Modern Mimarlık Meselelerine Romantik Bakışlar: Turgut Cansever

Year 2021, Volume: 2 Issue: 2, 141 - 167, 12.07.2021

Enes Uyar

Abstract

Bu çalışma Cumhuriyet Döneminin önemli bir mimarı ve düşünürü olan Turgut Cansever’in 1960 senesinde hazırlamış olduğu ‘Modern Mimarinin Temel Meseleleri’ başlıklı doçentlik tezi bağlamında karşılaştırmalı bir okuma gerçekleştirmektedir. Cansever’in tezde ele aldığı Frank Lloyd Wright, Le Corbusier, Walter Gropius, Alvar Aalto ve Mies van der Rohe gibi çağdaş mimarlığın öncü aktörlerini mimari üretimleri üzerinden nasıl değerlendirdiği, bunu yaparken hangi kaynak ve referanslardan beslendiği incelenecektir. Bu bağlamda hem tezde yer alan mimarların üretimleri hem de Turgut Cansever’in mimari üretimi, karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmaktadır. Bu sayede Cansever’in teorik düşüncesi ile pratik üretimi arasındaki uyum irdelenmektedir. Cansever’in mimarlık terminolojisinin omurgasının oluşmasına dolaylı ve/veya dolaysız katkı sağlayan Viyana Okulu, Klasik İslam Metinleri ve 19. yüzyıl Romantik Söylemi’nin kurumları, kişileri ve mefhumlarının Cansever düşüncesi üzerindeki etkileri çalışma boyunca ele alınmaktadır. Bu kavramsal omurga (tektonik/atektonik, ferdiyetin yüceliği, ferdiyet/bireysellik, cemaat/cemiyet, materyal/immateryal, malzemenin tabiliği, maddenin dürüstlüğü, sonsuz mekân, tabiata açılma vb.) çerçevesinde makale boyunca Turgut Cansever mimari üretimi incelenmektedir.

Keywords

Romantizm, modernizm, Turgut Cansever, mimari terminoloji, modern mimarlık kurucuları

Romantic Views on Modern Architecture Issues: Turgut Cansever

Abstract

This study focuses on the associate professorship dissertation titled ‘Basic Issues of Modern Architecture’ prepared in 1960 by Turgut Cansever, an important Turkish architect and thinker of the Republican Era. The study aims to examine the relations among Cansever architecture and discourse, architectural productions, and discourses of romantic and Modern Architectural movements. The attention was paid on how Cansever evaluated the the leading architects of the Modern Architecture, in particular Frank Lloyd Wright, Le Corbusier, Walter Gropius, Alvar Aalto, and Mies van der Rohe in terms of their architectural production and what sources and references he used to do this. In this context, comparison between both have been conducted, the productions of the architects included in the thesis and the architectural production of Turgut Cansever. In this way, the harmony between Cansever's theoretical thought and practical production is examined. The effects of the institutions, people, and ideas of the Vienna School, Classical Islamic Texts, and 19th Century Romantic Discourse on Cansever's thought, which directly and/or indirectly contribute to the formation of the structure of Cansever architectural terminology, are discussed throughout the study. Within such theoric framework (tectonics / atektonic - dignity of individuality - individuality -community / society, material / immaterial - naturalness of material - honesty of matter, infinite space - opening to nature, etc.), Cansever`s work was examined throughout the article.

Keywords

founders of modern architecture, Romanticism, modernism, Turgut Cansever, architectural terminology

