Kayısı Çeşitlerinde Rakım Farklılığının Zirai Don Olayına Etkisinin Belirlenmesi: Malatya-Akçadağ Örneği

Year 2025, Volume: 54 Issue: 2, 103 - 112, 27.11.2025

Mustafa Koparan

https://doi.org/10.53471/bahce.1742938

Abstract

Çalışmada, Malatya ili Akçadağ ilçesinde yaygın olarak yetiştirilen Kabaaşı, Hacıhaliloğlu, Şekerpare, Çataloğlu ve Soğancı kayısı çeşitlerinin, 2013-2023 yılları arasında çiçeklenme döneminde meydana gelen zirai don olaylarındaki performanslarının farklı rakım aralıklarındaki değişiminin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla 2013-2023 yılları arasında, dört farklı rakım aralığında toplam 6.140 adet kayısı bahçesi incelenmiştir. Yılın tekrar olarak alındığı çalışmada beklenildiği gibi yıllar arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli çıkmış ve 2014 yılında, genel olarak Malatya ilinde görüldüğü gibi, Akçadağ ilçesinde de %100 don hasarı tespit edilmiştir. Çeşit, rakım ve çeşit x rakım interaksiyonu incelendiğinde tüm parametreler istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur. Düşük rakımda yetiştirilen çeşitlerin tamamında don hasarı en yüksek seviyede belirlenmiş ve rakım yükseldikçe çiçeklenme tarihlerinin de gecikmesiyle beraber; don hasarı azalış eğilimi göstermiştir. Rakım farklılıkları dikkate alınmaksızın çeşitlerin ziari don olayına duyarlılığı incelendiğinde, en duyarlıdan en toleranta çeşitler; Şekerpare, Kabaaşı, Hacıhaliloğlu, Soğancı, Çataloğlu olarak sıralanmıştır. Rakım farklılıkları tek başına incelendiğinde rakım arttıkça zirai don olayına tolerans artmıştır. İnteraksiyonlar bazında bakıldığında, zirai don olayına en hassas ve her rakımda bu açıdan stabil olan çeşit Şekerpare olmuştur. Hacıhaliloğlu çeşidinin ise 1.251 m ve üzeri rakımlarda, diğer rakımlara oranla daha az hasar aldığı tesipt edilmiştir. Kayısı yetiştiriciliği yapılacak lokasyonlarda rakıma göre çeşit seçimi yapılırken, zirai don olayından en az sorun yaşamak adına bu çalışmadan elde edilen bulguların üreticilere katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

Zirai don , çiçek hasarı , rakım , çeşit , interaksiyon

Thanks

Bu çalışmanın yürütülmesine katkı ve desteklerinden dolayı TARSİM’e teşekkür ederim.

Determination of the Effect of Altitude Difference on Agricultural Frost Events in Apricot Cultivars: The Case of Malatya-Akçadağ

Abstract

The study aimed to evaluate the performance of Kabaaşı, Hacıhaliloğlu, Şekerpare, Çataloğlu and Soğancı apricot varieties, which are widely grown in Akçadağ district of Malatya province, in agricultural frost events occurring during the flowering period between 2013 and 2023, at different altitude ranges. For this purpose, between 2013 and 2023, 6,140 apricot orchards were examined at four different altitude ranges. In the study where the year was taken as a repeat, as expected, the difference between the years was statistically significant, and in 2014, a 100% damage rate was detected in Akçadağ district, as is generally seen in Malatya province. When variety, altitude and variety x altitude interaction were examined, all parameters were found to be statistically significant. Frost damage was determined to be at the highest level in all varieties grown at low altitudes, and as the altitude increased, frost damage showed a decreasing trend with the delay in flowering dates. When the sensitivity of varieties to agricultural frost is examined, regardless of altitude differences, the most sensitive to the most tolerant varieties are; it is listed as Şekerpare, Kabaaşı, Hacıhaliloğlu, Soğancı, Çataloğlu. When elevation differences are examined alone, tolerance to agricultural frost increases as altitude increases. When looked at on the basis of interactions, Şekerpare was the variety that was most sensitive to agricultural frost and was stable in this respect at all altitudes. It was determined that the Hacıhaliloğlu variety suffered less damage at altitudes of 1,251 m and above compared to other altitudes. It is thought that the findings obtained from this study will contribute to the producers in order to minimize the problems caused by agricultural frost when choosing the altitude and variety in the locations where apricot cultivation will be made.

