Comparison of Expenditures for Restoration of Hagia Sophia Mosque with Constructions of Imperial Mosques in Istanbul Built During the 17th and 18th Centuries

Year 2022, Volume: 3 Issue: 1, 3 - 26, 31.01.2022

Selen Azaklı Esra Aksoy

Abstract

Hagia Sophia, keeps existing in all its glory from the 6th century to the present day. Hagia Sophia, which hosted different religious and cultural groups, went through numerous restorations over time. This study indicates the calculation of construction and repair costs for the Imperial mosques in Istanbul, which were built during the 17th and 18th centuries, in the same periods as the repair of the Hagia Sophia Mosque. Also, a comparison of the restoration expenses for other mosques in Istanbul during the same centuries are examined. All information is shown in today’s monetary value (Turkish Lira) on various graphics and charts. The method selected in the construction of the calculations is to find and document mutual results through valuable mines and annual inflation rates. In preparation of the calculations, the silver and gold gram values were determined based on the precious metals values from the past to the present, and the current values of the gold and silver grams were calculated in currency of Turkish lira. For the calculations made for inflation, work of Prof. Dr. Sevket Pamuk on coins were used and the calculations on Turkish Lira were made over CPI (Consumer Price Index) data from November 2020. This study is important in terms of understanding the current amounts of construction and repair expenses made in the 17th and 18th centuries. The data obtained from silver, gold and inflation rates are intended to be a source for readers and researchers to evaluate.

Keywords

Coin, coin calculations, Hagia Sophia restoration, labour charges, mosque restoration costs

17. ve 18. Yüzyılda İnşa Edilen İstanbul Selatin Camileri ile Ayasofya Camii Onarımlarına Ait İnşa ve Onarım Maliyetlerinin Mukayesesi

Abstract

Ayasofya, 6. Yüzyıldan günümüze kadar tüm ihtişamıyla varlığını sürdürmektedir. Farklı din ve kültür gruplarına ev sahipliği yapmış olan Ayasofya, var olduğu süre boyunca sayısız onarımlar geçirmiştir. Çalışmamızda; 17. ve 18. yüzyılda yapılmış olan Ayasofya Camii onarım maliyetleri ile aynı dönemlerde inşa edilen İstanbul’daki selatin camilerine ait inşa ve onarım maliyetlerinin güncel meblağları hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalar, tablolar ve grafikler halinde sunulmuştur. Hesaplamaların yapımında seçilen yöntem; değerli madenler ile yıllık enflasyon oranları üzerinden karşılıklı sonuçların bulunup belgelenmesi şeklindedir. Yüzyıllardır, varlığını ve değerini koruyan değerli madenlerden, gümüş ve altın temel hesaplama birimleri olarak ele alınmıştır. Ele alınan bu birimler sayesinde, 1 akçenin içerisindeki gümüş ve altın gram değerleri tespit edilmiştir. Ulaşılan değerler, 2020 Kasım ayı altın ve gümüşün gram Türk lirası değerleri ile güncel meblağlara dönüştürülmüştür. Enflasyon oranları üzerinden yapılan hesaplamalarda ise, iktisat tarihçisi Prof. Dr. Şevket Pamuk’un ‘akçe’ üzerine yaptığı önemli kaynak çalışmalarından yararlanılmıştır. Yıllara göre, 1 akçenin 2020’deki Türk lirası değerleri için, 2020 Kasım ayı enflasyon oranları ile TÜFE hesaplamaları yapılmıştır. Çıkan sonuçlar ile; yıllara göre, 1 akçenin 2020’deki Türk lirası değerlerine ulaşılmıştır. Çalışmamız, 17. ve 18. yüzyılda yapılan inşa ve onarım harcamalarına ait güncel meblağların anlaşılabilmesi açısından önemlidir. Gümüş, altın ve enflasyon oranları üzerinden elde edilen verilerin, okuyucu ve araştırmacıların değerlendirebilecekleri birer kaynak olması amaçlanmıştır.

