DETERMINING THE PERFORMANCE OF ORAL AND DENTAL HEALTH SERVICES IN TURKEY USING THE AHP-MOORA METHOD

Year 2025, Volume: 4 Issue: 3, 85 - 94, 03.12.2025

Sinem Sarıçoban , Mustafa Kaya

https://doi.org/10.61830/balkansbd.1790668

Abstract

Aim: This study aims to determine the performance ranking of Oral and Dental Health Hospitals, Oral and Dental Health Centers, and hospitals providing oral and dental health services in Turkey, across the Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS-1) regions, by means of certain variables.
Method: In this study, data obtained from the Public Hospitals Statistical Report published in 2017 by the General Directorate of Public Hospitals of the Ministry of Health were used. Within this scope, the weights of the criteria were first determined using the Analytic Hierarchy Process (AHP) method. Subsequently, the criteria with assigned weights were analyzed through the MOORA method, and the performance ranking of the regions was obtained.
Results: As a result of the analyses, it was found that, in terms of the oral and dental health services performance ranking of the NUTS-1 regions, the Aegean, Western Anatolia, and Southeastern Anatolia regions ranked in the top three, while the Middle Eastern Anatolia, Eastern Black Sea, and Western Marmara regions ranked in the bottom three.
Conclusions: It has been observed that the performance of oral and dental health services varies across the NUTS-1 regions. These disparities may influence access to healthcare services and health outcomes; therefore, efforts to reduce them are expected to yield positive results for public health.

Keywords

oral and dental health , AHP , MOORA , performance

Türkiye'de Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri Performansının AHP-MOORA Yöntemi ile Belirlenmesi

Abstract

Amaç: Bu çalışmada Türkiye’de hizmet veren Ağız ve Diş Sağlığı Hastaneleri, Ağız ve Diş Sağlığı Merkezleri ve ağız ve diş sağlığı hizmeti sunan hastanelerin bazı değişkenler aracılığı ile Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması Düzey 1 (İBBS- 1) bölgelerine göre performans sıralamasının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmada Sağlık Bakanlığı Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü tarafından 2017 yılında yayımlanan Kamu Hastaneleri İstatistik Raporu’ndan elde edilen veriler kullanılmıştır. Bu kapsamda öncelikle Analitik Hiyerarşi Süreci yöntemi ile belirlenen kriterlerin ağırlıkları belirlenmiştir. Daha sonra ağırlıkları belirlenen kriterler Moora yöntemi ile analiz edilerek bölgelerin performans sıralaması elde edilmiştir.
Bulgular: Yapılan analizlerin sonucunda İBBS-1 bölgelerinin ağız ve diş sağlığı hizmetleri performans sıralamasına göre ilk üç sırada Ege, Batı Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin, son üç sırada ise Ortadoğu Anadolu, Doğu Karadeniz ve Batı Marmara bölgeleri yer aldığı bulunmuştur.
Sonuç: Bölgeler arası ağız ve diş sağlığı hizmetlerin performansının İBBS 1’e göre farklılaştığı görülmüştür. Bu farklılıkların sağlık hizmetine erişim ve sağlık sonuçlarını etkileyebileceği, bu sebeple farklılıkları azaltacak çalışmaların toplum sağlığı açısından pozitif sonuçlar doğuracağı düşünülmektedir.