Keywords

Agricultural frost , flower damage , altitude , variety , interaction

References

• FAO, 2021. https://www.fao.org/faostat/en/#data/ qcl (Erişim Tarihi: 3.12.2024).
• TUİK, 2022. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/? locale=tr (Erişim Tarihi: 3.12.2024).
• Küden, A.B., A. Küden, S. Bayazıt, B. Irmak, S. Çömlekçioğlu, M.A. Tümer, 2007. Örtüaltında sert çekirdekli meyve yetiştiriciliğinin erkencilik üzerine etkileri. Türkiye 5. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07.09.2007, Erzurum, s:702-706.
• Çalışkan, O., Gündüz, K., Bayazıt, S., Kılıç, D., 2019. Preliminary results of Mogador apricot cultivar under protected cultivation. 3. International Mediterranean Congress on Natural Sciences, Health Sciences and Engineering (MENSEC III), Podgorica, Montenegro, June 18-20, pp:225-230.
• MGM, 2023. https://mgm.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 17.07.2024).
• Vanoni, M., Bugmann, H., Nötzli, M. and Bigler, C., 2016. Drought and frost contribute to abrupt growth decreases before tree mortality in nine temperate tree species. Forest Ecology and Management, 382, 51-63.
• Rodrigo, J., 2000. Spring frosts in deciduous fruit trees morphological damage and flower hardiness. Scientia Horticulturae, 85(3):155-173.
• Kaska, N., 2005. Orchard management in apricots. In 13. International Symposium on Apricot Breeding and Culture 717, pp:287-294, June.
• Ertürk, Y., Güleryüz, M., 2007. Erzincan koşullarında bazı yerli ve yabancı kayısı çeşitlerinin düşük sıcaklıklara dayanım derecelerinin belirlenmesi 2003-2004 dönemi. Journal of Agricultural Sciences 13(2):128-136.
• Milatović, D., Ðurović, D., Zec, G., 2013. Susceptibility of apricot cultivars to winter and late spring frosts. Inovacije u voćarstvu. IV savetovanje, Tema Savetovanja: Unapredđenje proizvodnje breskve i kajsije, Beograd, Srbija, 11. februar 2013. godine. Zbornik radova, 239-248.
• Kaya, O., Kose, C., 2019. Cell death point in flower organs of some apricot (Prunus armeniaca L.) cultivars at subzero temperatures. Scientia Horticulturae. https://doi.org/10.1016/j.scienta. 2019.01.018.
• Demirsoy, H., Demirsoy, L., Lang, G., 2022. Research on spring frost damage in cherries. Horticultural Science. https://doi.org/10.17221/91 /2021-hortsci.
• Snyder, R.L., Melo-Abreu, J.D., 2005. Frost protection: fundamentals, practice and economics. Vol.1, Rome: Food and Agriculture Organization, pp:1-240.
• Susan, M., Kotikot, Africa, F., Robert, E.G., Absae, S., James, N., Robinson, M., Ashutosh, L., Daniel, E.I., 2018. Mapping threats to agriculture in East Africa: performance of MODIS derived LST for frost identification in Kenya’s tea plantations. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation 2018(72):131-139.
• Kaya, O., Kose, C., Gecim, T., 2018. An exothermic process involved in the late spring frost injury to flower buds of some apricot cultivars (Prunus armenica L.). Scientia Horticulturae, 241, 322-328.
• Dumanoğlu, H., Erdoğan, V., Kesik, A., Dost, S., Delialioğlu, R., Kocabaş, Z., Ernim, C., Macit, T., Bakır, M., 2019. Spring late frost resistance of selected wild apricot genotypes (Prunus armeniaca L.) from Cappadocia region, Turkey. Scientia Horticulturae. https://doi.org/10.1016/j. scienta.2018.10.038.
• Gunes, N., 2006. Frost hardiness of some Turkish apricot cultivars during the bloom period. Hortscience, 41, 310-312. https://doi.org/10.2127 3/hortsci.41.2.310.
