Orta Anadolu’da (Kayseri) Yüksek Rakımdan Toplanan Kuşburnu (Rosa canina L.) Genotiplerinin Meyve Karakteristiklerinin Belirlenmesi

Year 2016, Volume: 45 Issue: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 396 - 400, 31.03.2016

Kadir Uğurtan Yılmaz , Aydın Uzun , Mehmet Yaman

Abstract

Türkiye, kuşburnunun çeşitli genotiplerini içeren farklı genetik kaynaklara sahip bir ülkedir. Bu türün meyveleri içeriğinde bulunan antioksidantlar, tanen, antosiyaninler, flavonoidler ve yüksek orandaki C vitamininden dolayı geleneksel olarak tüketilmektedir. Son yıllarda doğal yetişen fonksiyonel ürünlere olan eğilim ve dolayısıyla tarım endüstrisinde ham madde olarak kullanılmaya başlayan kuşburnuyla ilgili çalışmalar önem kazanmıştır. Yapılan bu çalışma ile meyve özellikleri bakımından üstün tiplerin seçimi hedeflenmiştir. Meyve örnekleri İç Anadolu’nun en yüksek dağı olan Erciyes Dağının (3.917 m) Güney eteğinde yer alan ve yaklaşık 2250 m rakımı bulunan Gökdağ’dan toplanmıştır. Toplamda farklı fiziksel özelliklere sahip 13 genotip örneklenmiş ve tanımlanmıştır. Çalışmada meyve ağırlığı, meyve uzunluğu, meyve genişliği, uzunluk/genişlik indeksi, et kalınlığı, suda çözünebilir kuru madde içeriği (SÇKM), tohum sayısı, zemin rengi, et rengi ve meyve şekli, meyve özellikleri olarak incelenmiştir. Genotiplere ait meyve ağırlığı, et kalınlığı ve SÇKM değerleri sırasıyla 2.31 g (GKD-KU-12) ile 5.26 g (GKD-KU-5), 2.20 mm (GKD-KU-12) ile 2.83 mm (GKD-KU-5) ve % 32.60 (GKD-KU-9) ile % 42.00 (GKD-KU-12) arasında değişmiştir. Yüksek SÇKM içeriği rakımın artışıyla paraleldir. Meyvelerin %69,3'ünde kabuk rengi kırmızı-turuncu iken, %92,3'ünde turuncu et rengi gözlemlenmiştir. Ayrıca, seçilen genotiplerin meyve şekilleri bakımından (armut biçimli, uzun oval, oval, ovale yakın, uzun armut biçimli, yuvarlak vb.) yüksek seviyede varyasyona sahip olduğu belirlenmiştir. Mevcut bulgular, kuşburnu ıslah çalışmalarının geleceği için önemli katkılar sağlayabilir.

Keywords

Kuşburnu , İç Anadolu , Erciyes Dağı , Gökdağ , pomoloji

Some Fruit Characteristics of Rosa Hip (Rosa canina L.) Genotypes Collected from High Altitude of Central Anatolia (Kayseri Province) Turkey

Abstract

Turkey is known with diverse genetic resources of rosa hip including various genotypes. Therefore, it is among the most common natural growing fruit crops of the country. Rosa hip species are called “Kusburnu” in Turkish. It is commonly consumed due to its higher nutritious values especially high vitamin C content, flavonoids, anthocyanins, tannin and antioxidants. Generally, fruits are consumed as fresh fruit. Recently, it has been used in agricultural industry as hot drink, juice, marmalade and jam. Selection of superior genotypes is an important goal because of natural abundance and being used as raw material in agricultural industry. The present study was conducted to select the superior genotypes for fruit characteristics. Fruit samples were collected from the down hills (around the zeniths of Gokdag mountain with 2000-2500 m range of altitude) of Erciyes Mountain, the highest mountain (3917 m altitude) of Central Anatolia (Kayseri province). Totally 13 genotypes were identified and sampled in the year 2011. Fruit weight, fruit length, fruit width, length/width index, flesh thickness, total soluble solid content (TSS), seed number, skin color, flesh color and fruit shape were considered as the fruit characteristics. Fruit weight, flesh thickness and total soluble solids (TSS) of genotypes ranged respectively between 2.31 g (GOK-KU-12)-5.26 g (GOK-KU-5), 2.20 mm (GOK-KU-12)-2.83 mm (GOK-KU-5), 32.60% (GOK-KU-9)-42.00% (GOK-KU-12). Higher TSS contents were observed with increasing altitudes. While 69.3% of fruits had orange-red peel color, 92.3% had orange flesh color. Also, there was high level variation among the fruit shapes selected genotypes (pear-shaped, long oval, oval, round oval, long pear-shaped, round etc.). Present findings may provide significant contributions for the future rosa hip breeding studies.