Keywords

Akçe, akçe hesapları, Ayasofya onarımları, düz işçi ücretleri, cami onarım maliyetleri

References

• AKDAĞ, M., 1999. Türkiye’nin iktisadi ve içtimai tarihi (1453–1559) II. Ankara: Barış Kitap Basım Dağ.
• AKGÜNDÜZ, A., ÖZTÜRK, S. ve BAŞ, Y., 2005. Üç devirde bir mabed Ayasofya. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• AKTUĞ, İ., 1995. Ayazma camii inşaat defteri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayımlar Dairesi Başkanlığı.
• ÇELİK, S., 2008. Süleymaniye külliyesi malzeme, teknik ve süreç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• DİKER, H. F., 2016. Ayasofya ve onarımları. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
• İNALCIK, H., GÖYÜNÇ, N., LOWR, H. W., ERÜNSAL, İ., KREISE, K. ve ŞENTÜRK, A. A., 2000. Osmanlı araştırmaları XX. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ÖZ, T., 1997. İstanbul camileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• PAMUK, Ş., 2012. Osmanlı İmparatorluğu'nda paranın tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• PAMUK, Ş., 2000. İstanbul ve diğer kentlerde 500 yıllık fiyatlar ve ücretler: 1469-1998. Ankara: T.C Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
• BAYRAM, S. ve TÜZEN, A., 1991. İstanbul-Üsküdar Ayazma camii ve Ayazma camii inşaat defteri (Üsküdar, Sultan II. Mustafa Camii). Vakıflar Dergisi. 22, s. 199-288.
• DOĞAN, F., 2018. Sahibi bilinmeyen hususi bir masraf defterinin Osmanlı sosyal ve iktisat tarihi açısından kullanılabilirliğine dair bir deneme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies.18 (2), s. 355-376.
• KÖSE, F., 2012. Arşiv belgelerine göre Nur-u Osmaniye Camii inşası-tamirleri ve onarımları. Vakıf Restorasyon Yıllığı. 5, s. 24-42.
• ÖZCAN, R., 2005. Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyılda yapılan sikke tashihleri. Türkiyat Araştırma Dergisi. 17, s. 237-266.
• TÜRK LİRASI HESAPLARI, 2020. Enflasyon ve TÜFE değerleri üzerinden yapılan hesaplamalar [çevrimiçi]. Erişim adresi: https://enflasyon.hesaplama.net/ [Erişim tarihi 12 Aralık 2020].
• ÖTEN, A., 2017. Arşiv belgelerine göre Sultan Ahmed Külliyesi ve inşası. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi.
• MAZLUM, D., 2001. Osmanlı belgeleri ışığında 22 Mayıs 1766 İstanbul depremi ve ardından gerçekleştirilen yapı onarımları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• NEFTÇİ, A., 2002. Laleli Külliyesi’nin inşaat süreci. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• BOA, tb1. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:3680. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb2. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:5665. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb3. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:5076. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb4. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:4643. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb5. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:1357. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb6. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:6473. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb7. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:1927. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb8. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:7783. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb9. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:1914. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb10. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:2243. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb10. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:2243. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb11. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d.1499, vrk.12a-13a. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb12. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d.3979, s.5a-6a. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb13. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi defterleri. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.d.3153. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb14. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi defterleri. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.d.2645. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb15. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi evrakı. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.e.2453/13. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb16. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d.5172. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb17. Maliyeden müdevver defter. [metin] Maliyeden Müdevver, no:22389, s.4. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb18. Cevdet iktisat. [metin] Cevdet, no:960. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb19. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi defterleri. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.d. 09869/1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb20. A.E.SOSM. III. Osman III. [metin] AE. Ali Emiri, no: 3207. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb21. Tefrişat kalemi evrakı. [metin] Bab-ı Defteri, no: 4/63. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb22. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi defterleri. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.d.4284/27. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb23. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi defterleri. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.d.4284/28. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb24. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d.06209. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb25. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d. 5600. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb26. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d.5252. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb27. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d.5226. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb28. Evkaf Haremeyn muhasebeciliği defterleri. [metin] Evkaf, EV.HMH.d.5286. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb29. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi evrakı. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.e.3276/ 5-6. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb30. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi evrakı. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.e.1260/ 5-5. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb31. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi evrakı. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.e.3276/ 1-2. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, tb32. Topkapı Sarayı Müzesi arşivi evrakı. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.e.3276/ 3-4. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• VGMA, tb. Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivi evrakı. [metin] no:639,s.34, sıra 23/3. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• BOA,1616, Topkapı Sarayı Müzesi arşivi defterleri. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.d.35 v.22a, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• BOA, 1617, Topkapı Sarayı Müzesi arşivi defterleri. [metin] Topkapı Sarayı, TS.MA.d.0021 001 00, Başkanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.