BULGARCADA ÖN EKLER

Yıl 2019, Cilt: 01 Sayı: 02, 38 - 49, 30.12.2019

Serkan Cömertel

Öz

Bulgarcada
fiillerin genellikle çiftleri mevcuttur. Çifti olmayan fiiller türetilmeye
açıktır. Bulgarcada fiillerin türetilmesi ön eklerin (prefix / представка)
kullanılmasıyla gerçekleşir. Ön ekler, fiilin türetilmesinde ilk aşamayı oluşturur
ve sonraki aşamada son eklerin (suffix / наставка) kullanılmasına zemin
hazırlarlar. Son ekler, çifti olmayan fiile çift oluşturmada tamamlayıcı
görevdedir. Lakin her zaman son ekler tamamlayıcı görevlerini yerine
getiremezler. Bulgarcada mastar (infinitive) hâli mevcut olmayan fiilin
zamansal açıdan biçimlenmesi ve anlamsal değer taşıması iki temel kategori
üzerine kuruludur. Bu iki temel kategori şöyledir: Birincisi çekim kategorisi,
diğeri de görünüş kategorisidir. Çekim kategorisi (birinci çekim / първо
спрежение, ikinci çekim / второ спрежение, üçüncü çekim / трето спрежение) fiilin çekimli ya da çekimsiz (örneğin, sıfat-fiil /
причастие gibi) biçimlenmesinde belirleyici iken, görünüş kategorisinde fiilin
bitmemiş (imperfective / несвършен вид) ya da bitmiş (perfective / свършен вид)
görünüşü biçimsel ve anlamsal açıdan belirleyicidir. Bulgarcada fiilin görünüşü
zamandan bağımsız ise de, zamanın belirlediği sınırlar içinde mevcuttur. Ön
ekler fiili türetirken, leksik anlamı değiştirir ve bu anlam değişimi görünüş
değerine paraleldir. Ön ekler fiili türetirken, fiilin başlangıç noktasındaki
(şimdiki zamandaki) çekimini korurlar. Çekim korunduğundan biçimlenme sabittir.
Görünüş ise bunların aksine değişir. Görünüşün değişmesi biçimsel ve anlamsal
sınırlar ortaya koymaktadır. Çalışmamızda, Bulgarcada fiil türetme esnasında ön
eklerin biçimsel açıdan üstlendikleri roller sonucunda, görünüş değişimi ve
beraberinde ortaya çıkan biçimsel ve anlamsal sınırlar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bulgarcada ön ekler, son ekler, fiil türetme, çekim kategorisi, görünüş kategorisi, çifti olan fiiller, çifti olmayan fiiller

Kaynakça

• Kitaplar ve MakalelerBoyaciev, T., Kutsarov, İ. ve Pençev, Y. (1999). Sıvremenen Bılgarski Ezik. Sofya: İzdatelska Kışta ‘Petır Beron’.
• Cömertel, S. (2017). Bulgarcada Fiilin Görünüşü. Turkologiçni İzsledvaniya / Türkoloji Araştırmaları (s. 64 - 78). Şumnu: Episkop Konstantin Preslavski Üniversitesi Yayınları.
• Cömertel, S. (2018). Bulgarca Fiillerin Çekim Sistemi. Edirne: Ceren Yayıncılık.
• Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mlynarczyk, A. K. (2004). Aspectual Pairing in Polish (Doctoral dissertation, Utrecht University). https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/633
• Paşov, P. (1999). Bılgarska Gramatika. Plovdiv: İzdatelska Kışta ‘Hermes’.
• Paşova, M. (2014). Gramatika na Sıvremenniya Bılgarski Ezik. Sofya: İzdatelstvo ‘İztok-Zapad’.
• Petrova, S., Tsankova, P., Kurteva, E., Tomova, K. ve İliev, İ. (2004). Uçete Bılgarski Ezik (Nivo 1). Sofiyski Universitet ‘Sv. Kliment Ohridski’ Departament za Ezikovo Obuçenie -(İÇS). Sofya: İzdatelstvo ‘D-r İvan Bogorov’.
• Stambolieva, M. (2008). Building up Aspect: A Study of Aspect and Related Categories in Bulgarian, with Parallels in English and French (Contemporary Studies in Descriptive Linguistics). Peter Lang AG-International Academic Publishers.
• Stoyanov, S. (1977). Gramatika na Bılgarskiya Knijoven Ezik - Fonetika i Morfologiya (2. Baskı). Sofya: İzdatelstvo Nauka i İzkustvo.
• Süleymanoğlu Yenisoy, H. M. ve Süleymanoğlu, E. (2014). Modern Bulgar Dili / Sıvremenen Bılgarski Ezik (1. Baskı). Ankara: Hatiboğlu Basım ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti.
• Yordanova, M. (2015). Gramatiçen Minimum po Turski Ezik. Sofya: Universitetsko İzdatelstvo ‘Sv. Kliment Ohridski’.
• SözlüklerAkademiçen Tursko Bılgarski Reçnik / Akademik Türkçe Bulgarca Sözlük. (2009). Sofya: İzdatelstvo Riva.
• Bılgarsko Turski Reçnik / Bulgarca Türkçe Sözlük. (1961). Sofya: Bulgaristan Bilimler Akademisi Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.