SANATTA FARKLI İSTİKAMETLER: ARTERE BAĞLANAN YAN YOLLAR, ÇIKMAZLAR VE SAHAYI GENİŞLETME ÜZERİNE BİR TARTIŞMA

Year 2025, Volume: 3 Issue: 6, 298 - 316, 18.08.2025

Kemal Yıldız

Abstract

Bu çalışmada, çağdaş sanat bağlamında yön tayin edici nitelikteki alternatif yaklaşımların ve yöntemlerin izlenmesi suretiyle, geleceğe dönük sanat eserlerinin taşıdığı önem tartışmaya açılmaktadır. Sanat yazımı pratiğinde ve sanat işlerinin uygulama aşamalarında karşılaşılan çeşitli güçlüklerden ileri gelen sebeplerle farkına varılması, anlaşılması geciken yapıtların tarihsel olarak gün yüzüne çıkma ve tekrar tartışma yaratabilme özelliği incelenmeye değerdir. Bu niteliğiyle ileriki bir zamana fırlatılmış gibi görünen eser, hem klasik ve kült olmaya adaydır, hem de tersine anakroniktir ve çağdaşlığını bu özelliğinden almaktadır. Araştırmanın problem durumu, nitel araştırma perspektifiyle ile ele alınmış, amaçlı örneklem yöntemiyle seçilen eserlerin analizi üzerinden çözümlenerek konunun açıklığa kavuşturulması amaçlanmıştır. Makalede kendisine yer bulan sınırlandırılmış başlıca örnekler; Luigi Russolo’nun “Gürültü Sanatı” (1916) başlıklı manifestosu ve erken uygulamaları, Man Ray’in “Isidore Ducasse’nın Gizemi” (1920) fotoğrafı, Hannah Höch’ün “Güzel Kız” (1920) fotomontajı, Sarkis Zabunyan’ın 2023 yılında Jean de Bourbon Şapeli için yaptığı vitray çalışmalarıdır. Sanat dünyasında yer alan aktörler genel olarak sermaye akışını takip ederek günün hiyerarşik dinamiklerine göre hareket etmektedirler. Ancak bu eyleme biçimi belli bir tarihsel âna ve o ânın geçmişine yöneliktir. Geleceğe yönelik olarak ortaya çıkan duyumsamazlık, kayıtsızlık ve öngörü eksikliği “çağdaş” sanatçıların gölgede kalmasına yol açmakta ve haklarının sonraki kuşaklar tarafından teslim edilmesiyle sonuçlanmaktadır. Geldiğimiz noktayı tarif eden ve anlamlandıran bir ilişki tesis etmemiş olsalar bu türden üretilmiş olan eserler göz ardı edilmeye devam edecektir.

Keywords

sanat, çağdaş eser, gelecek, alternatif yöntem

Ethical Statement

Bu makalenin bana ait, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallara uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi ve hiçbir şekilde “intihal içermediğini” beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmamla ilgili yaptığım ve beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçları kabul ettiğimi bildiririm.

ALTERNATIVE PATHS IN ART: A STUDY OF SIDE ROADS, DEAD ENDS, AND FIELD EXPANSIONS EMERGING FROM THE MAINSTREAM

Abstract

In this study, the significance of future-oriented artworks is brought into discussion by tracing alternative approaches and methods that are of a decisive character within the context of contemporary art. Due to the various challenges encountered both in the practice of art writing and during the implementation phases of artistic production, the capacity of certain works—whose recognition and comprehension have been delayed—to resurface historically and to generate renewed debate deserves particular examination. With this quality, an artwork that appears as if projected into a later temporal horizon becomes simultaneously a candidate for attaining the status of a classic or cult object and, conversely, anachronistic—deriving its contemporaneity precisely from this paradoxical condition. The research problem has been approached through a qualitative research perspective, with the aim of elucidating the subject by means of analysis conducted on works selected via purposive sampling. The principal examples included in this article are limited to Luigi Russolo’s manifesto and early practices entitled The Art of Noises (1916), Man Ray’s photograph The Enigma of Isidore Ducasse (1920), Hannah Höch’s photomontage The Beautiful Girl (1920), and Sarkis Zabunyan’s stained glass works created in 2023 for the Chapel of Jean de Bourbon. Actors within the art world predominantly follow the circulation of capital and act in accordance with the hierarchical dynamics of the present moment. However, this mode of conduct is oriented toward a specific historical instant and its past. The indifference, apathy, and lack of foresight that emerge with respect to the future often result in contemporary artists remaining in obscurity and in their contributions being recognized only retrospectively by subsequent generations. Unless a relationship is established that defines and contextualizes our current condition, works produced in this manner will continue to be overlooked.

