دراسة حول تدريس الفقه المقارن في مرحلة البكالوريوس: مقارنة بين الجامعات الأردنية والتركية

Year 2024, Issue: 19, 18 - 35, 30.06.2024

Ayşe Aktaş Sivlim

Abstract

تتناول هذه المقالة كيفية تطبيق الفقه المقارن كأسلوب متبع في التعليم الفقهي في الأردن وتركيا، وإلى أي مدى. وفي واقع الأمر فإن نظام التعليم الفقهي في هذين البلدين يختلف عن بعضهما البعض. حيث تختلف أنظمة تعليم الفقه في هاتين الدولتين عن بعضهما البعض، ففي الأردن تنقسم كليات الشريعة بشكل أساسي إلى قسم أصول الدين وقسم وأصول الفقه. وفي كليات الإلهيات في تركيا، على عكس الأردن، لا يوجد تخصص خاص بعلم الفقه خلال فترة الدراسة الجامعية. في الأردن، يتم تقديم دروس الفقه بالتفصيل في قسم أصول الفقه، ويتم تدريس هذه الدروس في الغالب بشكل نسبي من خلال النظر إلى المذاهب المختلفة ولا تلتزم بمذهب واحد. يعتمد التعليم الفقهي في تركيا في الغالب على المذهب الحنفي. في المقابل، في الأردن، لا توجه الأساتذة الطلاب إلى مذهب معين. في حين أن دورة الفقه المقارن إلزامية في الأردن، فهي ليست إلزامية ولكنها اختيارية في تركيا. هاتين الطريقتين مختلفتين؛ كما أنها ليست متماثلة من حيث نتائجها وتأثيرها على الطلاب. ونتيجة لذلك، تتم في هذه الدراسة مقارنة التعليم الفقهي في هاتين الدولتين من حيث تطبيق الفقه المقارن؛ تم الكشف عن جوانب متشابهة ومختلفة لكلا البلدين.

Keywords

الفقه, الفقه المقارن, الممذهب, الأردن, تركيا

A Study on Comparative Fiqh Education at the Undergraduate Level: A Comparison Between the Universities in Jordan and Turkey

Abstract

In this article, how and to what extent comparative fiqh (Islamic law) is applied as a method followed in fiqh education in Jordan and Turkey is discussed and compared. As a matter of fact, the fiqh education system in these two countries is different. In Jordan, theology faculties are basically divided into the usūl al-din and usul al-fiqh departments. In the Theology Faculties in Turkey, unlike in Jordan, there is no specialization specific to the science of fiqh during the undergraduate period. In Jordan, fiqh lessons are given in detail in the usul al-fiqh section, and these lessons are mostly taught comparatively by looking at different madhabs (sects), which do not adhere to a single madhab. Fiqh education in Turkey is mostly based on the Hanafī madhab. On the other hand, in Jordan, teachers do not direct students to a particular sect. While comparative Islamic law course is compulsory in Jordan, it is not compulsory but optional in Turkey. These two methods are not the same in terms of their results and impact on students. As a result, in this study, fiqh education in the two countries in question is compared in terms of the application of comparative law. Similar and different aspects of both countries are revealed.

Keywords

fiqh, comparative fiqh, madhab, Jordan, Turkey

Lisans Dönemi Karşılaştırmalı Fıkıh Eğitimi Üzerine Bir Araştırma: Ürdün ve Türkiye Üniversiteleri Arasında Bir Mukayese

Abstract

Bu makalede Ürdün ve Türkiye’de fıkıh eğitiminde takip edilen bir yöntem olarak karşılaştırmalı hukukun nasıl ve ne derecede uygulandığı ele alınmakta ve mukayese edilmektedir. Nitekim bu iki ülkedeki fıkıh eğitim sistemi birbirinden farklıdır. Ürdün’de ilahiyat fakülteleri temelde usûlü’d-dîn ve usûlü’l-fıkıh bölümlerine ayrılmaktadır. Türkiye’deki İlahiyat Fakültelerinde ise Ürdün’deki gibi lisans döneminde sadece fıkıh ilmine özgü bir ihtisaslaşma söz konusu değildir. Ürdün’de usûlü’l-fıkıh kısmında detaylı bir şekilde fıkıh dersleri verilmekte, bu dersler çoğunlukla farklı mezheplere bakılarak karşılaştırmalı olarak okutulmakta ve tek bir mezhebe bağlı kalınmamaktadır. Türkiye’deki fıkıh eğitimi ise çoğunlukla Hanefî mezhebi merkeze alınarak yapılmaktadır. Buna karşın Ürdün’de hocalar öğrencileri belli bir mezhebe yönlendirerek eğitim vermemektedir. Ürdün’de mukayeseli İslâm hukuku dersi zorunlu iken Türkiye’de zorunlu değil seçmelidir. Bu iki farklı yöntem; sonuçları ve öğrenciler üzerindeki etkileri açısından da aynı değildir. Netice itibariyle bu çalışmada söz konusu iki ülkedeki fıkıh eğitimi karşılaştırmalı hukukun uygulanması açısından mukayese edilmekte; her iki ülkenin benzer ve farklı yönleri ortaya konulmaktadır.

