Kırgızistan’ın Ceviz (Juglans regia L.) Potansiyeli

Year 2017, Volume: 46 Issue: (Özel Sayı 2) 3. Ulusal Ceviz Sempozyumu, 187 - 192, 31.12.2017

Aidai Muratbek Kyzy Sadiye Gözlekçi

Abstract

Bu bildiride, Güney Kırgızistan’ın 'TienShan' (Tanrı dağları) sıradağlarının 'Çatkal' ve 'Fergana' bölgelerinin yamaçlarında yer alan dünyanın en eski ve en büyük yabani ceviz ormanları hakkında bilgi verilecektir. Kırgızistan'ın toplam doğal orman popülasyonu 630.000 ha olup, bunun yaklaşık 43.000 ha'lık alanını ceviz ormanı oluşturmaktadır. Bu doğal ceviz ormanının büyük bir kısmı Kökart–Arslanbob, Özgön ve Hoca–Ata bölgelerinde yer almaktadır. Adı geçen bölgelerdeki ormanlarda büyük oranda ceviz yetişmekle birlikte, badem, Antep fıstığı, elma, kuşburnu, alıç ve frenk üzümü gibi meyve türlerine ait mükemmel genetik kaynaklar bulunmaktadır. Bu meyve türlerinin yanı sıra, bu ormanlarda 182 adet ağaç ve çalı türlerini de kapsayan zengin bitki çeşitliliğinin varlığı bu bölgenin bitki gen merkezlerinden biri olarak tanınmasını sağlamıştır. Nitekim Kırgızistan'ın güney bölgesinin yabani ceviz ve meyve ormanı bakımından gerek kapsadığı alan, gerekse çeşitlilik bakımından tüm dünyada benzersiz bir özelliğe sahip olduğu bilinmektedir. Ceviz ormanının büyük bir çoğunluğu 1200–2000 m yükseklikte olmakla birlikte, bazı yerlerde de 2200 m'ye kadar yetişmektedir. Ancak Kırgızistan’da mükemmel gen havuzu niteliğinde orman olmakla birlikte, bu bölgede yeterince bilimsel nitelikte araştırmalar yapılamadığı için özellikle zengin ceviz genetik kaynakları potansiyeli değerlendirilememektedir. Bu bildirinin sunulmasıyla Kırgızistan'daki doğal ormanlarda bulunan zengin ceviz genetik kaynaklarının önemine dikkat çekerek, gerek yapılacak olan ulusal ve uluslararası bilimsel araştırmaların sayısının, gerekse cevizin ülke ekonomisindeki değerinin arttırılabilmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Kırgızistan , Orta Asya , ceviz , Juglans regia L. , yabani

Potential of Walnut (Juglans regia L.) in Kyrgyzstan

Abstract

This report will provide information on the oldest and largest wild walnut forests in the world, located on the slopes of the 'Chatkal' and 'Fergana' regions of the Tien Shan (Tanrı Mountains) mountain in southern Kyrgyzstan. The total natural forest population of Kyrgyzstan is 630 thousand hectares, of which approximately 43 thousand ha is the walnut forest. A large part of this natural walnut forest is located in Kökart–Arslanbob, Özgön and Hoca–Ata regions. In the forests mentioned above, there are excellent genetic resources of fruit species such as almond, pistachio, apple, rosehip, hawthorn and black currant. In addition to these fruit species, the presence of the rich plant diversity in these forests, including 182 species of trees and shrubs, enabled this region to be recognized as one of the plant gene centers. As a matter of fact, it is known that the southern region of Kyrgyzstan covers both wild fruit–walnut and forest, and it has a unique feature all over the world in terms of diversity. The vast majority of the walnut forest grows to 1200 to 2000 m high and in some places up to 2200 m. However, the rich walnut genetic resource potential as well as being an excellent gene pool forest cannot be evaluated because, there is not enough scientific research in these regions especially in the walnut plant in Kyrgyzstan. This report therefore aimed at drawing the attention to the importance of the rich walnut genetic resources found in the natural forests of Kyrgyzstan, the number of national and international scientific research to be carried out and thereby increase the value of the walnut in the country’s economy.

Keywords

Kyrgyzstan , Central Asia , walnut , Juglans regia L. , wild

References

• Akça, Y., 2014. Ceviz Yetiştiriciliği. Anıt Matbaası, Ankara, 328s.
• Gun, A. and B.I. Venglovsky. 1997. Main Forest–Forming Species. İlim Publishing House, Frunze pp:62–96.
• http://faostat.fao.org/beta/en/#data/qc
• Mamatzhanov, D.K., 1999. К Вопросу Изучения Сортов И Форм Ореха Грецкого На Опытных Стационарных Участках. Niva, Bishkek. pp:25–31.
• Mamatzhanov, D.K., 1999. Отбор Новых Плюсовых Деревьев (Форм) Ореха Грецкого. Niva. 1999. Bishkek.
• Mamatzhanov, D.K., 2015. Kişisel Görüşme. Calal Abad
• Shevchenko, V.S., 1976. Walnut Varieties and Selection in Southern Kyrgyzstan. Frunze, 116p.
• Vasın, E.A., 2004. Rusya’nın Orta Kısımlarında Ümitvar Ceviz Tiplerinin Seçilmesi ve Değerlendirilmesi (Отбор И Оценка Перспективных Форм Ореха Грецкого Для Средней Полосы России) (Doktora Tezi). Sankt–Ptereburg Ulusal Tarım Üniversitesi, 202s.
• Venglovsky, B.I. and D.K. Mamatzhanov, 2000. Лесные Культуры Ореха Грецкого В Поясе Орехово–Плодовых Лесов И Их Современное Состояние. Niva. Bishkek.
• Venglovsky, B.I., 2009. Bioecological Peculiarities of Renewal and Development of Walnut Forests in Kyrgyzstan. Bishkek 170p.