Hatay İli Florasında Doğal Olarak Bulunan Iridaceae Familyası Bitkilerinin Süs Nitelikleri

Year 2016, Volume: 45 Issue: (Özel Sayı 1) 7. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 989 - 994, 31.03.2016

Elif Bozdoğan , Ahmet İlçim , Soner Rahim Kılıçoğlu Ayşe Gizem Uysal

Abstract

Ülkemizde süs bitkileri sektöründe farklı tür ya da çeşitte bitki kullanımının artışı ithal türlerin artışı ile sonuçlanmıştır. Ancak, otsu ya da odunsu karakterdeki pek çok doğal tür renk, doku, şekil, koku nitelikleriyle süs değerine sahiptir. Dünyada 80 cinse ait yaklaşık 1500 tür ile temsil edilen Iridaceae (Süsengiller) ailesi bireyleri de önemli bir yere sahiptir. Tıbbi ve aromatik niteliği ile ailenin en bilinen türü olan safran Crocus sativus aynı zamanda sahip olduğu çiçek rengi ile önemli düzeyde süs niteliği taşımaktadır. Hatay ili florasında Iridaceae (süsengiller) ailesi üyesi 5 cinse ait toplam 21 tür/alttür doğal olarak bulunmaktadır. Bunlar arasında Iris xanthospuria, Crocus ancyrensis ve C.cancellatus subsp. cancellatus endemiktir. Çalışma kapsamında Hatay ili florasında yer alan Iridaceae (süsengiller) ailesi türlerinin süs niteliklerinin ortaya konulması amacıyla bitki boyu, bitki çapı, yaprak özelliği, çiçek özelliği, çiçeklenme zamanı/süresi ve üretim yöntemlerine ait bilgiler derlenmiştir. Bu çalışmanın kentsel ve kırsal peyzaj alanlarında yapılacak çalışmalarda doğal türlerin kullanımı ile sürdürülebilir peyzaj alanları yaratılması konusuna katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Bu şekilde biyoçeşitliliğe ve ülke ekonomisine katkı sağlanacak, iklim değişikliğinin etkileri en düşük düzeye indirilecektir. Bu nedenle doğal türlerin kültüre alınması konusu önemsenmek; çalışmaların en kısa sürede başlaması teşvik edilmelidir. Bunun yanı sıra üreticiler ile halkın doğal türlerin kullanımı konusunda bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.

Keywords

Biyoçeşitlilik , doğal türler , Iridaceae , kültüre alma

Ornamental Qualifications of Iridaceae Family Members Located in Hatay Native Flora

Abstract

The increase of using different species or varieties resulted in the increase of imported ornamental plants in our country. However, many herbaceous and woody native species have ornamental values with their colors, textures, shapes and smell. Members of Iridaceae family belonging to 80 genera with about 1500 species in worldwide have an important place. Saffron (Crocus sativus) which is the most important species of this family with the medicinal and aromatic qualifications also carries significant level of ornamental qualification with its flower color. Iridaceae family members of 5 genera belonging to 21 species/subspecies are native in Hatay flora. Three of them are endemic included Iris xanthospuria, C.ancyrensis and C.cancellatus subsp. cancellatus. In the study, ornamental qualifications of members of Iridaceae family located in Hatay flora were presented with their plant size, plant diameter, leaf feature, flower feature, blooming period, and propagation methods. This study is expected to contribute of creating sustainable landscapes with the use of native species at the applications in urban and rural landscapes. With this way, biodiversity and national economy will and contributed, and the effects of climate change will be minimized. Therefore, the cultivation of native species should be encouraged as soon as possible. It should be provided that raising grower and public awareness about the use of native species.

