HERSEKLİ DEDEPAŞAZÂDE OSMÂN MAZHAR’IN BANALUKA SAHRÂSI MUHÂREBESİ ADLI ESERİ

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2, 90 - 125, 31.12.2024

Murat Aslan

https://doi.org/10.53711/balkanistik.1580653

Abstract

1736-37 Osmanlı-Rusya ve Avusturya Savaşı pek çok cepheye yayılmış bir muhârebeler serisidir. Avusturya ordusu üç kol üzerinden Vidin’e, Tuna’nın batı tarafına ve Bosna’ya saldırmıştır. Bosna cephesi kumandanı General Joseph Friedrich Hildburghausen (1702-1787), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ruslarla savaşmak üzere Bosna ve Arnavutluk’tan yaklaşık 20.000 asker toplamasını ve böylece bu bölgenin askerî açıdan zayıflamasını fırsat bilmiş ve harekete geçmiştir. Bosna Beylerbeyi Hekimoğlu Ali Paşa’nın emrinde bulunan az sayıdaki asker, Bosna halkının yardımıyla Avusturyalılara karşı mücadele etmiş ve bu destansı muhârebe sonunda büyük bir zafer kazanmıştır. İlk olarak Ömer Bosnavî bu mücadeleyi anlatan bir eser yazmış ve bu eseri İbrahim Müteferrika Ahvâl-i Gazâvât-ı der Diyâr-ı Bosna adıyla yayımlamıştır. Ömer Bosnavî’nin eserinden ilham alan başka bir müellif Tevârîh-i Banaluka der Diyâr-ı Bosna adlı bir metin kaleme almıştır. Söz konusu mücadeleye dair diğer bir eser ise Hersekli Dedepaşazâde Osmân Mazhar tarafından tercüme edilen Banaluka Sahrâsı Muhârebesi’dir. Mütercimin tercümeye dair hiçbir bilgi vermemesi dolayısıyla Banaluka Sahrâsı Muhârebesi’nin orijinal hâline ulaşmak mümkün olmamıştır. Bu çalışma Osmân Mazhar’ın Banaluka Sahrâsı Muhârebesi adlı tercümesini edebî ve tarihî açıdan incelemeyi, ayrıca eserin transkripsiyon alfabesine aktarılmış hâlini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Söz konusu eserin incelenmesi için nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır.

Keywords

Osmanlı edebiyatı, 18. Asır Osmanlı Tarihi, Bosna, Banaluka Sahrası Muharebesi, Hersekli Dedepaşazade Osman Mazhar

THE BOOK OF DEDEPASHAZADE OSMAN MAZHAR OF HERZEGOVINA CALLED BANALUKA SAHRASI MUHAREBESI

Abstract

The 1736-37 Ottoman-Russian and Austrian War is a series of battles spread over many fronts. The Austrian army attacked Vidin, the western side of the Danube and Bosnia through three arms. The commander of the Bosnian front, General Joseph Friedrich Hildburghausen (1702-1787), took advantage of the Ottoman Empire's gathering of approximately 20,000 soldiers from Bosnia and Albania to fight the Russians, and attacked. A small number of soldiers under the command of Bosnian Governor Hekimoğlu Ali Pasha fought against the Austrians with the help of the Bosnian people and won a great victory at the end of this epic battle. First, Omer Bosnavi wrote a work describing this struggle and published this work under the name Ibrahim Muteferrika Ahval-i Gazavat-i der Diyar-i Bosna. Another author, inspired by Omer Bosnavi's work, wrote a text called Tevarih-i Banaluka der Diyar-ı Bosna. Another work about the struggle in question is Banaluka Sahrasi Muharebesi, translated by Dedepashazade Osman Mazhar of Herzegovina. Since the translator did not provide any information about the translation, it was not possible to reach the original version of the Banaluka Sahrasi Muharebesi. This study aims to examine Osman Mazhar's translation of Banaluka Sahrasi Muharebesi from a literary and historical perspective, and also to reveal the translation of the work into the transcription alphabet. Content analysis, one of the qualitative research methods, was used to examine the work in question.

