Suriye Krizi Bağlamında Rusya’nın Ortadoğu Politikasının Türkiye-Rusya İlişkilerine Etkisi

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 269 - 311, 31.05.2021

Elşan İzzetgil , Rovshan Murshudlu

Abstract

Arap Baharı süreci, Rusya’nın iyi ilişkiler kurmuş olduğu, yatırımları bulunan ülkelere doğru yayılınca Rusya’nın bölgedeki çıkarları zarar görmüştür. Libya’da Muammer Kaddafi iktidarına son verilip ülkede iç çatışma başlayınca Rusya Arap Baharı sürecini tehdit olarak algılamış ve bundan sonraki dalgalarına karşı tepki koymak durumunda kalmıştır. Rusya, Arap Baharı dalgasının Suriye’yi etkisi altına almasıyla birlikte Suriye rejimine destek vermeyi tercih etmiştir. Rusya, Çin ve İran’ı da yanına alarak Suriye Krizi’nde Batı’nın karşısında pozisyon almıştır. Rusya’nın Suriye Krizine müdahil olması Türkiye-Rusya ilişkilerine de bir takım yansımaları olmuştur. Bu çalışma, Arap Baharı sürecinin Suriye’ye sıçramasından sonra Rusya’nın Ortadoğu politikasını ele alarak, Suriye Krizi’nin Türkiye-Rusya ilişkilerini nasıl etkilediği konusuna odaklanıp bunun muhtemel olumsuz-olumlu sonuçlarını irdelemiştir.

Keywords

Rusya’nın Ortadoğu Poltikası, Arap Baharı, Suriye Krizi, Türkiye-Rusya İlişkileri

