Çay Üretiminde Değişimler ve Modern Yaklaşımlar

Year 2016, Volume: 45 Issue: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 838 - 842, 31.03.2016

Keziban Yazıcı , Mustafa Akbulut , Burcu Göksu , Nalan Bakoğlu

Abstract

Çay, (Camellia sinensis L.) O.Kuntze bitkisinin taze sürgünlerinin değişik yöntemlerle işlenmesi ile elde edilen ve dünyada sudan sonra en fazla tüketilen bir gıda ve içecek maddesidir. Dünya üzerinde çay bitkisi, Kuzey yarım kürede yaklaşık 42. enlem derecesinden, Güney yarım kürede 27. enlem derecesine kadar olan kuşak üzerinde yetiştirilmektedir. Çin ve Hindistan çay bitkisinin yaygın olarak yetiştirildiği ve çay üretiminin yoğun olarak yapıldığı ülkelerdir. Dünya üretiminde 6. sırada yer alan ülkemizin geleneksel ihraç ürünlerinden biri olan çay, Doğu Karadeniz Bölgesi bitkisel üretiminde önemli bir yere sahiptir. Türkiye’de çay sektörü diğer üretici ülkelerle karşılaştırıldığında nispeten yeni bir faaliyet görünümünde olmasına rağmen kısa süre içerisinde büyük gelişme göstermiştir. Ülkemizde çay üretimi 1924 yılında başlamış, ilk yaş çay yaprağı işleme fabrikası 1947 yılında Rize’de kurulmuştur. 1950’li yıllarda kuru çay üretimi 25.000 tonun altında gerçekleşirken, yıllar içerisinde artarak 2013 yılında 225 bin tona, 2014 yılında ise 245 bin tona yükselmiştir. Çay, öz kaynakların değerlendirilmesinde, istihdam yaratmada, diğer sanayi dallarına hammadde temin etmede ve yüksek katma değeriyle Doğu Karadeniz Bölge halkının ve çiftçilerin hayatlarını sosyal, ekonomik ve çevresel boyutta önemli derecede etkileyen önemli bir üründür. Bu makalede dünya ve ülkemizdeki çay üretimindeki değişimler ele alınmış, kaliteli üretim ve ihracat potansiyelinin arttırılması için modern yaklaşımlar ortaya konulmuştur.

Keywords

Çay , üretim , ihracat , kalite , verim

Changes and Modern Approaches in Tea Production

Abstract

Tea, (Camellia sinensis L.) O. Kuntze, is a drink and food material obtained after the processing of its fresh leaves with different methods, and it is highest consumed after water all over the world. The tea plant is grown at the 42ºN and 27ºS latitude zone in the world. China and India are countries where tea plants are grown commonly and tea production is intensive. Turkey is ranked 6th in the world tea production, and tea, a traditional export product in Turkey, has an important role in crop production in the Eastern Black Sea Region. Compared to other tea producing countries; the tea sector is relatively new activity view in Turkey, but it has been great progress in a short period of time. Tea production began in 1924 in our country, and the first tea leaf processing plant was established in 1947 in Rize. While, dry tea production was below 25.000 tons in 1950, it increased to 225.000 tons in 2013, and also 245.000 tons in 2014. The tea plant is an important product significantly effecting the life of farmers and people of the Black Sea Region on social, economic environmental level regarding the evaluation of equity capital, in creating employment, providing raw material for other industrial branches and its high accretion value. In this article, the changes in our country and world tea production and the modern approaches to improving the production quality and export potential of tea was explained.

Keywords

Tea , production , export , quality , yield

References

• Anonim, 2013. Çay Sektörü Raporu. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Rize.
• Anonim, 2012. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bit. Üretim Gn. Md., 2012 yılı raporu.
• Anonim, 2004a. İstanbul Ticaret Odası Çay Sektör Profil Araştırması.
• Anonim, 2004b. Türkiye Ziraat Odaları Birliği Çay Raporu.
• Anonim, 1984. Çay Enstitüsü Başkanlığı Faaliyet Raporu, Rize.
• Chen L., Zhou, Z., Yang, Y., 2007. Genetic improvement and breeding of tea plant (Camellia Sinensis) in China. Euphytica, 154:239-248.
• Çelebioğlu, G., 1971. Değişik taçlandırma metotlarının çayda gelişme ve verime olan etkileri üzerine bir araştırma. Doktora tezi. Ank. Üniv. Zir. Fak. Bahçe Bit. Böl. Ankara.
• Dumanoğlu, H., Yeşiloğlu, T., Erdoğan, V., Serçe, S., Demirsoy, H., Akçay, E., Yazıcı, K., Ernim, C., Karabat, S., Özüpek, Ö., 2015. Meyve üretiminde değişimler ve yeni arayışlar. Türkiye Ziraat Müh. 8. Tek. Kong. Ankara.
• FAO, 2013. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, Dünya Bitkisel Üretim İstatistikleri.
• Gerçek, Z., 1984. Türkiye’de yetiştirilen (Camellia Sinensis (L.) Kuntze)’in morfolojik özellikleri ve farklı yetişme koşullarının bu özellikler üzerine etkisi. Doktora Tezi. Karadeniz Üniv. Orman Fak., 1984, Trabzon.
• Harler, C.R., 1964. The culture and marketing of tea. Oxford University Press, London, England.
• Kinez, M., 1966. Çay Ziraatı. Dizerkonca Matbaası, İstanbul.
• Öksüz, M., 1987a. Çaya Gönül Verenler, Çaykur Dergisi, Sayı:8, Rize.
• Öksüz, M., 1987b. Ülkemizdeki klon çayların verimi ve mamul çay kalite özelliklerinin tespiti. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Çaykur Yayını:8.
• Özdemir, F., 2012. Bir Bardak Çayın Gizledikleri.
• Saklı, A.R., 2008. Türk çayının dünü ve bugünü. Çayın bölge tarihindeki ve Çaykur’un üreticiye devri için bir model çalışması. Kaknüs Yayınları.
• Sevinç, B.A., 2010. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Turna, T., 1993. Türkiye’de seleksiyonla bulunan üç çay klonunun (Fener-3, Muradiye-10, Derepazarı-7) doku kültürü yöntemi ile çoğaltılması olanakları. Doktora Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Orman Mühendisliği Programı, Trabzon.
• TÜİK, 2014. Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri, http://tuikapp.tuik.gov.tr/.
• Yazıcı, K., Akbulut, M., Seyis, F., 2013. Tea (Camellia sinensis L. O. Kuntze) genetic resources at the eastern black sea region. International Plant Breeding Congress. 10-14 November, Antalya, Turkey.
• Yılmaz, H., 1982. Doğu Karadeniz çayının kimyasal bileşimi. Doktora Tezi. Ankara Üniv. Fen Fak. Ankara
• Zihnioğlu, A., 1960. Çay ve İklimi. Tekel Genel Müdürlüğü, Tekel Matbaası No. A172, Ankara.