References

• Kitap ASLANAPA, O., 1993. Türkiye'de Avusturyalı sanat tarihçileri ve sanatkarlar özellikle Atatürk Devri'nde. İstanbul: Eren Yayıncılık. BRESSANI, M., 2014. Architecture and the historical imagination: Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc, 1814–1879. Farnham (Surrey): Ashgate Publishing, Ltd.
• BURKE, E., 2008. Yüce ve güzel kavramlarının kaynağı hakkında bir felsefi soruşturma. Ankara: Bilgesu Yayınları.
• CANSEVER, T., 2005. Mimar Sinan. İstanbul: Albaraka Türk Yayınları.
• CANSEVER, T., 2013a. Kubbeyi yere koymamak. İstanbul: Timaş Yayınları.
• CANSEVER, T., 2013b. İslam’da şehir ve mimari. İstanbul: Timaş Yayınları.
• DÜZENLİ, H. İ., 2009. İdrak ve inşa: Turgut Cansever mimarlığın iki düzlemi. İstanbul: Klasik Yayınları.
• FLEIG, K., ve AALTO, E., 2014. Alvar Aalto – das gesamtwerk / L'oeuvre complete / The complete work. Basel: Birkhäuser.
• HASOL, D., 2017. 20. yüzyıl Türkiye mimarlığı. İstanbul: Yem Yayınları.
• LE ROY, D., 2004. The ruins of the most beautiful monuments of Greece. Los Angeles: Getty Publications.
• LOOS, A., 2016. Mimarlık üzerine. İstanbul: Janus Yayıncılık.
• MACCARTHY, F., 2019. Gropius: the man who built the Bauhaus. Cambridge: Harvard University Press.
• MOHOLY-NAGY, L. ve MOLNÁR, F., 1967. The theater of the Bauhaus. Wesleyan: University Press.
• PFEIFFER, B. B., GOSSEL, P. ve WRIGHT, F. L., 2004. Frank Lloyd Wright, 1867-1959: Building for Democracy. Köln: Taschen.
• RAGON, M., 2010. Modern mimarlık ve şehircilik tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ROTH, L. M., 2014. Mimarlığın öyküsü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• RUSKİN, J., 2015. Sanat ve hayat üzerine. İstanbul: Kafka Kitap.
• SAMUEL, F., 2007. Le Corbusier in detail. Londra: Routledge.
• SIMMEL, G., 2015. Bireysellik ve kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• TANYELİ, U., 2001. Turgut Cansever. İstanbul: Boyut Yayınları.
• TEKELİ, İ. ve İLKİN, S., 1997. Mimar Kemalettin'in yazdıkları. Ankara: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı.
• VAN DER ROHE, L. M., 1986. Mies van der Rohe: European works. New York: Academy Editions: St. Martin's Press.
• VİOLLET-LE-DUC, E. E., 2015. 19. yüzyılda Gotik üslup üzerine. İstanbul: Janus Yayıncılık.
• YÜCEL, A. ve TANYELİ, U., 2007. Turgut Cansever düşünce adamı ve mimar. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• YAVUZ, Y., 2009. İmparatorluktan Cumhuriyete mimar Kemalettin 1870 – 1927. Ankara: TMMOB Ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Ortak Yayını.
• WÖLFFLIN, H., 2015. Sanat tarihinin temel kavramları. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• WRIGHT, F. L., 2002. Modern mimarlığın öncüleri Frank Lloyd Wright ve ev. N. TOGAY, ed. İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Kitapta bölüm AKIN, G., 2002. Sadece başlamış bir proje olarak 1908 romantizmi ve Vedad Tek. İçinde: A. BATUR, ed. M. Vedad Tek: Kimliğinin izinde bir mimar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 21-38.
• TANYELİ, U., 2002. Modern mimarliğin öncüleri: Walter Gropius ve Bauhaus. İçinde: N. TOGAY, ed. Walter Gropius ve Bauhaus, İstanbul: Boyut Yayınları. s. 9 – 13.
• TEKELİ, İ., 2009. Mimar Kemalettin ve eseri hangi ortamda gelişti. İçinde: A. CENGİZKAN, ed. Mimar Kemalettin ve çağı – mimarlık / toplumsal yaşam / politika. Ankara: TMMOB Ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Ortak Yayını. s. 23 – 43.
• Dergide makale ARMAĞAN, M., 2019. Turgut Cansever düşüncesinde kubbeyi yere koymamak. Şehir & Toplum Dergisi. (12), s. 59-66.
• BROOKS, H. A., 1979. Frank Lloyd Wright and the destruction of the box. The Journal of the Society of Architectural Historians. 38 (1), s. 7-14.
• CANSEVER, T., 1996. İslâm mimarîsi üzerine düşünceler. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. (1), s. 119-146.
• CİVELEK, Y., 2017. Amanruya’nın katmanları. Arredamento Dekorasyon. (4), s. 81-85.
• DÜZENLİ, H. İ., 2009. Turgut Cansever (1920-2009). İslam Araştırmaları Dergisi, (22), s. 160-181.
• KIM, K. H., 2002. A study on the concept of prospect in Frank Lloyd Wright's works. Journal of Asian Architecture and Building Engineering. 1 (1), s. 297-301.
• İnternet kaynağı ARCDAILY, 2021. AD Classics [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.archdaily.com/architecture-classics [Erişim Tarihi 23 Haziran 2021].
• LOSADA J., 2020. Unite habitation Marsella [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.360enconcreto.com/blog/detalle/unite-habitation-marsella-francia-referencia-en-concreto [Erişim Tarihi 03 Ekim 2020].
• MOMA, 2020. Museum for small city [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.moma.org/collection/ [Erişim Tarihi 20 Mayıs 2020].
• MOZAWEB, 2021. [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.mozaweb.com/tr/Extra-3B_goruntuler-Olimpico_Tiyatrosu_Vicenza_16_yuzyil-38600 [Erişim Tarihi 23 Haziran 2021].
• Tez CANSEVER, T., 1960a. Modern mimarinin temel meseleleri. Doçentlik Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Arşiv belgeleri DEMİRTAŞ, R., 2004. Yıllar yollar yüzler - Bilge mimar Turgut Cansever. [video] TRT Arşiv Dairesi Başkanlığı, İstanbul.
• CANSEVER, T., 1960b. Beyazıd meydanı düzenleme projesi [belge] Emine Öğün & Mehmet Öğün Mimarlık Arşivi, İstanbul.