Bazı Yerel Enginar Çeşitlerinin Döllenme Biyolojileri ve Tohum Verimleri Üzerinde Araştırmalar

Year 2022, Volume: 51 Issue: (Özel Sayı 1) 13. Sebze Tarımı Sempozyumu, 329 - 336, 19.12.2022

Ateş Tekdal , Eftal Düzyaman

Abstract

Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi (EÜZF) Bahçe Bitkileri Bölümü deneme alanlarında yer alan enginar (Cynara cardunculus var. scolymus L.) koleksiyon parsellerinde yürütülen bu çalışmada; Sakız, Bayrampaşa, Kıbrıs Karası ve Vural 6 klonlarına ait toplam 298 başın döllenme biyolojileri ve tohum verimleri incelenmiştir. Birincil ve ikincil başlar düzeyinde yapılan ilk değerlendirmede, baş pozisyonunun tohum adedi/baş, bin dane ağırlığı ve çimlenme yüzdelerine etkisinin istatistik bakımdan önemli olmadığı tespit edilmiştir. Bundan sonra baş pozisyonu gözetmeksizin yapılan incelemelerde, panmiksi şartlarında açık tozlanmaya bırakılan çeşitlerden Vural 6 ve Bayrampaşa klonlarının sırasıyla 288 (a) ve 273 (a) tohum adedi/baş değeri ile en yüksek tohum verimlerine ulaştıkları belirlenmiştir (ortalama 201 tohum/baş) (p≤0.01). İzole edilen başlarda çimlenme yeteneğinde olan tohum adedi/baş tüm çeşitlerde önemli ölçüde düşmüştür (p≤0.01). Tohum bağlamada benzer bir düşüş, baş izolasyonu suni tozlanma ile kombine edildiğinde gözlemlenmiştir. Tohum adedi/baş, bin dane ağırlığı ve çimlenme gücü özelliklerine ilişkin ikili korelasyonlar çeşitler bazında farklılıklar göstermiştir. Bununla beraber, varyasyon kaynağı olarak çeşitler dikkate alınmadan yapılan değerlendirmede en güçlü korelasyonun bin dane ağırlığı ile çimlenme gücü arasında olduğu görülmüştür (p≤0.01). Bazı Sakız ve Bayrampaşa klonlarının panmiksi şartlarında dahi hiç tohum bağlamadıkları görülmüştür. Islah ve F₁ hibrit tohum üretimi bakımından önem arz edebilecek bu durumun ileriki çalışmalarla incelenmesi öngörülmektedir.

Keywords

Yerel çeşitler , F₁ hibrit ıslahı , tohum bağlama

Researches on Reproductive Biology and Seed Yield of Some Domestic Artichoke Varieties

Abstract

In this study, carried out on the artichoke (Cynara cardunculus var. scolymus L.) collection plots in the Ege University Faculty of Agriculture (EUZF) Horticultural Department experimental areas; reproductive biology and seed yield of 298 heads belonging to Sakız, Bayrampaşa, Kıbrıs Karası and Vural 6 clones were investigated. In the first evaluation made at the primary and secondary heads, it was determined that the effect of the head position on the number of seeds/heads, thousand-seed weight and germination percentage was not statistically significant. Regardless of the head position, Vural 6 and Bayrampaşa clones had the highest seed yields under panmixis conditions with 288 (a) and 273 (a) seeds/head values, respectively (average 201 seeds/head) (p≤0.01), the number of seeds/heads with germination ability decreased significantly in all cultivars when heads were isolated (p≤0.01). A similar decrease in seed set was observed when head isolation was combined with artificial pollination. Binary correlations of various combinations of number of seeds/heads, thousand-seed weight and germination percentage characteristics showed differences on the basis of cultivars. However, when varieties have not been considered as a source of variation, highest correlation was found between thousand-seed weight and germination percentage (p≤0.01). It was observed that some Sakız and Bayrampaşa clones did not set any seeds even under panmixis conditions. This situation is intended to be investigated in future studies, since it could have importance in breeding and F₁ hybrid seed production.

Keywords

Domestic varieties , F₁ hybrid breeding , seed set

References

• Abak, K. 1987. Enginar ve kuşkonmaz yetiştiriciliği Tav Yayınları, (15), Yalova, 64s.
• Basnizki, J., Zohary, D. 1994. Breeding of seed planted artichoke, Plant Breed Rev., 12:253-269.
• Cardarelli, M., Rouphael, Y., Saccardo, F., Colla, G., 2005. An innovative vegetative propagation system for large-scale production of globe artichoke transplants Part 1. Propagation system setup, HortTechnology, 15(4):812-816.
• Bianco, V.V., Calabrese, N. 2009. Il carciofo in Puglia, in:Il carciofo e il cardo, coordinamento scientifico di N. Calabrese. Collana Coltura & Cultura, Ed. Script, Bologna, pp:464.
• Damato, G., Calabrese, N. 2000. Solid matrix priming influences germination on artichoke achenes (www.actahort.org/books/681/681_42; Erişim:27 Şubat 2018).
• de Moraes, C.F., Suzin, M., Nienow, A.A., Grando, M.F., Mantovani, N., Calvete, E.O., Donida, B.T. 2010. Germinação in vitro de sementes de alcachofra, Horticultura Brasileira, 28(1):64-69.
• Eser, B., İlbi, H., Uğur, A. 2006. Enginar yetiştiriciliği. Hasad Yayıncılık, ISBN:975-8337-45-5, İstanbul, 64s.
• Foti, S., Mauromicale, G., Raccuia, S.A., Fallico, B., Fanella, F., Maccarone, E. 1999. Possible alternative utilization of Cynara spp.:I. Biomass, grain yield and chemical composition of grain. Industrial Crops and Products, 10(3):219-228.
• Keleş, D., Eti, S. 2005. Sakız enginar çeşidinde (Cynara scolymus L.) döllenme biyolojisi ve kendileme yoluyla tohum elde edilmesi. Alatarım, 4(2):18-26.
• Lanteri, S., Acquadro, A., Comino, C., Mauro, R., Mauromicale, G., Portis, E. 2006. A first linkage map of globe artichoke (Cynara cardunculus var. scolymus L.) based on AFLP, S-SAP, M-AFLP and microsatellite markers. Theoretical and Applied Genetics, 112(8):1532-1542.
• Martin, F. 1998. Recherches sur l’artichaut. Rapport d’activite 1995-1996 de la Station d’Ameliortion des plantes Maraichéres d’Avignon (INRA-Monfavet), pp:11-15.
• Mauromicale, G., Ierna, A. 2000. Panorama varietale e miglioramento genetico del carciofo. Inf. Agrario 26:39-45
• Ortega, R.G. 2002. Effect of head position and climatic conditions on seed yield of globe artichoke (Cynara cardunculus L. var. scolymus (L.) Fiori), cv. Imperial Star, Scientia Horticulturae, 93(2):187-192.
• Pinzauti, M., Frediani, D., Tesi, R. 1981. Osservazini sull’impollinazione entomofila delcarciofo. In Congress Acts. Int. di Studi sul Carciofo, Industria Grafica Laterza, Bari, pp:605-615.
• Vural, H., Eşiyok, D., Duman, İ. 2000. Kültür sebzeleri (sebze yetiştirme) kitabı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, İzmir, s:394-408.