Keywords

ağız ve diş sağlığı , AHS , MOORA , performans

References

• 1. Glick M, Monteiro da Silva O, Seeberger GK, Xu T, Pucca G, Williams DM, et al. FDI Vision 2020: shaping the future of oral health. Int Dent J. 2012;62(6):278-91. https://doi.org/10.1111/idj.12009
• 2. Jin LJ, Lamster IB, Greenspan JS, Pitts NB, Scully C, Warnakulasuriya S. Global burden of oral diseases: emerging concepts, management and interplay with systemic health. Oral Dis. 2016;22(7):609-19. https://doi.org/10.1111/odi.12428 PMID:26704694.
• 3. Yıldırım G, Erol F, Çelik MG, Life QO. Ağız sağlığı ile ilişkili yaşam kalitesi ve kullanılan ölçekler. Aydın Dent J. 2017;3(1):65-73.
• 4. World Health Organization. Oral health. [Internet]. 2022 [cited 2025 Sep 24]. Available from: https://www.who.int/news-room/factsheets/detail/oral-health
• 5. T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2023. [Internet]. 2025 [cited 2025 Sep 24]. Available from: https://www.saglik.gov.tr/TR107086/saglik-istatistikleri-yilligi-2023- yayinlanmistir.html 6. Akar Ç. Türkiye’de ağız-diş sağlığı hizmetlerinin strateji değerlendirmesi. Ankara: Türk Diş Hekimleri Birliği Yayınları; 2014. Araştırma Dizisi: 9.
• 7. Hewlett SA, Blankson PK, Aheto JMK, Anto F, Danso-Appiah T, Sackeyfio J, et al. Assessment of oral health status in a Ghanaian population: rationale, methods, and population characteristics. BMC Oral Health. 2022;22(1):13.
• https://doi.org/10.1186/s12903-022-02090-9 8. Yüksel O, Yiğit V. Ağız ve diş sağlığı merkezlerinin verimlilik analizi: Marmara bölgesi örneği. Anemon Muş Alparslan Univ Soc Sci J. 2020;8(3):883-94. https://doi.org/10.18506/anemon.621648
• 9. Kar A, Özer Ö, Avcı K. Türkiye’deki ağız ve diş sağlığı merkezlerinin finansal performans değerlendirmesi. Dumlupınar Univ Soc Sci J. 2019;(60):87-99. 10. Ağca V, Tunçer E. Çok boyutlu performans değerleme modelleri ve bir balanced scorecard uygulaması. Afyon Kocatepe Univ J Econ Adm Sci. 2006;8(1):173-93. 11. Özer MA. Performans yönetimi uygulamalarında performansın ölçümü ve değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi. 2009;(73):3-29. 12. Ravelomanantsoa MS, Ducq Y, Vallespir B. A state of the art and comparison of approaches for performance measurement systems definition and design. Int J Prod Res. 2019;57(15-16):5026-46. https://doi.org/10.1080/00207543.2018.1506178
• 13. Yenice E. Performans ölçümünde karşılaşılan sorunlar ve kurumsal karne (balanced scorecard) yaklaşımı. Bütçe Dünyası. 2007;2(25):[Bahar sayısı].
• 14. Bayyurt N. İşletmelerde performans değerlendirmenin önemi ve performans göstergeleri arasındaki ilişkiler. J Soc Policy Conf. 2007;(53):577-92.
• 15. Saaty TL. Decision making—the analytic hierarchy and network processes (AHP/ANP). J Syst Sci Syst Eng. 2004;13(1):1-35.
• 16. Brauers WKM, Zavadskas EK. The MOORA method and its application to privatization in a transition economy. Control Cybern. 2006;35(2):445-69. 17. Sağlık Bakanlığı. Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü, İstatistik, Analiz, Raporlama ve Stratejik Yönetim Dairesi Başkanlığı. Kamu hastaneleri istatistik raporu – 2017. 13 Temmuz 2018. [Internet]. Available from: https://www.tdb.org.tr/tdb/v2/yayinlar/SB_KHGM _kamu_hastaneleri_istatistik_raporu_2017.pdf
• 18. Önder E, Yıldırım BF. Sağlık yönetiminde karar verme – I (1. baskı). Bursa, Türkiye: Dora Yayıncılık; 2018. 19. T.C. Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Türkiye’de özellikli planlama gerektiren sağlık hizmetleri 2011-2023. Ankara: Sağlık Bakanlığı; 2011.
• 20. Özdemir A. Türkiye’deki İBBS-1 bölgelerinin sağlık hizmeti sunum etkinliğinin veri zarflama analizi kullanılarak ölçülmesi. Adıyaman Univ Sağlık Bilim Derg. 2020;6(2):231-42. https://doi.org/10.30569/adiyamansaglik.708826
• 21. Arsu T, Çatal B, Altınok M. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) Düzey 1’e göre sağlık hizmetleri etkinliğinin çift amaçlı çok kriterli veri zarflama analizi (ÇA-ÇKVZA) ile ölçülmesi. Verimlilik Derg. 2025;59(2):451-64. https://doi.org/10.51551/verimlilik.1603709
• 22. Çilhoroz, Y. (2021). İstatistiki bölge birimlerinin sağlik hizmetleri etkinliğinin ölçülmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(3), 589-602.
• 23. Sağlam YC. Veri zarflama analizi ile Türk sağlık sektörünün bölgesel temelde etkinliğinin ölçülmesi. Yaşar Univ E-Dergi. 2023;18(72):475-94.
• https://doi.org/10.19168/jyasar.1230394 24. Türk Diş Hekimleri Birliği. Dişhekimlerinin çalışma şekilleri kurumlarda ve il / ilçelerde 2024 Yılı Dağılımı. 2024. [Internet]. Available from: https://www.tdb.org.tr/tdb/v2/yayinlar/Dishekimi_ Dagilim_Kitapciklari/2024YiliDishDagKitapcigi.p df