RUSYA'NIN BİRLEŞMESİ SÜRECİNDE ALTIN ORDA'NIN ROLÜ

Yıl 2024, Sayı: 119, 133 - 152, 30.09.2024

Nosserbek Zangadiluly

https://doi.org/10.59358/ayt.1467176

Öz

Makalede, Moğol askerlerinin askerî yetenekleri ve ustaca savaş taktikleri sayesinde kısa sürede Rus knezliklerini istila etme süreci incelenecek ve Rus knezlikleri ile halkının işgale karşı mücadelesi ele alınacaktır. Özellikle, Batu Han komutasındaki Cengiz Han’ın soyundan gelen askerlerinin istila etme sürecindeki Rus knezliklerinin iç çekişmeleri ile siyasi bölünmelerini etkin bir şekilde değerlendirmeleri üzerinde durulacaktır. Cuçi Ulusu’nun temelleri üzerine kurulan Altın Ordu devletinin kendilerinin işgal ettikleri Rus halkına millî kültür ve devlet kurma geleneği üzerinde büyük etkileri olmuştur. Çalışmada, Altın Orda’nın Rusya’nın kendi millî kültürünün, Ortadoks millî dünya görüşünün, büyük imparatorluk devleti kurma fikrinin oluşmu üzerindeki etkisi ortaya konacaktır. Ayrıca, Rusya’nın Altın Ordu devletinin içerisindeki yeri değerlendirilecek ve Altın Ordu hükümdarlığı dönemindeki Rusya’nın siyaset, ekonomi, ticaret, din, kültür, dış ilişkiler ve diğer alanlardaki büyük değişimleri ve başarıları incelenecektir. Rus knezliklerinin birleşerek gelecekte Rusya İmparatorluğu’nu kurmalarının temellerinin Altın Ordu döneminde atıldığı, Batı seferinin Rusların hayatında önemli değişimlere yol açtığı da vurgulanacaktır. Bu değerlendirmeler, yerel tarihçilerin araştırmaları ile birlikte Çin, Türkiye, İran, Rusya ve Fransa’nın tarihî kayıtları ve araştırmalarıyla desteklenecektir.

Anahtar Kelimeler

Altın Ordu, Moğol askerleri, Rus knezliği, Ortadoks kilises

РУСТЫҢ БІРЛІККЕ КЕЛУ ПРОЦЕСІНДЕГІ АЛТЫН ОРДАНЫҢ РӨЛІ

Öz

Мақалада моңғол әскерлерінің қуатты әскери күшіне, шебер соғыс тактикаларына сүйене отырып, қысқа мерзімде орыс кінәздіктерін жаулап алу барысы, орыс кінәздары мен халқының шапқыншылыққа қарсы күрестері, Бату хан қолбасшылығындағы Шыңғыс Хан ұрпақтары қосындарының жаулап алу барысында орыс кінәздіктерінің ішкі қайшылықтары мен саяси бөлінуін де тиімді пайдалана білгендігі баяндалады. Жошы ұлысының негізінде құрылған Алтын Орда мемлекетінің өздері жаулап алған орыс халқына өзінің ұлттық мәдениетімен, мемлекет құру ұлы идеясымен ерекше әсер етуімен қатар, Рустың өзіне тән ұлттық мәдениетінің, православиелік ұлттық діни дүниетанымының, ұлы империялық мемлекет құру идеясының қалыптасуына ерекше әсер еткендігі дәлелденеді. Рустың Алтын Орда мемлекетінің құрамындағы орны сипатталады. Алтын Орда билігі кезінде Рустың саяси, экономика, сауда, дін, мәдениет, сырытқы байланыстар және басқа да салаларында елеулі өзгерістер мен жетістіктерге жеткендігі сарапталады. Рус кінәздіктерінің бірігіп келешекте Ресей империясын құруына осы Алтын Орда кезеңінде объективті түрде негіз қаланғандығы, Батыс жорығының рус өмірінде елеулі өзгерістер ала келгендігі, отандық тарихшы ғалымдардың зерттеулері мен Қытай, Түркия, Иран, Ресей, Франция елдерінің тарихи жазбалары мен зерттеулері негізінде дәлелденеді.

