Kırgızistan’da Tarım ve Hayvancılık

Year 2018, Volume: 47 Issue: (Özel Sayı 2) 1. Uluslararası Tarım Kongresi, 152 - 166, 26.12.2018

Halil Kurt

Abstract

Kırgızistan’da enlem, denizden uzaklık, yükseltinin fazla, yer şekillerinin dağlık ve engebeli olması gibi coğrafi faktörler, tarım, hayvancılık, ulaşım, sanayi vb. ekonomik fonksiyonların gelişmesini olumsuz etkilemiştir. Ülkenin ortası yüksek dağlarla kaplı olduğundan güneyde Oş ve Celalabad şehirlerinin de içinde yer aldığı Fergana Havzası, kuzeyde Kazakistan sınırına yakın düzlükler ile vadi tabanları nüfusun ve zirai faaliyetlerin yoğun olduğu kesimlerdir. Kırgızistan yüzölçümünün yalnızca %7’si tarıma elverişli iken %44’e tekabül eden yüksek yaylalardaki mera ve otlaklar sayesinde hayvancılık faaliyetleri ekonomide önemli paya sahiptir. Nüfusunun %64’ü kır, %36’sı şehirde yaşayan Kırgızistan’da, 2017 yılı verilerine göre çalışan nüfusun yarıya yakını tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Ülkede yetiştirilen başlıca tarım ürünleri, tahıllar (buğday, mısır, arpa), sanayi bitkileri (şekerpancarı, pamuk), sebzeler (özellikle patates) ve meyveler (ceviz, elma) başta gelir. Hayvan ürünleri açısından ise sığır ve koyun yetiştiriciliği ile son yıllarda gelişme kaydeden kümes hayvancılığı önemlidir. Tarım ve hayvan ürünleri, ülkedeki tekstil ve ayakkabı gibi küçük sanayi işletmelerinin de ana hammaddesini oluşturur. Petrol ve doğal gazda dışa bağımlı olan, ödemeler dengesi açık veren Kırgızistan’ın başlıca ihraç ürünleri arasında pamuk, kuru fasulye, et ve süt ürünleri, yün vb. tarım ürünleri önemli paya sahiptir. Bu çalışmada, Kırgızistan’da tarım ve hayvancılığın ülke ekonomisi içindeki yeri ve öneminin ortaya konulması amaçlanmıştır. Ziraat ve hayvancılığın 1994-2016 yılları arası üretim miktarları BM ve FAO’nun Kırgızistan’a ait resmi istatistiklerinden de faydalanılarak açıklanmıştır. Bu bağlamda ülkede yetiştirilen başlıca tarım ürünlerinin yıllara göre ekim alanları ile üretim değerleri Tablo ve grafiklerle gösterilmiştir. Hayvancılık sahaları, küçükbaş, büyükbaş ve kümes hayvancılığının üretim değerleri ve yıllara göre değişimi de grafiklerle yansıtılmıştır. Ayrıca çalışmanın sonuç kısmında tarım ve hayvancılık sektörünün analizi yapılmış, sorunlara değinilmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur.