Keywords

Rosahip , Central Anatolia , Erciyes Mountain , Gokdag , pomology

References

• Ağaoğlu, S., Çelik, H., Çelik, M., Fidan, Y., Gülşen, Y., Günay, A., Halloran, N., Köksal, A.İ., Yanmaz, R., 1995. Genel Bahçe Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğit. Araş. ve Geliştirme Vakfı Yayın No:4, Ankara, 369s.
• Cemeroğlu, B., 1992. Meyve ve Sebze İşleme Endüstrisinde Temel Analiz Metotları. Biltav Yayınları, Ankara, 381s.
• Dölek, Ü., 2008. Amasya yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa ssp.) seleksiyon yoluyla ıslahı. Yüksek Lisans Tezi, GOP Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Ercisli, S., Guleryuz, M., 2005. Rose hip utilization in Turkey. Acta Horticulturae, 490:77-83.
• Ercişli, S., 1996. Gümüşhane ve ilçelerinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı ve çelikle çoğaltma imkânları üzerinde bir araştırma. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bil. Enst., Erzurum.
• Gökmen, H., 1973. Kapalı Tohumlular. Angiospermae. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Cilt 1, Ankara, 545s.
• Güneş, M., Dölek, Ü., 2010. Fruit characteristics of promising native rose hip genotypes grown in Mid-North Anatolia Region of Turkey. J. Food Agr. & Env., 8(2):460-463.
• Güneş, M., 1997. Tokat yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp.) seleksiyon yoluyla ıslahı ve çelikle çoğaltılması üzerine bir araştırma. Doktora Tezi. YYÜ Fen Bil. Ens., Van.
• İlisulu, K., 1992. İlaç ve Baharat Bitkileri. A.Ü.Z.F. Yayın No:1250, Ders Kitabı No:360, 302s.
• Kazankaya, A., Türkoğlu, N., Yılmaz, M., Balta, M.F., 2005. Pomological description of Rosa canina selections from Eastern Anatolia, Turkey. Int. J. Botany, 1(11):100-102.
• Kazankaya, A., Yılmaz, H., Yılmaz, M., 2001. Adilcevaz yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnuların seleksiyonu. YYÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 11(2):29-34
• Kızılcı, G., Akça, Y., Esmek, İ., Ünlü, H.M., 2007. Erzincan ve Gümüşhane illerinde tabii olarak yetişen kuşburnuların (Rosa spp) seleksiyon yoluyla ıslahı-2 (adaptasyon). Türkiye 5. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-7 Eylül 2007, Erzurum, 1:309-313.
• Makarova, L., Kharitonova, S., 1974. The effect of certain ecological factors on the development end productivity of R.cinnamomaeae. Hort. Abst. 4(12):9448.
• Sen, S.M., Gunes, M., 1996. Some chemical and physical properties of roses are grown in Tokat provinces in Turkey. In Proc. 1st Nat. Rose hip Conf., Gumushane, pp:231-239.
• Smatana, L., Kytka, J., Kadarova, S., 1988. Results of breeding and growing minor fruit species in Czechoslovakia. Acta Hort., 224:83-87.
• Yamankaradeniz, R., 1982. Erzurum yöresinde doğal olarak yetişen kuşburnunun bileşimi ve değerlendirme olanakları üzerine araştırmalar. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bil. Enst., Erzurum.