Diyarbakır Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin (Prunus amygdalus L.) Seleksiyon Yolu İle Islahı

Year 2018, Volume: 47 Issue: (Özel Sayı 2) 1. Uluslararası Tarım Kongresi, 118 - 127, 26.12.2018

Songül Acar , Ahmet Kazankaya , Kenan Çelik , Murat Kaya , Mehmet Çiçek , Kader Erçik

Abstract

Bu çalışma, 2012-2015 yılları arasında Diyarbakır yöresinde doğal olarak yetişen badem popülasyonu içerisinde; özellikle geç çiçeklenen, verimlilik ve meyve kalite özellikleri bakımından üstün genotiplerin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bu amaçla, yörenin doğal badem popülasyonu detaylı bir şekilde araştırılmış ve belirlenen 300 genotip morfolojik, fenolojik ve pomolojik özellikler yönünden değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, tartılı derecelendirme yöntemine göre 13 ümitvar genotip seçilmiştir. Seçilen genotiplerin kabuklu meyve ağırlıkları, 4.24 (DIY-265)-6.62 (DIY-239) g; iç meyve ağırlıkları 0.99 (DIY-53)-1.19 (DIY-239) g; iç oranları %15.78 (DIY-53)-%24.24 (DIY-225); kabuk kalınlıkları 3.10 (DIY-286)-4.69 (DIY-214) mm; sağlam iç oranı ise %88-100 arasında tespit edilmiştir. Ağaç şekli bakımından 4 genotipin dik, 4 genotipin dik-yayvan ve 5 genotipin yayvan olduğu belirlenmiştir. Seçilen 13 genotip 2014 yılında GF-677 klon anacına aşılanarak çoğaltılmıştır. Ümitvar genotipler 2015 yılında Ferragnes ve Ferraduel çeşitleri ile birlikte aynı koleksiyon bahçesine dikilmişlerdir. Seçilen genotipler ile ilgili daha ayrıntılı çalışmalar devam edilmektedir.

Keywords

Badem , seleksiyon , genotip , meyve özellikleri , Diyarbakır

The Selection in Naturally Self-Grown Almonds Population (Prunus amygdalus L.) in Diyarbakir Region

Abstract

This study was carried out to determine superior genotypes especially with regard to late flowering, yield and fruit quality characteristics in naturally self-grown almond population in Diyarbakır region between 2012 and 2015. For this purpose, the natural almond population of the region was investigated in detail and the determined 300 genotypes was evaluated for morphological, phenological and pomological characteristics. 13 promising genotypes were selected according to the weighted ranked method at the end of the study. The fruit weight with shell, kernel weight, kernel ratio, shell thickness and healthy kernel ratio of promising genotypes were ranged from 4.24 (DIY-265)-6.62 (DIY-239) g; 0.99 (DIY-53)-1.19 (DIY-239) g; %15.78 (DIY-53)-24.24 (DIY-225); 3.10 (DIY-286)-4.69 (DIY-214) mm; %88-100, respectively. It was determined that tree habit was upright in four genotypes, upright-spread in four genotypes and spread in five genotypes. The selected 13 genotypes were multiplied by grafting GF-677 clone in 2014. The promising genotypes were planted in the same collection garden with Ferragnes and Ferraduel varieties in 2015. Further investigations on selected genotypes have been going on.