Keywords

Ottoman literature, 18th century Ottoman history, Bosnia, Battle of Banja Luka Sahara, Dedepashazade Osman Mazhar of Herzegovina

References

• Aksan, V. H. (2017). Kuşatılmış bir imparatorluk, Osmanlı harpleri 1700-1870 (G. Çağalı Güven, çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aktaş Kütükçü, B. (2016). Tevârih-i Banaluka der diyâr-ı Bosna [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Aktepe, M. M. (1976). Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi târihi mür’i’t-tevârih. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Aktepe, M. M. (1998). Hekimoğlu Ali Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi içinde (C. 17, s. 166-168). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İ..TAL. Kutu: 32, Gömlek: 19, Tarih: H-13.03.1311.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İ..TAL. Kutu: 449, Gömlek: 62, Tarih: H-12.04.1326.
• Bilgin, E. (2003). 1148-1152/1736-1739 savaşı tarihçesi (Subhi Mehmed’in müzâkerât-ı sulhiyye tarihçesi adlı eseri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Budak, R. (2014). The Bosnian frontier (1737-1739): a case study on Ömer Bosnavi’s work (ahvâl-i gazavât der diyâr-ı Bosna). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Üniversitesi.
• Budak, R. (2023). 1736-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya savaşları ve Kırım hanlığı. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Bursalı Mehmed Tahir. (2016). Osmanlı müellifleri. TÜBA Yayınları.
• Catovic, A. (2014). Hacı Mustafa Boşnak Muhlisî. Türk edebiyatı isimler sözlüğü içinde. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muhlisi-haci-mustafa-bosnak (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
• Göynüklü Ahmed Efendi. (2019). Târîh-i Göynüklü. S. Çolak ve M. Aydar (haz.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Gürbüz, M. ve Özkan, A. (2006). Bosna-Hersek’ten Anadolu’ya göçler. Uluslararası Suçlar ve Tarih, 2, 151-187.
• Güven, O. (2017). İki savaş arasında Bosna kaleleri (1669-1683). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Hersekli Dedepaşazâde Osmân Mazhar. (1326). Banaluka sahrâsı muhârebesi. Rûşen Matba‘ası.
• Hickok, M. R. (1997). Ottoman military administration in eighteenth-century Bosnia. Brill.
• Karaca, Z. (2019). 1699-1739 Osmanlı Avusturya antlaşmalarına göre sınır tespit çalışmaları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Karagöz, H. (2008). 1737-1739 Osmanlı-Avusturya harbi ve Belgrad’ın geri alınması. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Karagöz, H. (2011). Osmanlı ve Avusturya ordularının 1739 Belgrad Kuşatması’nda kullandıkları toplar ve topların tahrip güçleri. Tarih Dergisi, 51, 73-101.
• Koca, U. (2023). İki savaş arasında Osmanlı idaresinde Bosna eyaleti (1739-1768). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Okiç, T. (1975). Belgrad’daki Bayraklı Camii. Vakıflar Dergisi, 10, 385-401.
• Sisic, F. (1916). Pregled povijesti Hrvatskoga naroda: od najstarijih dana do godine 1873. Izdanje Matice Hrvatske.
• Solak, M. (2020a). Mutlak monarşi yolunda bir durak: Habsburg Karlovac Generalliği’nin yeniden yapılandırılması (1741-1748). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 65, 320-331.
• Solak M. (2020b). Sava ve Una nehir bölgelerinde Osmanlı-Habsburg hudûd tahdîdi. Tarih & Gelecek Dergisi, 6(4), 1270-1296.
• Solak, M. (2021). Osmanlı-Habsburg hududunun tarihsel bir kaynağı: Sava nehri (1699-1718). G. Gütçay ve A. Manafidizaji (ed.), Balkan 4. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi içinde (s. 152-165).
• Solak, M. (2023). Hırvat askerî sınır bölgesi: Habsburg savunmasında askerî ve idarî değişim üzerine bir inceleme (1526-1664). Selenge Yayınları.
• Su, K. (1979). Ömer Bosnavi, Tarih-i Bosna der zaman-ı Hekimoğlu Ali Paşa. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı tarihi (IV. cilt, 1. bölüm) Karlofça anlaşmasından XVIII. yüzyılın sonlarına kadar. Türk Tarih Kurumu Yayınları.