References

• “ABD'den Türkiye'ye S-400 yaptırımı”, https://www.hurriyet.com.tr/ dunya/abdden -turkiyeye-s-400-yaptirimi-41686506, (Erişim Tarihi 24.12.2020).
• ADIBELLİ, Barış vd., Avrasya’nın Kilidi Türkiye, Kaynak Yayınları İstanbul, 2017.
• AKENGİN, Hamza, Ayşe Yaşar, “Suriye’nin Jeopolitik Konumu Bağlamında Suriye-Rusya İlişkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (32), 2018, s.25-57.
• Aliyev: Türkiye olmazsa Karabağ sorunu çözülemez, https://tr. sputniknews.com/politika/202010141043027741-aliyev-turkiye-olmazsa-karabag-sorunu-cozulemez/, (Erişim tarihi 23.12. 2020) ASLANLI, Araz, “Altılı platform kalıcı barışın teminatı olabilir”, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/altili-platform-kalici-barisin-teminati-olabilir/2081083, (Erişim tarihi 24.12.2020).
• AYDIN, Aydın, “Küresel Mücadele Politikaları: Orta Asya’da Rusya, ABD, Çİn”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(13), 2015, s.1-11.
• AYHAN, İzzet Soner, “Soğuk Savaş Sonrası Rusya’nın Karadeniz Stratejisi”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 3( 2), 2015, s.1-22.
• BAGDASARYAN, Suanna, Pertova Svetlana, “Geopoliticeshkiye Pozichii Rossii i Sisha v Siriyskom Konflikte”( Геополитические Позиции России и США в Сирийском Конфликте), Politologiya i Etnopolitika, 2, 2018 s.110-115.
• BAŞARAN, Ali, “Türkiye-ABD-Rusya İlişkilerinde Karadeniz, 2000-2010”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 11(1), 2020, s.43-64.
• BAYAT, Cemal, ”Rusya-Libya ilişkileri ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Libya’ya yönelik askeri müdahale tartışmaları sırasında Rusya’nın politik tutumu”, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 2(1), 2018, s.165-205.
• COHEN, Ariel, “US Should Warn Russia Over ıts “Soviet” Middle East Policy”, The Heritage Foundation, 7.03.2006.
• ÇAL, İsmail, “Süveyş Kanalı Mısır’ı Sömürgecilerin Hedefi Yaptı”, 15.08.2019, https://www.dunyabulteni.net/olaylar/suveys-kanali-misir-i-somurgecilerin-hedefi-yapti-h145110.html(Erişim Tarihi: 15.02.2020)
• ÇALIŞKAN, Burak, “Karadeniz’de Değişen Güç Dengeleri ve Türkiye-Rusya İlişkileri”, İNSAMER Yayını, 2017. ÇELİKPALA, Mitat, “Rekabet ve İşbirliği İkileminde Yönünü Arayan Türk-Rus İlişkileri”, Bilig Dergisi, (72), 2015, s.117-144. “Dağlık Karabağ'da son durum: Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki çatışmalarda neler yaşanıyor?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54354087, ( Erişim tarihi 24.12.2020).
• DEMİRYOL, Tolga, “Türkiye-Rusya İlişkilerinde Enerjinin Rölü: Asimetrik Karşılıklı Bağımlılık ve Sınırları”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 2018, s.1448-1455.
• DENİZHAN, Emrah, “Türkiye’nin Kafkasya ve Orta Asya Politikası ve TİKA”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2 (1), 2010, s.17-23.
• DERVİŞ, Leyla, Khalida Dervrisheva, “Çarlık Rusya’nın Akdeniz Politikası’nın Arka Planı”, Cedrus,( 3), 2015, 351-364.
• DUGİN, Aleksandr, Rus Jeopolitiği Avrasyacı Yaklaşım, Küre Yayınları, İstanbul, 2014.
• EL, Kıvanç, “İdlib’de Yeni harita, Yeni süreç”, Milliyet Gazetesi, 07.03.2020, https://www.milliyet.com.tr/gundem/idlibde-yeni-harita-yeni-surec-6160325(Erişim Tarihi: 09.04.2020)
• ERDEM, Gökhan , “Bağlantısızlıktan Bağımlılığa: Nasır Döneminde Mısır-SSCB İlişkileri”, The Turkish Yearbook of International Relations, (48), 2017, s. 69-98.
• “Erdoğan’dan Şam’a Şubat Sonuna Kadar Süre”, DW Türkçe, 05.02.2020 (Erişim Tarihi: 09.04.2020)
• “Erdoğan’ı Rus Basınının Hedefi Yapan “Slava Ukraine” Sloganı Neden Tartışmalı”, Gazete Duvar, 04.02.2020, https://www. gazeteduvar.com.tr/dunya/2020/02/04/erdogani-rus-basininin-hedefi-yapan-slava-ukraine-slogani-neden-tartismali/(Erişim Tarihi: 20.04. 2020)
• EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkiye’nin Orta Asya Politikasına Rusya Federasyonu ve Bölge Ülkelerinden Genel Bir Bakış”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12( 1), 2012, s.1-20.
• ERŞEN, Emre, Emel Parlar Dal, “Türk-Rus İlişkilerinin Karadeniz-Kafkasya Boyutu: Uçak Krizi ve Sonrası”, Osman Orhan Ed., Karadeniz ve Kafkaslar Riskler ve Fırsatlar, TASAM Yayınları, 2018, s.51.
• ERŞEN, Emre, “Suriye Sorunu Gölgesinde Türkiye-Rusya İlişkilerinde Normalleşme Süreci”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3( 2), 2016, s.153-171.
• “İdlib için İmzalanan Soçi Mutabakatı Ne Öngörüyordu?”, BBC News Türkçe, 02.03.2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51360543(Erişim Tarihi: 09.04.2020)
• İZZETGİL, Elşan, “Kafkasya'nın Jeopolitiği ve Rusya'nın Bölgeye Yönelik Stratejisi”, Bölgesel Çalışmalar Dergisi, 1(1), 2016, s. 51-85.
• İZZETGİL, Elşan “Orta Asya ve Kafkasya’da Köktendinci Hareketler ve IŞİD Tehdidi”, Mehmet Seyfettin Erol, Yavuz Gürler der., Türk Dünyası 25 Yıllığı, Akçağ Yayınları, Ankara, 2016, s.87-101.
• “Kafkasları Titreten 5 Günlük Savaştan Bir Yıl Sonra”, Hürriyet Gazetesi, 07.08.2009, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/kafkaslari-titreten-5-gunluk-savastan-bir-yil-sonra-12233765, (Erişim Tarihi: 14. 04.2020)
• KAKIŞIM, Cemal, “Karşılıklı Bağımlılık Kapsamında Türkiye-Rusya Enerji ilişkilerinin Analizi”, Uluslararası Siyaset Bilimi ve Kentsel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 2019, s.67-89. KARADENİZ, Yılmaz, “İngiltere’nin İran’da Askeri Darbe Yaptırması ve Pehlevi Hanedanı’nı İktidara Getirmesi (1921), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(27), 2013, s. 292-306.
• KAYA, Faruk, “Coğrafi Potansiyelleri Temelinde Türkiye Jeopolitiği ve Dünya Siyasetindeki Yeri”, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 2017, s.1-14.
• KELEŞ, Erdoğan, “Rusya’nın Sıcak Denizlere İnme Politikası (Alman Deniz Yüzbaşısı Stenzel’e Göre İstanbul’a En Kısa Yol)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 28(46), Ocak 2009, s. 89-142.
• KEMALOĞLU, İlyas, “Ortadoğu Silah Pazarında Rusya’nın Payı”, Ortadoğu Analiz Dergisi, 5( 55), 2013, s.58-70.
• KEMALOĞLU, İlyas, Rusya’nın Ortadoğu Politikası, ORSAM yayınları, (125), 2012, s.7-16.
• KERİMOĞLU, Yavuz, “Rusya’nın Libya politikası ve askeri müdahale ihtimalı”, İnsamer Sosyal Araştırmalar Merkezi, 08.04.2017.
• KHANALİYEV, Nuraddin, “Prioritethi Nachionalniy Bezopasnosti Rossii na Blizhnem Vostoke”( Приоритеты Национальной Безопасности России на Большом Ближнем Востоке), Власть, 25(9), 2017, s.143-152.
• KHAN, Yu, “Siriiyski Krizis: Problemi i Perspektivi Uregulirovaniya” ( Сирийский Кризис: Проблемы и Перспективы Урегулирования), Общество: Политика, Экономика, Право, (4), 2016, s. 42-44.
• KISSINGER, Henry, “Kak spasti Blijniy Vastok ot kollapsa”(Как Спасти Ближний Восток от коллапса), https://globalaffairs.ru/articles/kak-spasti-blizhnij-vostok-ot-kollapsa/, (Erişim tarihi 22.12.2020)
• KOÇAK, Muhammet, “Türkiye-Rusya İlişkileri”, SETA, 201, 2017.
• KURBAN, Vefa, Hatem Cabbarlı, “Türkiye-Rusya İlişkileri ve Uçak Krizinin Rus-Türk Kamuoyundaki Yansıları”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 10 ( 2), 2019, s.105-118.
• KUŞUOĞLU, Baran, “Lübnan: Sedir Devrimi’nden Arap Baharı’na”, Yasama Dergisi, Cilt: 23, Yıl: 2013, s.101-117.
• LOBANOV, K. N., Moiseev V. V., “Grazhdanskaya Voina v Sirii i Geopoliticheski İnteresi Rossii v Blizhnevostochnom Regione”( Гражданская Война в Сирии и Геополитические Интересы России в Ближневосточном Регионе), Central Russian Journal of Social Sciences, 10(6), 2015, s.103-106.