Keywords

art, contemporary work, future, alternative methods

References

• Agamben, G. (2017). Çıplaklıklar (S. Kılıç, Çev.). Alef Yayınevi.
• Artun, A. (Ed.). (2010). Sanat manifestoları (K. Özsezgin, U. Kılıç, C. Gündüz, E. Gen, M. Tüzel, E. Erbay, M. C. Anday, S. Eyüboğlu, E. Alkan & N. A. Artun, Çev.). İletişim Yayınları.
• Bahtin, M. (2005). Sanat ve sorumluluk (C. Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bachmann, I. (1989). Frankfurt dersleri (Z. Sayın, Çev.). Bağlam Yayınları.
• Barthes, R. (2022). Eleştiri ve hakikat (E. Bildirici & M. I. Durmaz, Çev.). İletişim Yayınları.
• Burnham, J. (1968, September). Systems esthetics. Artforum, 7(1), 30–35.
• Davies, J. (2017). Luigi Russolo's imagination of sound and music [Unpublished PhD Thesis, Royal Holloway, University of London]. https://pure.royalholloway.ac.uk/files/28941982/Luigi_Russolo_s_Imagination_of_Sou nd_Music.pdf
• Freud, S. (2001). Sanat ve sanatçılar üzerine (K. Şipal, Çev.) (2. baskı). Yapı Kredi Yayınları.
• Harman, G. (2022). Sanat ve nesneler (O. Karayemiş, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Horkheimer, M. (1998). Akıl tutulması (O. Koçak, Çev.). Metis Yayınları.
• İpşiroğlu, M. Ş., & Eyüboğlu, S. (1972). Avrupa resminde gerçek duygusu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kant, I. (2016). Yargı yetisinin eleştirisi (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınları.
• Krauss, R. E. (2002, Kış). Mekâna yayılan heykel (T. Birkan, Çev.). Sanat Dünyamız, (82: Heykel Özel Sayısı), 103–110.
• Lautréamont. (1999). Maldoror’un şarkıları (Ö. İnce, Çev.). Gendaş Yayınları.
• Morton, T. (2020). Hipernesneler (B. Demirtaş, Çev.). Tellekt Yayınları.
• Nietzsche, F. (2013). Ahlakın soykütüğü üstüne (A. İnam, Çev.) (6. baskı). Say Yayınları.
• Rancière, J. (2017, 04 Haziran). Mallarmé: Sirenlerin politikası (A. Boren, Çev.). e-skopbülten. https://www.e-skop.com/skopbulten/mallarm%C3%A9-sirenlerin-politikasi/3394
• Schwarz, A. (1977). Man Ray: The rigour of imagination. Thames and Hudson.
• Sezer, E. (2021). “Ben” inşasında hayvan varlığının etkilerinin sanatsal örneklerle incelenmesi. Sanat Dergisi, (38), 385–406. https://doi.org/10.47571/ataunigsfd.963462
• Shiner, L. (2010). Sanatın icadı: Bir kültür tarihi. Ayrıntı Yayınları.
• Sylvester, D. (2022). Francis Bacon’la söyleşiler. Yapı Kredi Yayınları.
• Veseley, D. (2014, 21 Nisan). Sürrealizm, mit ve modernite (N. A. Artun, Çev.). e-skop Dergi, (6). https://e-skop.com/skopdergi/surrealizm-mit-ve-modernite/1937
• Yıldız, M. (2016, 8 Mayıs). Gürültü sanatı. e-skopbülten. https://www.e-skop.com/skopbulten/gurultu-sanati/2935