Keywords

Almond , selection , genotype , fruit characteristics , Diyarbakır

References

• Akçay, M.E., Tosun, İ., 2005. Bazı geç çiçek açan yabancı badem çeşitlerinin Yalova ekolojik koşullarındaki gelişme ve verim davranışları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 36(1):1-5.
• Anonim, 2018-a. FAO istatistikleri. (http://www.fao.org/faostat/en/#data) (Erişim:Nisan, 2018).
• Anonim, 2018-b. TÜİK verileri. (http://www. tuik.gov.tr/start.do) (Erişim:Nisan, 2018).
• Aslantaş, R., 1993. Erzincan ili Kemaliye ilçesinde doğal olarak yetişen bademlerin (Amygdalus communis L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Erzurum, 122s.
• Aslantaş, R., Güleryüz, M., 1999. Almond selection in microclimate areas of northeast Anatolia. XI. Grempa Meeting on Pistacios and Almonds, Univ. 1966 of Harran, Faculty of Agric. Pistacio Research and Application Center 1-4 September 1999, Şanlıurfa (Turkey), 91.
• Balta, F., Yarılgaç, T., Balta, F., 2001. Fruit characteristics of native almond selections from the lake Van Region (Eastern Anatolia, Turkey). Journal American Pomological Society 55(1):58-61.
• Balta M.F., 2002. Elazığ merkez ve Ağın ilçesi bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar (Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Van, 262s.
• Beyhan, Ö., Şimşek, M., 2007. Kahramanmaraş merkez ilçe bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde bir araştırma. Bahçe 36(1-2):11-18.
• Beyhan, Ö., 2010. Hilvan ilçesi bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine bir araştırma. Bahçe 39(1):1-7.
• Bostan, S.Z., Cangi, R., Oğuz, H.İ., 1995. Akdamar adası bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine araştırmalar. Türkiye 2. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt I, Adana, s:370-374.
• Dicenta, F., Garcia, J.E., Carbonell, E.A., 1993. Heritability of fruit characters in almond. J. Hort. Sci. 68:121-126.
• Dicenta, F., Gusano, M.G., Ortega, E., Gomez, P.M., 2005. The possibilities of early selection of late-flowering almonds as a function of seed germination or leafing time of seedlings. Plant Breeding 124:305-309.
• Dokuzoğuz, M., Gülcan, R., Atila, A., 1968. Ege Bölgesi bademlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:148, İzmir, 39s.
• Dokuzoğuz, M., Gülcan, R., 1973. Ege Bölgesi bademlerinin seleksiyon yoluyla ıslahı ve seçilmiş tiplerin adaptasyonu üzerine araştırmalar. Tübitak, Toag Yayınları, No:22, Ankara, 28s.
• Egea, J., Dicenta, F., Berenguer, T., Garcıa, J.E., 2000. Antoneta and Marta almonds. Hortscince 35(7):1358-1359.
• Gradziel, T. M., Kester, D. E., 1996. Almond production manual (Technical Editor: W.C. Micke). Genetic Improvements. Univ. of California, Division of Agric. and Natural Resources, Publication 3364:70-75.
• Grassely, C., 1994. Almond breeding in different countries. Nucis 2:2-3.
• Gülcan, R., 1976. Seçilmiş badem tipleri üzerinde fizyolojik ve morfolojik araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:310, İzmir, 72s.
• Gülcan, R., Dokuzoğuz, M., Aşkın, A., Mısırlı, A., 1989. Evaluation of selected almond clones. 5-8 September BRNO, Czechoslovakia.
• Gülcan, R., Aşkın, A., Mısırlı, A., 1990. Characterization and evaluation of collected almond material from South and South-East of Turkey. Nut Production and Industry in Europa Near East and North Africa. Reur Technical Series 13, pp:357-364.
• Gülsoy, E., Balta, F., 2014. Aydın ili Yenipazar, Bozdoğan ve Karacasu ilçeleri badem (Prunus amygdalus Batch) seleksiyonu: pomolojik özellikler. Akademik Ziraat Dergisi 3(2):61-68.
• Kalyoncu, D.H., Şen, S.M., 1996. A selection study on determining important characteristics of almond trees in Turkey. Fruit Var. Jour. 50(4):250-255.
• Kaşka, N., Küden, A.B., Küden, A., 1993. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden seçilmiş badem tiplerinin Adana ekolojik koşullarına adaptasyonu üzerinde çalışmalar. Doğa 17(1):97-109.
• Kazankaya, A., Doğan, A., Çelik, K., 2017. Midyat ve Savur (Mardin) ilçelerinde doğal olarak yetiştirilen bademlerin seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 27(4):580-588.
• Kester, D.E., Asay, R., 1975. Almonds. In J. Janick and J.N. Moore (Eds). Advances in Fruit Breeding. Purdue Univ. Press, Lafayette, Indiana, 387-419.
• Önal, J., Gülcan, R., Mısırlı, A., 1995. Bazı seçilmiş badem tiplerinin meyve tanımlanması üzerinde araştırmalar. Türkiye 2. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt I, Adana, s:380-383.
• Socias I., Company, R., 1997. Almond genetics: past, present and future. Acta Horticulturae 470:57-66.
• Socias, I., Company, R., Felipe, A.J., Aparısı, J.G., 1999. Genetics of late blooming in almond. Acta Horticulturae, 484:261-265.
• Wesley, K.A., Warren, C.M., Kester, D.E., Rough, D., 1996. Almond production manuel (Technical Editor: W.C. Micke). The Evaluation and Selection of Current Varieties. Univ. of California, Division of Agric. and Natural Resources, Publication 3364:52-60.
• Yıldırım, A.N., Tekintaş, E., Koyuncu, F., 2007. Isparta Bölgesinde geç çiçeklenen ve üstün nitelikli meyve veren badem (Prunus amygdalus Batsch.) genotiplerinin seleksiyonu. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 4(1-2):39-48.