...

Year 2011, Volume: 2 Issue: 2, 11 - 38, 30.12.2011

Muhammet Aruçi

Abstract

This article aims to examine the
historical reality of Muslims in Macedonia and their Islamic educational
institutions in this region where there is a Muslim majority with special
emphasis on the Albanians and Turks. The article will try to shed light on the
experiences of Albanian and Turkish Muslims during the post-Ottoman and
interwar periods and on their relations with the state. Debates between the
traditionalist and reformist sections in the Muslim community will also be
dealt with.

After providing the basic facts about
historical processes Muslim communities went through in Macedonia (also known
as Južna Srbija with Kosovo) – the article shows that some Muslim leaders in
the region tried to establish educational institutions to modernize the Muslims
community and Islam and to educate them to conform to the wishes of the
government in Belgrade. For example we see in this period that the policy of
the Velika Medresa of King Alexander as a state school (1921) was to introduce
some radical reforms in educational system for Muslims in this region. It was
established in Skopje and the Serbian language was adopted for teaching.
Despite the state support its reformist ideas were not received widely. On the
other hand we see in contrast that some of the religious scholars (the ulema)
from traditional Turkish medressah’s in Fatih (Istanbul) proposed a classical
Ottoman education of Islam in the new period. In order to reject reformist
education Ataullah Kurtiş founded the Meddah Medresa as a continuation of traditional
Islamic education of the Ottoman medressahs (1925-1926). These two cases
indicate that different and contrasting models were proposed.

 This article also shows that there is a third
trend represented by the Isa Beg Medressah (1932) as opposed to both reformist
and traditional ones. The Isa Beg Medressah proposes an approach bridging the
traditionalist and reformist approaches to educational system. In order to show
the intellectual currents and dynamism, this article will explore views of some
Islamic leaders in education from both reformist and traditionalist camps such
as Hasan Rebac, Vladimir Ćorović, Ahmed Mehmedbašić, Tajjib Okić, Hamid
Begović, Ataullah Kurtiş, Abdulfettah Rauf, Kemal Aruçi and Bekir Sadak. It is
hoped that findings of this article will shed light on the interwar period in
this region of the Balkans by analyzing historical processes, views of leading
scholars and intellectual debates during the interwar period.

Keywords

Education, Muslim, Madrasa, Macedonia

OSMANLI SONRASI İKİ DÜNYA SAVAŞI ARASINDA MAKEDONYA'DAKİ MÜSLÜMAN TOPLUM VE İSLÂMÎ EĞİTİM KURUMLARI

Abstract

Bu makale, Müslüman çoğunluğun yaşadığı
Makedonya’daki Müslümanların ve onların İslami eğitim kurumlarının tarihsel
gerçeğini, özellikle Arnavut ve Türklere vurgu yaparak, incelemeyi
amaçlamaktadır. Çalışma, Osmanlı sonrası ve iki dünya savaşı arasındaki dönemde
Müslüman Arnavut- Türk ilişkilerine ve yine onların devlet ile ilişkilerine
ışık tutmaya çalışacaktır. Ayrıca Müslüman Toplumu içerisindeki
geleneksel-reformist gruplar arasındaki tartışmalar da ele alınacaktır.

Müslüman toplulukların (Kosovayla
birlikte Juzna Srbija olarak da tanınan) Makedonya’da yaşadıkları tarihsel
süreç hakkında temel olgulara değindikten sonra, bu çalışma bazı Müslüman
liderlerin, İslam’ı ve Müslüman toplulukları modernleştirme amacıyla bölgede
eğitim kurumları açmaya ve Belgrat hükümetinin istekleri doğrultusunda
Müslümanları eğitmeye çalıştığını göstermektedir. Örneğin bu dönemde, bir
devlet okulu olan Kral Aleksander Velika
Medrese’sinin (1921)  politikası, bu
bölgedeki Müslümanların eğitim sistemine bazı radikal reformları getirmekti.
Üsküp’te kurulan medresenin eğitim dili Sırpçaydı. Devlet desteğine rağmen
okulun reformist düşünceleri herkesçe benimsenmemişti. Diğer taraftan biz, Fatih’teki
geleneksel Türk medreselerden gelen din âlimlerinin klasik Osmanlı İslam eğitim
metodunu teklif ettiğini görüyoruz. Reformist eğitimi reddetme anlamında
Ataullah Kurtiş, Osmanlı medreselerinin geleneksel İslami eğitiminin bir devamı
olarak Meddah Medresesini kurdu (1925-1926). Bu iki örnek, farklı ve karşıt
modellerin öne sürüldüğünü gösterir.