• MARSHALL, Tim, Coğrafya Mahkumları, Epsilyon Yayınevi, İkinci Baskı, İstanbul, 2018
• ÖZÇELİK, Necdet, Can Acun, Terörle Mücadelede Yeni Safha Zeytin Dalı Harekatı, SETA, Birinci Baskı, 2018.
• ÖZDEMİR, Çağatay, “Suriye’de İç Savaşın Nedenleri: Otokratik Yönetim mi, Bölgesel ve Küresel Güçler mi?”, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 2016, s.81-102.
• PRİMAVOV, Yevgeni, Rusların Gözüyle Ortadoğu, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• “Putin’in başstratejisti: Teklifimiz Şangay'dan öte”, https://www.haber7.com/guncel/haber/2490374-putinin-basstratejisti-teklifimiz-sangaydan-ote, (Erişim Tarihi 24.12.2020.) “Rossiya. Kreml. Putin”( Россия. Кремль. Путин), Документальный фильм(Dokumentalniy Film), https:// www.youtube.com/ watch?v=etszjYX6pZU&t=1905s, (Erişim Tarihi 24.12.2020.)
• “Rus general tedirgin: Türkiye, "Büyük Turan" projesine doğru ilerliyor”, https://docplayer.biz.tr/109652937-Karadeniz-kafkasya-boyutu-ucak-krizi-ve-sonrasi.html , (Erişim tarihi 24.12.2020)
• “Rusya’dan 4 Ay Sonra “belki’li” Kafkas teklifi”, Hürriyet Gazete, 12.12.2008, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/rusya-dan-4-ay-sonra-belki-li-kafkas-teklifi-10552776(Erişim Tarihi: 21.04.2020)
• “Rusya’dan Türkiye’ye Gelen Turist Sayısı İlk Kez 7 Milyonu Aştı”, Sputnik Türkçe, 31.01.2020, https://tr.sputniknews.com/ekonomi /202001311041300341-rusyadan-turkiyeye-gelen-turist-sayisi-ilk-kez-7-milyonu-asti/(Erişim Tarihi: 05.04.2020)
• SERBEST, Bürkan, “Süveyş Kanalı’nın Ulusallaştırılması Sorunu ve Süveyş Bunalımı”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6( 4), 2017, s.681-711.
• ŞEKER, Hakan Soner, “Soçi Mutabakatı Neydi; Rusya ve Türkiye neden birbirini suçluyor?”, Gazete Rüzgarlı, 28.02.2020, https://www.gazeteruzgarli.com/soci-mutabakati-neydi-rusya-ve-turkiye-neden-birbirini-sucluyor/,(ErişimTarihi:08.04.2020)
• “Tahran Zirvesi’nde 12 Maddelik Bildiri Kabul Edildi”, Sputnik Türkçe, 07.09.2018, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201809071 035097621-turkiye-iran-rusya-zirvesinde-bildirge-yayinlandi/(Erişim Tarihi: 08.04.2020) “Türkiye'de yaşayan Rus sayısı belli oldu!”, https://www.yeniakit.com.tr/haber/turkiyede-yasayan-rus-sayisi-belli-oldu-679523.html, (Erişim tarihi 24.12.2020).
• “Uçak krizinin yıldönümünde Rus turist kaybı yüzde 84”, 23.11.2016, https://www.hurriyet.com.tr/ucak-krizinin-yildonumunde-rus-turist-kaybi-yuz-40285807 (Erişim tarihi 23.12.2020)
• “Üç Ülkenin Uzlaştığı Astana Mutabakatı Metni”, Mepa News, 16.09.2017, https://www.mepanews.com/uc-ulkenin-uzlastigi-astana-mutabakati-metni-9256h.htm(Erişim Tarihi: 07.04.2020)
• VANICHKIN, S.V., “Chem Opasno “İslamskoy Gosudarstvo” dlya Rossii” ( Чем Опасно «Исламское Государство» для России), Научные Ведомости Белгородского Государственного Университета, 19, 2015, s.166-170.
• VARBLE, Derek, The Suez Crisis 1956, Osprey, Londra, 2003. VARLIK, Ali Bilgin, “Suriye’nin Ulusal Güvenlik Politikası ve Türkiye-Suriye ilişkileri”, 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 2013, s.173-221.
• VASILIEV, A., Russia’s Middle East Policy From Lenin to Putin, Routledge, New York, 2018.
• Vladimir Posner Interviews Aleksandr Dugin, 2014, https://www. youtube.com/watch?v=tPkEDRSYUpo, Erişim tarihi 24.12.2020.
• “Yabancı Ziyaretçi Sayısında Ruslar İlk Sırada”, Sputnik Türkçe, 24.01.2019, https://tr.sputniknews.com/turkiye/201901241037272 555-yabanci-ziyaretci-ruslar-ilk-sirada/(Erişim Tarihi: 04.04.2020)
• YILDIRIM, Ali Ekber, “Uçak Krizi İki Ülke Tarımına Büyük Darbe Vuracak”, 01.12.2015, https://www.tarimdunyasi.net /2015/12/01/ rusya-krizi-iki-ulke-tarimina-buyuk-darbe-vuracak/(Erişim Tarihi: 05.04.2020)