Keywords

fıkıh, mukayeseli fıkıh, mezhep, Ürdün, Türkiye

References

• Canpolat, Orhan. “Arap Ülkelerinde İlahiyat Fakültelerinin Yapılanması, Eğitim Sistemi ve Mezunların İstihdam Alanları”. Dem Dergi 8 (2011), 80-85.
• Eşit, Yusuf. “Türk-Arap İlişkilerinin Din Eğitimi Boyutu (İslam Hukuk Eğitimi Boyutu)”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 2/2 (ts.).
• Eşit, Yusuf. “Ürdün’de Fıkıh Dersleri”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2014), 459-487.
• Hammad, Hamza Abed Karim. “Eseru Tedrîsi’l-Fıkhi’l-Mukarin bi Külliyyâti’ş-Şeriati fi Tersîhi Mefâhimi’t-Teaddüdiyyeti ve’l-Huriyyeti”. Ulum Islamiyyah Journal. 12(June) 2014.
• Korkut, Ramazan. “Ürdün Üniversitesi Şeria Fakültesi Lisans Fıkıh Öğretimi”. The Journal of Academic Social Science Studies 2/Number: 32 (01 Ocak 2015), 459-459. https://doi.org/10.9761/JASSS2650.
• Osman, Muhammed Mıusa. “Turuku Tedrîsi Mâddeti’l-Fıkhi’l-Mukarin”. Mecelletu Ümmü Dermân el-İslâmi (2009), 161-181. Salahin, Abdulmecid. “Tedrîsü’l-fıkhi’l-İslâmî el-Ehdâf ve’l-vesâil” Buhusü’l-mütemeri’s-sânî: Tedrîsü’l-fıkhi’l-İslâmî fi’l-camiâti el-Vaki ve’t-tumûh (1999), 423-437.
• Susut, Abdülmecid Muhammed. “Uslûbü’l-Muâsır Li-Tedrîsi’l-Fıkhi’l-İslâmi Fi’l-Camiât”. Fi Mutemer: el-Câmiatu’l-Arabiyyetu: Tahaddiyyât ve’l-Afâki’l-Müstakbeliyyeti’r-Ribât: el-Munazzimetu li’t-tenmiyeti’l-İdâriyyeti (2007), 725-739.
• Yaman, Ahmet. “İlahiyat Fakültelerinde Uygulanan Ders Programları Yeterli mi? İslâm Hukuku Dersleri Özelinde Bir Değerlendirme”. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2/1 (2009), 65-80.
• https://www.yu.edu.jo/index.php/academics-ar/list-1/schools Erişim Tarihi 12.11. 2022
• https://sharia.ju.edu.jo/ar/arabic/StudyPlansلبكالوريوس%20في%20أصول%20الدين.pdfـ Erişim Tarihi 12. 11. 2022
• https://sharia.ju.edu.jo/ar/arabic/Lists/ProgramSpecifications/School_ProgSpic_last.aspx?prog Erişim Tarihi 12.11. 2022
• https://www.mutah.edu.jo/ar/sharia/StudyPlans/بكالوريوس%20الفقه%20واصوله2021.pdf Erişim Tarihi 12. 11. 2022
• https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=20041 Erişim Tarihi 12. 11. 2022
• https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=21300 Erişim Tarihi 12. 11. 2022
• http://ebs.29mayis.edu.tr/Pages/CoursePlan.aspx?lang=tr-TR&academicYear=2017&facultyId=2&programId=4&menuType=unit Erişim Tarihi 18. 11. 2022
• http://www.divinity.ankara.edu.tr/2022/08/08/ders-mufredatlari-2022-2023/ Erişim Tarihi 18. 11. 2022
• https://ilahiyat.marmara.edu.tr/dosya/ilh/Bultendergi/2017%20mufredat.pdf Erişim Tarihi 18. 11. 2022
• https://www.bayburt.edu.tr/uploads/.ckeditor/D85C0FF3379B47419E662FE44B26C07A.pdf Erişim Tarihi 18. 11. 2022
• https://ilahiyat.marmara.edu.tr/dosya/ilh/Bultendergi/2017%20mufredat.pdf
• https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=ilahiyat-mufredati_638055065966100428.pdf Erişim Tarihi 19.11.2022
• https://www.bayburt.edu.tr/uploads/.ckeditor/D85C0FF3379B47419E662FE44B26C07A.pdf Erişim Tarihi 19. 11. 2022 http://grades.wise.edu.jo:8889/reg/schedule.php Erişim Tarihi 12.11.2022
• https://zu.edu.jo/ar/Collage/Sharia/index.aspx?page=43&fac=01&id=23 Erişim Tarihi 15. 08. 2023
• https://sharia.ju.edu.jo/ar/arabic/Departments/School_DeptHome.aspx?deptname Erişim Tarihi 15. 08. 2023
• https://www.aliftaa.jo/ShowContent.aspx?Id=47 Erişim Tarihi 21.08. 2023
• https://alrai.com/article/5042/التطور-التاريخي-للقانون-المدني-الأردني. Erişim Tarihi 20. 08. 2023