Anahtar Kelimeler

Алтын Орда, моңғол әскері, орыс княздігі, православие шіркеуі

THE ROLE OF GOLDEN HORDE İN THE UNİFİCATİON OF RUSSİA

Öz

This article examines the invasion of the Russian Principalities by Mongol soldiers, who were able to conquer the region quickly due to their military skills and tactics. The article also discusses the resistance of the Russian Principalities and their people against the invasion. It explores the utilization of internal conflicts and political divisions within the Russian Principalities by the descendants of Genghis Khan under the command of Batu Khan during the invasion. The Golden Horde state, which was established on the foundations of the Jochi ulus, had a significant impact on the national culture and state-building tradition of the Russian people they subjugated. The study aims to reveal the influence of the Golden Horde on the formation of Russia's national culture, Orthodox worldview, and the idea of building a great imperial state. Additionally, it evaluates Russia's place within the Golden Horde and analyzes the changes and developments in politics, economy, trade, religion, culture, foreign relations, and other areas during the reign of the Golden Horde. It is noteworthy that the unification of the Russian Principalities and the establishment of the Russian Empire were initiated during the Golden Horde period. Furthermore, the Western campaign brought about significant changes in the lives of the Russian people. These assessments are supported by the research of local historians, as well as historical records and studies from China, Turkey, Iran, Russia, and France.

Anahtar Kelimeler

Golden Horde, Mongol soldiers, Russian Principalities, Orthodox Church

РОЛЬ ЗОЛОТОЙ ОРДЫ В ОБЪЕДИНЕНИИ РУСИ)

Öz

статье рассматриваются аспекты завоевания русских территорий монгольскими войсками, подчеркнув роль их военной мощи и стратегической тактики, а также их способность эффективно использовать внутренние противоречия и политическое разделение среди русских земель. Утверждается, что под командованием Батыя, потомка Чингисхана, монгольские войска успешно завоевали русские территории в относительно короткие сроки. Исследуется, как Золотая Орда, основанная на наследии Джучи, оказала значительное влияние на завоеванные русские земли, как в сфере национальной культуры, так и в области государственного строительства. Подчеркивается, что Золотая Орда внесла свой вклад в формирование русской национальной культуры, православного религиозного мировоззрения и идеи создания великой империи. Анализируется положение Руси в составе Золотой Орды, а также отмечается, что в период правления Золотой Орды Россия достигла значительных изменений и успехов в политической, экономической, торговой, религиозной, культурной и международной сферах. Основываясь на исследованиях отечественных историков, а также на исторических источниках и исследованиях из Китая, Турции, Ирана, России и Франции, статья доказывает, что процесс объединения русских земель, начатый в период Золотой Орды, подготовил основу для создания Российской империи в будущем.

Anahtar Kelimeler

Золотая Орда, монгольская армия, русское княжество, православная церковь.

