şiirleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Boratav, P. N. (1969). 100 Soruda Türk Halkedebiyatı. İstanbul: Gerçek.
• Çağrıcı, M. (2006). Nasihat, TDV İslam Ansiklopedisi içinde, (32), 408-409, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Çelik, M. ve Özsoy, B. S. [haz.] (2001). I. Âşıklar Şenliği 7-9 Nisan 2000. Manisa: Emek Matbaacılık.
• Doğan, F. (2023a). Türk Saz (Âşık) Şiirinde Nasihat (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Doğan, F. (2023b). Türk Saz (Âşık) Şiirinde Nasihat. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (37), 569-597.
• Eren, H. (2021). Yozgatlı Hüznî’nin Nasihat-namesine Değerler Perspektifinden Bir Bakış. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi. (25/2), 163-182.
• Erul, B. (2012). Vedâ Hutbesi. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (42), 591-593, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. Göktürk, H. (2022). Eğerler Eğitimi Bağlamında Âşık Tarzı Türk Şiir Geleneğinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Halıcı, F. [haz.] (1992). Âşıklık Geleneği ve Günümüz Halk Şâirleri - Güldeste. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu AKM.
• Kaplan, Mahmut. “Türk Edebiyatında Manzum Nasihat-nâmeler”, Türkler içinde, Hasan Celal Güzel, Salim Koca vd. (ed.), (11), 791-99, Ankara: Yeni Türkiye.
• Karakaş, A. (2021). Âşık Dursun Yeşiloğlu’nun Şiirlerinde Nasihat (Öğütleme). RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 519-528.
• Kaya, D. (2000). Hoşgörüye Bağlı Nasihatler, Âşık Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Kitabevi, 267-282.
• Kılıç, Ü. (2009). Hz. Peygamber'in Ahlak’ı ve Güzel Ahlaka Verdiği Önem. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (XIII/1), 79-97.
• KK1: Âşık Maksut Koca Feryadi. 1961, Kars-Arpaçay doğumlu. Derleme; Eylül 2023’te İstanbul Halkalı’da âşığın evinde ve kendi işlettiği Âşıklar Otağı’nda yapılmıştır. Ayrıca Şubat-Kasım 2023 ile Ocak-Mayıs 2024 tarihleri arasında çeşitli programlar aracılığıyla görüntülü ve telefonda görüşülerek yapılmıştır.
• Koca, M. (2007). Sular Yandı. İstanbul: Yalınses.
• Köprülü, M. F. (2004). Edebiyat Araştırmaları I. 4. Baskı, Ankara: Akçağ.
• Köycü, E. (2018). Ahlâkî Sorunlara Hadislerden Bazı Çözüm Önerileri. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), Aralık, (4), 109-127.
• Kurtoğlu, F. S. (2017). Âşık Veysel’in Şiirlerini Değerler Eğitimi Açısından Okumak. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (83), 101-123.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü (çev.), Ankara: Bilim ve Sanat.
• Pala, İ. (2006). Nasihatnâme. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (32), 409-410, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Safran, M. ve Aktaş, Ö. (2012). Savaş ve Tarih. Millî Eğitim (196), 246-257.
• Sarıkoyuncu, A. (1999). Türklerde Kadın Hakları Üzerine Bir Değerlendirme. Bilig (8), 113-124.
• Sümbüllü, Y. Z. (2015). Türk-İslam Kültüründe Nasihâtname İçerikli Eserlere Genel Bakış. Türk-İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), 1-7.
• Taşlıova, M. M. (2008). Baba-Oğul Âşıklar: Âşıklık Geleneğinde Yeni Bir Model. Türkbilig, (15), 94-109.
• Tatçı, M. (1990). Yunus Emre Divanı (İnceleme). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Tural, S. K. (1988). Kültürel Kimlik Üzerine Düşünceler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. URL1: “Acı, Tatlı Hatıralar | Maksut Feryadi.”, https://www.youtube.com/watch?v=PNLZ0VHRv6Y (erişim tarihi: 16.03.2024)
• URL2: “Aşık Maksut Koca - Yaşayan Hazineler 4. Bölüm”, https://diyanet.tv/yasayan-hazineler/video/asik-maksut-koca--yasayan-hazineler-4-bolum (erişim tarihi: 12.03.2024)
• URL3: https://aregem.ktb.gov.tr/Eklenti/93852,halk-ozani---asikpdf.pdf?0 (erişim tarihi: 22.09.2023)
• URL4: “Türkiye’de Yaşayan İnsan Hazineleri”, https://www.unesco.org.tr/Home/Page/1893?slug=T%C3%BCrkiye%E2%80%99de%20Ya%C5%9Fayan%20%C4%B0nsan%20Hazineleri (erişim tarihi: 12.03.2024)
• URL5: https://www.mesam.org.tr/ (erişim tarihi: 16.03.2024)
• URL6: https://www.lugatim.com/s/nasihat (erişim tarihi: 07.04.2024)
• URL7: “TDK sözlükleri”, https://sozluk.gov.tr/ (erişim tarihi: 2023-2024 yıllarının muhtelif günlerinde)
• URL8: “Aşık Maksut Feryadi - Kasılma”, https://www.youtube.com/watch?v=E84-NWP-Jlo (erişim tarihi: 03.10.2023)
• URL9: “Aşık Maksut Feryadi - Kirletmeyin”, https://www.youtube.com/watch?v=OGIEzThiVpQ (erişim tarihi: 03.10.2023)
• URL10: “Aşık Maksut Feryadi - Kim Bilir”, https://www.youtube.com/watch?v=chcEe0LUM5g (erişim tarihi: 03.10.2023)
• URL11: “Aşık Maksut Koca (Feryadi) - Can Türkiyem”, https://www.youtube.com/watch?v=zBrbeYsnxJQ (erişim tarihi: 26.09.2023)
• URL12: “Aşık Maksut Feryadi - Evde Kal”, https://www.youtube.com/watch?v=AOLtYTgtJ9o (erişim tarihi: 03.10.2023)
• URL13: “Aşık Maksut Feryadi - Ali Yatar”, https://www.youtube.com/watch?v=aEqNtdoI8qQ (erişim tarihi: 03.10.2023)
• Uludağ, S. (2006). Nefis. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (32), 529-531, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. Ülken, H. Z. (1969). Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Yaman, E. (2014). Değerler Eğitimi Eğitimde Yeni Ufuklar. Ankara: Akçağ.
• Yaran, C. S. (2007). “Mevlana’nın Yedi Öğüdü”: Evrensel Erdemler, Kozmik Temellendirmeler ve Aidiyet Meselesi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (16), 21-48.
• Yılmaz, A. (2004). Türk Kültüründe Kadın. Millî Folklor, (61), 111-123.
• Yılmaz, T. [drl.] (2011). Âşıklardan Halk Hikâyeleri 1. Ankara: Eğiten Kitap.