KRİTİMU, GİRİTİM BENİM: INDIVIDUAL TRAGEDIES ON THE EDGE OF HISTORICAL NECESSITIES

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 56 - 79, 30.06.2020

Ayşe Nur Özdemir

Öz

The 19th century has been the period of dissolution for Ottoman Empire. The period of regression in all areas and defeats in wars has also brought about territorial losses. Hence, millions of Turkish who were living different territories started to migrate to Anatolia. The Island of Crete which depends as a province on Ottoman Empire was one of these territories that sending its citizens to Anatolia as well. Besides, the defeats in fronts, uprisings started by Christian citizens in island and their desire for annexation of island by Greece and almost completely loss of the Balkan Peninsula in 1912 affected in a negative way Cretan Muslims there. Eventually, the rest of Muslims in island left right after the population exchange agreement signed between Turkey and Greece in 1923. 

It is inevitable that social events and changes are reflected in literature. The Turkish-Greek population exchange is one of the important sources that enriches Turkish literature in the last quarter century, it has also been the theme of many novels. The novel Kritimu (My Crete) by Sabâ Altınsay is one of these novels. Sabâ Altınsay who is also a member of an exchanged family, focuses on, how a family's life changed before and during the population exchange in her novel, which has some autobiographical feauters. In this article, the novel titled Kritimu which delivers some historical stories to the readers concerning the gradually change of power balances in the Island of Crete, the loss of safety of life and property of Cretan Muslims who become a minority and Muslims’ departure from their home town will be dealt with in terms of various themes.

Anahtar Kelimeler

Kritimu Giritim Benim, Sabâ Altınsay, novel, Turkish-Greek population exchange, immigration

KRİTİMU, GİRİTİM BENİM: TARİHSEL ZORUNLULUĞUN KIYISINDA BİREYSEL TRAJEDİLER

Öz

XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti için parçalanma yüzyılı olmuştur. Her alanda gerilemenin devam etmesi, savaşlarda alınan ağır yenilgiler toprak kayıplarını da beraberinde getirmiştir. Farklı coğrafyalarda yaşayan milyonlarca Türk kaybedilen topraklardan Anadolu’ya göç etmeye başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin eyaletlerinden olan Girit Adası da bu topraklardan biridir. Bununla birlikte cephelerde alınan yenilgiler, adada Hristiyan tebaa tarafından başlatılan ayaklanmalar, onların Yunanistan ile birleşme teşebbüsü ve 1912 yılında Balkanların neredeyse tamamına yakınının elden çıkması adadaki Müslümanları olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Nihayetinde 1923 yılında Türkiye-Yunanistan arasında yapılan zorunlu göç ile adada kalan son Müslümanlar da adadan ayrılmıştır.

Toplumsal olayların, değişmelerin edebiyata yansıması kaçınılmazdır. Türk-Yunan mübadelesi de son çeyrek yüzyılda Türk edebiyatını besleyen önemli kaynaklardandır ve birçok romana konu olmuştur. Sabâ Altınsay’ın Kritimu Giritim Benim isimli romanı bunlardan biridir. Kendisi de mübadil bir aileden gelen Sabâ Altınsay’ın otobiyografik özellikler taşıyan romanı, bir ailenin mübadele öncesinde ve mübadele ile birlikte hayatlarının nasıl değiştiğine odaklanır. Bu makalede, okuyucuya, Girit’teki güç dengelerinin kademeli şekilde değişimi, bir azınlık durumuna gelen Girit Müslümanlarının can ve mal güvenliğini kaybetmesi ve onların adadan ayrılmasıyla ilgili kimi tarihî hikâyeler sunan Kritimu isimli roman, bazı izlekler bakımından ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kritimu Giritim Benim, Sabâ Altınsay, roman, Türk-Yunan mübadelesi, göç

Kaynakça

• ALTINSAY, Sabâ (2011), Kritimu Giritim Benim, İstanbul: Can Yayınları.
• ANDAÇ, Feridun (2005), “Sabâ Altınsay: Kritimu’da Siyasi Tarihle Sosyal Tarihi Üst Üste Getirmeye Çalıştım”, Sabâ Altınsay ile Söyleşi Hürriyet Gösteri, 266, 18-22.
• ARI, Kemal (2017), “Türk Roman ve Öyküsünde Mübadele”, Tarih ve Günce Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, I (1), 5-28.
• BOZDAĞLIOĞLU, Yücel (2014), “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (3), 9-32.
• MİLLAS, Herkül (2005), “Türk ve Yunan Edebiyatında Mübadele-Benzerlikler ve Farklar”, http://www.herkulmillas.com/tr/hm-makaleleri/kitaplardaki-makal eler/186-tuerk-ve-yunan-edebiyatnda-muebadele-benzerlikler-ve-farklar.ht ml, (Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2020).
• MİLLAS, Herkül (2007), “Türk Edebiyatında Nüfus Mübadelesi – Metinlerin Arkasındaki Fısıltı”, http://www.herkulmillas.com/tr/hm-makaleleri/kitaplar daki-makaleler/185-tuerk-edebiyatnda-nuefus-muebadelesi-metinlerin-arka sndaki-fslt-1egeyi-gecerken.html, (Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2020).
• TUKİN, Cemal (1996), “Girit”, İslâm Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 85-93.
• ÜNSAL, Emin (2009), Girit’in Türk Hakimiyetinden Çıkışı, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.