• Campoy, J., Audergon, J., Ruiz, D., Martínez-Gómez, P., 2020. Genomic designing for new climate-resilient apricot varieties in a warming context.73-89. https://doi.org/10.1007/978-3-319-97946-5_3.
• Ledbetter, C., 2010. Apricot breeding in North America: current status and future prospects, 85-92. https://doi.org/10.17660/actahortic.2010.862. 12.
• Rezaei, M., Heidari, P., Khadivi, A., 2020. Identification of superior apricot (Prunus armeniaca L.) genotypes among seedling origin trees. Scientia Horticulturae, 262, 109062.
• Mashhadi, Z., Khadivi, A., 2022. Identification of superior late‐blooming apricot (Prunus armeniaca L.) genotypes among seedling‐originated trees. Food Science & Nutrition 10(4):1159-1166.
• Lapins, K.O., 1975. Polyploidy and mutations induced in apricot by colchicine treatment. Canadian Journal of Genetics and Cytology, 17(4):591-599.
• Demirtaş, M., Atay, S., Gokalp, K., Yilmaz, K., Şahin, M., Olmez, H., Kargi, S., Altındağ, M., Ercişli, S., 2010. Improvement of late blooming drying apricot varieties by crossbreeding. 219-224. https://doi.org/10.17660/actahortic.2010.862 .34.
• Asma, B.M., Karaat, F.E., Çuhacı, Ç., Doğan, A., Karaca, H., 2017. Türkiye’de kayısı ıslah çalışmaları ve ıslah edilen yeni çeşitler. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology 5(11):1429-1438.
• Sağlam, O., Yıldız, E., Yaman, M., 2021. Hacılar (Kayseri) yöresi kayısılarının (Prunus armeniaca L.) seleksiyonu. Alatarım 20(1):22-31.
• Karlıdağ, H., Atay, S., Karaat, F.E., Kan, T., Yıldırım, H., 2018. Malatya’da meyve fidanı yetiştiriciliğinin durumu, sorunları ve çözüm önerileri. Journal of the Institute of Science and Technology 8(2):29-36.
• Öylek, H.Ş., Aslan, A., Demirtaş, M.N., Avcı, S., 2013. Farklı çaplara sahip zerdali çöğürlerinin aşı başarısı ve fidan gelişimine etkisi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi (2):103-107.
• Mendelné Pászti, E., Mendel, Á., 2021. Frost tolerance of flower buds of Hungarian apricot cultivars. Oshonos-És Tájfajták-Egészséges Táplálkozás-Vidékfejlesztés; University of Nyíregyháza: Níregyháza, Hungary, pp:37-43.
• Nesheva, M., Bozhkova, V., 2021. Spring frost damages of plum and apricot cultivars grown in the region of Plovdiv, Bulgaria. Sci. Pap. Ser. B Hort., 65, 194-197.
• Demircan, M., Alan, İ., Şensoy, S., 2011. Coğrafi bilgi sistemleri kullanarak sıcaklık haritalarının çözünürlüğünün arttırılması. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 18-22 Nisan, Ankara.
• Demircan, M., Arabacı, H., Bölük, E., Akaçakaya, A., Şensoy, S., Ekici, M., 2013. İklim normalleri ve 1981-2010 sıcaklık normallerinin coğrafi bilgi sistemleri ile topografya kullanarak yüksek çözünürlüklü grid veri setinin üretilmesi. 6th Atmospheric Science Symposium-Atmos 2013, 3-5 Haziran, İstanbul.
• Fairbridge, R.W., Oliver, J.E., 2005. Lapse Rate. Encyclopedia of World Climatology. New York: Springer, pp:448-450.
• Agnew, M.D., Palutikof, J.P., 2000. GIS-based construction of baseline climatologies for the Mediterranean using terrain variables. Climate Research 14(2):115-127.
• Şahin, M., 2021. The effects of cold storage on viability and germination levels of quince pollen. In: 3. International Agricultural, Biological & Life Science Conference, September 1-3, 2021. Edirne, Turkey, pp:371-380.
• Szalay, L., Froemel-Hajnal, V., Bakos, J., Ladányi, M., 2019. Changes of the microsporogenesis process and blooming time of three apricot genotypes (Prunus armeniaca L.) in central Hungary based on long-term observation (1994-2018). Scientia Horticulturae, 246, 279-288.