Keywords

Kırgızistan , ekonomi , tarım ürünleri , hayvancılık , istihdam

Agriculture and Livestock in Kyrgyzstan

Abstract

In Kyrgyzstan, geographical factors such as latitude, distance from the sea, increasing the altitude, and the mountainous and rough terrain of the ground formations have negatively affected the development of economic functions such as agriculture, animal husbandry, transportation. The Fergana Basin, where the Osh and Celal Abad cities are located in the south, the plains near the border of Kazakhstan in the north and the valley floors in the north, where the country is covered with high mountains, are the areas where the population and agriculture activities are intensive. Only 7% of the area of Kyrgyzstan is suitable for agriculture, while livestock activities have a significant share in the economy thanks to grasslands and pastures on high highways corresponding to 44%. In Kyrgyzstan, where 64% of the population is rural and 36% is in the city (2017), nearly half of the working population is employed in the agricultural sector. The main agricultural products grown in the country are mainly cereals (wheat, corn, barley), industrial plants, sugar beet, cotton, vegetables (especially potatoes) and fruits (walnut, apple). In terms of animal products, poultry stockbreeding is important in cattle and sheep breeding and development in recent years. Agriculture and animal products constitute the main raw material of small industrial enterprises such as textile and footwear in the country. The main export products of Kyrgyzstan, which are dependent on the oil and natural gas and are open to balance of payments, include cotton, haricot bean, , wool, meat, milk, and so on, agricultural products have an important share. In this study, the place and importance of agriculture and animal husbandry in Kyrgyzstan was aimed. The daily production quantities of agriculture and animal husbandry have been put forward by using the official statistics of the UN and FAO in Kyrgyzstan. Sowing areas and production values of major agricultural products grown in the country are shown in tables and graphs according to years. The production values of livestock breeders, sheep, cattle and poultry stock and their changes according to years are also reflected in the graphs. In addition, analysis of the agriculture and livestock sector has been made in the final part of the study, problems have been addressed and solution proposals have been presented.

Keywords

Kyrgyzstan , economy , agricultural products , stockbreeding , employment

References

• Akkan, E., 2002. Kırgızistan (fiziki ve beşeri coğrafya). TDV İslam Ansiklopedisi, 25:441-442, İstanbul.
• Çiçek, R., Basimov, G., 2016. Orta Asya’nın pamuk ticaretindeki karşılaştırmalı üstünlüğünün belirlenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 12(28).
• DEİK, 2018. Türkiye-Kırgızistan iş konseyi. Kırgızistan Bilgi Notu.
• Diploatlas, 2012. Ceviz diyarı Celalabat. Ocak, (15):30.
• Doğanay, H., Coşkun, O., 2015. Tarım coğrafyası. Pegem Akademi, s.247, Ankara.
• Güner, İ., Ertürk, M., 2018. Kıtalar ve ülkeler coğrafyası. Pegem Akademi, 8. Baskı, Ankara. 688s.
• İsaev, D., 2009. Bağımsızlık sonrası Kırgızistan ekonomisi ve yabancı sermayenin ülke ekonomisindeki rolü (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, 106s.
• Kayalı, H., Kalaycı, M., 2017. Orta Asya cumhuriyetlerinde üzüm yetiştiriciliği. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, İstanbul s.102.
• Muratbek, A. ve Gözlekçi, S., 2017. Kırgızistan’ın ceviz (Juglans regia L.) potansiyeli. Bahçe 46(Özel Sayı 2):187-192.
• Özey, R., 2015. Türk dünyası coğrafyası. Aktif Yayınları, İstanbul.
• Pashalıeva ve Kahriman, 2016. Bir geçiş ekonomisi olarak Kırgızistan’da doğrudan yabancı yatırımlar ve Orta Asya ülkeleri ile kıyaslanması. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F, Yönetim ve Ekonomi 23(1):163-187.
• Uçar, F., 2009. Geçmiş-günümüz ve geleceğin Türk Dünyası. IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, s.175.
• Yıldırım ve Stamalieva, 2018. Ekonomik gelişmeler çerçevesinde Kırgızistan ekonomisi. Econ World, 23-25 January, 2018; Lisbon, Portugal.
• Yiğit, A., 1996. Türk ülkeleri ve Türklerin yaşadıkları bölgelerin coğrafyası. Türkiye ve Türk Dünyası İktisadi ve Sosyal Araştırmalar Vakfı, s.115, Elazığ.
• http://www.fao.org/faostat/en/#data/qc/visualize
• http://www.fao.org/faostat/en/#rankings/commodities_by_country
• http://www.fao.org/home/en/
• https://www.fas.usda.gov/
• https://kgturizm.tr.gg/tar%26%23305%3bm-ve-hayvanc%26%23305%3bl%26%23305%3 bk.htm
• http://factsanddetails.com/central-asia/kyrgyzstan/sub8_5d/entry-4797.html
• http://www.fao.org/faostat/en/#data/qc/visualize