Keywords

Biodiversity , native species , Iridaceae , cultivation

References

• Akan, H., Eker, İ., 2004. Some morphological and anatomical investigations on autumn species of Crocus L. occurring in Şanlıurfa. Turkish Journal of Botany, 28:185-191.
• Akyol, Y., Yetişen, K., Özdemir, C., Bozdağ, B., Kocabaş, O., 2012. Türkiye’deki Crocus biflorus Miller subsp. tauri (Maw) Mathew (Iridaceae) üzerine morfolojik ve anatomik bir çalışma. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2(2):15-20.
• Arslan, N., 1998. Türkiye’de doğal çiçek soğanlarının potansiyeli ve geleceği. 1. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, 6-9 Ekim 1998, Yalova, 209-215.
• Arslan, N., Gürbüz, B., İpek, A., Özcan, S., Sarıhan, E., Daeshian, A.M., Moghadassi, M.S., 2007. The effect of corm size and different harvesting times on saffron (Crocus sativus L.) regeneration. Acta Hort. (ISHS), 739:113-117.
• Arslan, N., Alp, Ş., Koyuncu, M., 2010. Mezarlarda kullanılan soğanlı bitkiler. 4. Süs Bitkileri Kongresi, 20-22 Ekim 2010, Mersin, 239-244.
• Candan, F., 2015. Morphological and leaf anatomical investigations on 2 yellow flowered endemic taxa of Crocus L. (Crocus ancyrensis, Crocus siehenaus) from Turkey. International J. Agric. Forestry and Fisheries. 3(3):93-98.
• Cantor, M., Tolety, J., 2011. Wild crop relatives: genomic and breeding resources. Gladiolus (Chapter 8). Eds: Chittaranjan Kole, 133-159.
• Davis, P.H., 1984. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Vol.8, Edinburg Univ. Press, Edinburg.
• Dirik, H., 2008. Plantasyon (Bitkilendirme ve Dikim) Teknikleri. İstanbul Üniversitesi, Yayın No:4729, Orman Fakültesi, Yayın No:490, İstanbul, 542s.
• Eşbahtuncay, H., Şirin, U., 2002. Aydın ili kentsel peyzajında kullanılan bitki materyalleri ve yeni bitki önerileri. 2. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, 22-24 Ekim 2002, Antalya, 271-276.
• Gonzalez, A., Lopez, J., Banon, S., Ochoa, J., Martinez, J.J., Rodriguez, R., 2003. Ornamental use of wild species of genus Gladiolus. Acta Horticulturae, 598:59-64.
• Göktürk, R.S., Elinç, Z.K., Baktır, İ., Takmer, B., 2009. Antalya geofitleri. Akdeniz Üniversitesi, Yayın No:YDK 3, Sarıyıldız Ofset, Ankara, 491s.
• Hamidpour, R., Hamidpour, S., Hamidpour, M., Shahlari, M., 2013. Effect of Crocus sativus and its active compounds for the treatment of several diseases: A review. IJCRI, 4(12):666-670.
• IUCN, 2015. IUCN Red List of Threatened Species. (http://www.iucnredlist.org/static/categories_cr iteria_3_l).
• İlçim, A., 2014. Hatay’ın Sessiz Güzelleri 900 Yabani Çiçek Hatay Bitki Envanteri. Hatay Valiliği, Hatay, 996s.
• Karaca, Z., Yaşar, A., Vural, E., Vural, C., 2007. Erciyes dağında (Kayseri) doğal olarak yetişen bazı geofit bitkilerin (Liliaceae, Iridaceae) polen morfolojisi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 23(1-2):37-46.
• Kaya, E., 2011. Türkiye’nin Doğal Süs Bitkileri Kataloğu. Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yayın No:91, Yalova, 272s.
• Kayıkçı, S., Altay, V., Güzel, Y., 2012. Hatay ilinde yayılış gösteren bazı geofit bitki türleri üzerine bir inceleme. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 5(2):139-143.
• Kıbrıs Türk Biyologlar Doğayı Araştırma ve Koruma Derneği, 2003. Kanlıdere ve Asi Dere Florası. Oriza Ltd., 370s.
• Kravkaz, I.S., Vurdu, H., 2010. Botany of Crocus ancyrensis through domestication. Processing of the Third International Symposium on Saffron: Forthcoming Challenges in Cultivation, Research and Economics.
• Özdemir, C., Akyol, Y., Yetişen, K., Bozdağ, B., Kocabaş, O., 2013. Morphological and anatomical study on Crocus chrysanthus (Herbert) Herbert (Iridaceae). Iğdır University J. Inst. of Sci. and Tech., 3(1):25-30.
• Özhatay, N., 2013. Türkiye’nin süs bitkileri potansiyeli: doğal monokotil geofitler. 5. Süs Bitkileri Kongresi, 6-9 Mayıs 2013, Yalova, 1:1-12.
• Öztürk, M., Uysal, I., Gücel, S., Altundağ, E., Doğan, Y., Başlar, S., 2013. Medicinal uses of natural dye-yielding plants in Turkey. Rjta, 17(2):69-80.
• Sarıhan, E., 2013. Giberellik asitin çiğdem (Crocus kotschyanus C.Koch. subsp. kotschyanus) bitkisi tohumlarının çıkışına etkisi. MKÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 18(1):25-40.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekat, L., Leblebici, E., 2008. Tohumlu Bitkiler Sistematiği (Yeniden Düzenlenmiş 8. Baskı). Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi:116, İzmir, 432s.
• Seyidoğlu, N., 2009. Bazı doğal geofitlerin peyzaj düzenlemelerinde kullanımı ve üretimi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı, İstanbul, 341s.
• Tekin, E., 2007. Türkiye’nin en güzel yaban çiçekleri, 1.Cilt. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Altan Basım, İstanbul, 638s.
• TÜİK, 2015. Bitkisel Üretim İstatistikleri (www.tuik.gov.tr).
• Turgut, H., Karaşah, B., Erdoğan, A., Yaman, Y.K., Eminağaoğlu, Ö., 2013. Artvin ili çevresinde bulunan bazı doğal bitkilerin süs bitkisi olarak kullanılabilirliğinin belirlenmesi. 5. Süs Bitkileri Kongresi, 06-09.05.2013, Yalova, s:134-142.
• Yetişen, K., Akyol, Y., Bozdağ, B., Özdemir, C., 2014. Gladiolus antakiensis A.P. Hamilton ve Gladiolus atroviolaceus Boiss. (Iridacee) üzerine morfolojik ve anatomik çalışma. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4(1):29-36.
• Yücel, E., 2012. Türkiye’de yetişen çiçekler ve yer örtücüler-1. Türmatsan Organize Matbaacılık, Eskişehir, 357s.