Bu makale ayrıca, hem reformist hem de
gelenekçi modellere karşı İsa Beg Medresesi (1932) tarafından temsil edilen
üçüncü bir eğilimi de göstermektedir. İsa Beg Medresesi eğitim sistemindeki
geleneksel ve reformist eğilimleri birleştiren bir yaklaşımı önermektedir.
Entelektüel akımları ve dinamizmi göstermesi açısından bu makale, Hasan Rebac,
Vladimir Ćorović, Ahmed Mehmedbašić, Tajjib Okić, Hamid Begović, Ataullah
Kurtiş, Abdulfettah Rauf, Kemal Aruçi and Bekir Sadak gibi hem reformist hem de
gelenekçi Müslüman liderlerinin eğitim hakkındaki görüşlerini araştıracaktır.
Bu makalenin bulgularının, tarihsel sürecin, önde gelen bilim adamlarının
görüşlerinin ve entelektüel tartışmaların analizi sonucunda, Balkanların bu
bölgesinin iki dünya savaşı arası dönemine ışık tutması umulur.

Keywords

Eğitim, Müslüman, Medrese, Makedonya

References

• Bibliografya
• Aliu, Bahri, “Isa Begova Medresa Nekad i Sad”, Islam u Zapadnom Svijetu, Zagreb, 1997.
• Anonim, “Proslava Otvaranja Gazi Isabegove Centralne Reformisane Medrese i Vakufske Biblioteke u Skoplju”, Glasnik VIS, Sarajevo 1937, nr. 1, ss. 9-39.
• Aruçi, Muhammed, "Fettah Efendi", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1995, c. XII.
• Aruçi, Muhammed, Kemal Efendi Aruçi - Şiirlerim, Logos-A, Üsküp, 1999.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, "Yugoslavya'da Türk Âbideleri ve Vakıfları", Vakıf-lar Dergisi, c. III, Ankara, 1956, ss. 151-223.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Avrupa'da Osmanlı Mimârî Eserleri - Yugoslavya, III/3, İstanbul Fethi Derneği Yay., İstanbul,1981.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Osmanlı Mi‘mârîsinde Çelebi ve II. Sultan Murad Dev-ri, II, İstanbul Fethi Derneği Yay., İstanbul,1981.
• Ćornakov, Dimitar "Skopje", Enciklopedija Jugoslavije, VII.
• Elezović, Gliša, "Turski Spomenici u Skoplju", Glasnik Skopskog NauËnog Društva - GSND, I.
• Elezović, Gliša, Turski Spomenici u Skoplju, Skopje ts. (özel baskı).
• Eren, İsmail, “Turska Štampa u Jugoslaviji (1866-1966)”, POF, Sarajevo 1969, XIV-XV, ss. 371-386.
• Evliyâ Çelebî, Evliyâ Çelebî Seyâhatnâmesi, Türkçeleştiren: Zuhuri Danış-man, C. IX, Zuhuri Danışman Yay., İstanbul, 1970, IX.
• Eyice, Semavi, "Üsküp'de Türk Devri Eserleri", Türk Kültürü, S. 11, Eylül, 1963.
• Hacısalihoğlu, Mehmet, “Makedonya”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2003, c. XXVII.
• Hadžić, Kasim, “Velika Medresa i Njeni Učenici u Revolucionarnom Pok-retu”, Takvim, Sarajevo 1985.
• Memić, Mustafa, Velika Medresa i Njeni Učenici u Revolucionarnom Pokretu, Skopje, 1984.
• Novaković, Dragan, Školstvo Islamske Zajednice: Školski Sistem Islamske Za-jednice na Jugoslovenskim Prostorima od 1878-1991 Godine, Niš 2004.
• Sadak, Bekir, "Biz Oralarda Kalmalıydık", el-Hilâl, Üsküp, 1990, IV/22.
• Salih Asım, Üsküp Tarihi ve Civarı, Üsküp 1351/1932.
• Şehapi, Behicüddin, "Üsküp'te 1912-1990 Tarihleri Arasında Yıkılan veya Yıkılmaya Maruz Kalan Camiler", el-Hilâl, Üsküp 1991, IV/33.
• "Fettah Rauf ve Onun Grupuna Dahil Balistlerin Yargılanması", Birlik, Üsküp, 1 Ekim 1947.
• "Makedonya İslâm Dini Camiası'nın Evkaf Meclisi Yönetmenleri ve Ulema Meclisi Üyelerinin Müşterek Oturumları Yapıldı", Birlik, Üsküp, 20 Şubat 1948.
• "Shqiptarët Duhet t'i Kthehen Vlerave të Tyre Shpirtërore", Dituria Islame, Prishtinë, 1994, X/61.
• “Odgovor g. Ataullah Kurtiša g. Hasanu Rebcu”, Naš Dom, Skopje 1939, god. II, br. 15.