• Szalay, L., Bakos, J., Tósaki, Á., Keleta, B., Froemel-Hajnal, V., Karsai, I., 2021. A 15-year long assessment of cold hardiness of apricot flower buds and flowers during the blooming period. Scientia Horticulturae, 290, 110520. https://doi.org/10.1016/j.scienta.2021.110520.
• Şahin, M., 2024. Determination of effective heat requirements between full bloom to harvest dates of important Prunus salicina L. cultivars. Journal for the Agriculture, Biotechnology and Education, 67-73.
• Kollas, C., Körner, C., Randin, C.F., 2014. Spring frost and growing season length co‐control the cold range limits of broad‐leaved trees. Journal of Biogeography, 41(4):773-783.
• Güleryüz, M., 1995. Selection of quality-Fruited wild apricot (Prunus armeniaca L.) forms resistant to late spring frost on Erzincan plain. Tenth International Symposium on Apricot Culture, 20-24 Sept 1993, İzmir, Turkey (Eds. R.Gülcan, U.Aksoy). Acta Horticulturae 384:189-194.
• Özkarakaş, İ., 2002. Ege Bölgesinde yetiştirilen bazı önemli kayısı (Prunus armeniaca L.) çeşitlerinin çiçeklenme döneminde ilkbahar donlarına dayanımlarının belirlenmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 12(2):35-48.
• Ozturk, K., Ölmez, H.A., Guloglu, U., Kuden, A., 2001. Evaluation of the resistance of some apricot varieties growing in Malatya to winter hardiness and late spring frost. In 12. International Symposium on Apricot Culture and Decline 701, pp:247-252.
• Naryal, A., Dolkar, D., Bhardwaj, A.K., Kant, A., Chaurasia, O.P., Stobdan, T., 2020. Effect of altitude on the phenology and fruit quality attributes of apricot (Prunus armeniaca L.) fruits. Def. Life Sci. J, 5:18-24.
• Song, J., Seo, B., Choi, D., Choi, I., Kang, I., Guak, S., 2013. Comparison of growth period and local climate for ‘Hongro’ apple orchards located at different altitudes in Jangsu-Gun. Korean Journal of Agricultural and Forest Meteorology 15(1):1-8. https://doi.org/10.5532/kjafm.2013.15. 1.001.
• Shiyu, M., Lanying, Z., Guang-lan, P., BaoSheng, L., Liqin, H., Xiaohui, D., Ting, Y., 2015. Effects of altitude and water on flowering and fruiting of Jatropha curcas L. Pakistan Journal of Botany 47:537-541.
• Parra-Coronado, A., Fischer, G., Camacho-Tamayo, J.H., 2015. Development and quality of pineapple guava fruit in two locations with different altitudes in Cundinamarca, Colombia. Bragantia 74(3):359-366. https://doi.org/10.1590/ 1678-4499.0459.
• Паунович, С.М., Милинкович, М., Караклаич-Стаич, Ж., Томич, Й., Рилак, Б., 2022. Въздействие на надморската височина върху физическите характеристики на плодове от синя слива (Prunus domestica L.). Journal of Mountain Agriculture on the Balkans (JMAB), 25(3).
• Patón, D., 1972. Frost resistance in eucalyptus: a new method for assessment of frost injury in altitudinal provenances of E. viminalis. Australian Journal of Botany 20:127-139. https://doi.org/10. 1071/bt9720127.
• Neuner, G., Erler, A., Ladinig, U., Hacker, J., Wagner, J., 2013. Frost resistance of reproductive tissues during various stages of development in high mountain plants. Physiologia Plantarum, 147 1, 88-100. https://doi.org/10.1111/j.1399-3054. 2012.01616.x.
• Charrier, G., Ngao, J., Saudreau, M., Améglio, T., 2015. Effects of environmental factors and management practices on microclimate, winter physiology, and frost resistance in trees. Frontiers in Plant Science, 6, 259.