Kaynakça

• Aıaǵan B. (2020). Ulyq Ulys-Altyn Orda memleketi tarıhy. Dárister jınaǵy. Almaty: Lıtera-m. Dýbenıýk. N. (1994). Orys mádenıet tarıhynyń jınaǵy. (CHjan kaı). QHR Beıjiń: saýda baspasy[Author: Dubenyuk. Interpres: Aperi. (1994). Leningrad Branch Instituti Historiae Academiae Scientiarum Unionis Sovieticae Adumbratio historiae culturalis Russicae Beijing: Commercial Press ].
• Jııa Baývı & Jııań Lýńhaı. (2011). Mońǵoldyń batys joryǵy jáne Reseı memleketiniń birlikke kelýi týraly. İshki Mońǵol gýmanıtarlyq ǵylymy jýrnaly. 6, 73-77 zýlaryn sáıkestirý sıstemasy[Jia Baowei, Zhang Longhai. (2011). A Discussion on the Western Expedition of Mongolia and the Unification of the Russian State. Inner Mongolia Social Sciences, Issue 6, pp. 73-77]
• Kurat, A. N. (1940). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivindeki Altın Ordu. Kirim ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitiklere. İstanbul: Bürhaneddin.
• Qınaıatuly, Z. (2004). Qazaq memleketi jáne Joshy Han. Astana: Elorda.
• Man Shııaýıań (Man Sıaoıan). (2011). Monǵol shapqynshylyǵy men Altyn Orda bıliginiń orys ultyna jasaǵan áseri týraly qysqasha taldaý. Ǵasyr kópiri jýrnaly. 21, 33-36[Man Xiaoyang.( 2011). Brevis analysis impulsus invasionis Mongol et regulae Horde Aurei in natione Russica Harbin: Historia Research Officii Heilongjiang Committee Provincialis Factionis Communistae Sinarum 《 Century Bridge 》 Journal 2011 Part 21 ].
• Pskovskaıa ı sofııskaıa letopısı. (1851). Polnoe sobranıerýsskıh letopıseı (PSRL). Sankt-Peterbýrg: Tıpografııa Edýarda Prasa.
• Rene, G. (1989). Mońǵol ımperııasynyń tarıhy, qytaı tilindegi nusqasy. QHR Beıjiń: Saýda baspasy[Renagruse. ( 1989) Historia Imperii Mongol. Beijing: Negotia Press].
• Safarǵalıev, M.G. (2014). Altyn Ordanyń ydyraýy. Almaty: Daık-press.
• Tızengaýzen, Vladımır Gýstavovıch. (1884).Sbornık materıalov, otnosıashıhsıa k ıstorıı Zolotoı Ordy. Sankt-Peterbýrg : ızd. na ıjdıvenıe gr. S.G. Stroganova.
• Sý Rýıshıó. (2010). Visio Eurasiana: Savitsky in regula Mongolica Tatarorum eiusque impulsum in historia Russica Beijing: Acta Russiae Centralis Asiae et Orientalis Studiorum Europaeorum, Academia Scientiarum Socialium Sinensium, 3,78-84. [Su Ruixue. (MMX). Eurasian vision: Savitzki in Mongoliam-Tatars et impulsum in Russian historia Beijing: Seres Academiae socialis Scientiarum, Russia Journal of Central Asia et orientalem Europam Research, III MMX].
• Ýań Ió. (1994). Eski jazbalarǵa annotasııa. QHR Lanjoý: Gansý ólkelik ulttar baspasy [Wang Yue.(1994). Translation and annotation of previous years' chronics Lanzhou, China: Gansu Ethnic Publishing House ]. Han Rýlın. (2008). IÝan patyshalyǵynyń tarıhy. QHR Beıjiń :Qytaı halyq baspasy [Han Rulin. (2008 ).《 Historia Yuan dynastia 》, Beijing: Sinarum Publishing Domus Populi ].
• Hýań CHıýdı. (2007). Altyn Orda bıligi kezindegi Orys pravoslavıe shirkeýi. Baı dý kitap qoımasy https://eduai.baidu.com Kirý ýaqyty: 28.02.2024saǵat:11:02 [Huang Qiudi.( 2007) (. Ecclesia Orthodoxa Rus, regnante Horde Aureo Baidu Wenku. Visita date: 2024-2-28 11:02].
• SHúı Jıń shıó. (1989). Reseıdiń tarıhı qoljazbalary. QHR Beıjiń: Saýda. [Xu Jingxue. (1989). Historiae Russicae Manuscript. Beijing: China Oeconomica Press].
• IAaý Haı. (2010). SHyǵys pen Batys arasy – Aleksandr Nevskııdiń dıplomatııasy jáne onyń baǵalanýy. SHyǵys Qytaı ýnıversıteti Reseıtaný jýrnaly, 4, 98-110[Yao Hai. (2010). Inter Orientem et Occidentem – Nevsky diploma et eius aestimatio Shanghai: Universitas Orientalis Sinarum 《 Studia Russica 》 Acta, - 2010 Part 4].