Dobruca Tatarlarının "Bayböri Ulı Beyrek Batır" ve "Kitab-ı Dede Korkut" Destanlarının Aynı Kökten Kaynaklanması

Year 2022, Volume: 4 Issue: 2, 117 - 124, 31.07.2022

Güllü Yologlu

https://doi.org/10.47139/balted.1124312

Abstract

1950'lerde eski Sovyetler Birliği'nde yasaklanmış, ancak Türk dünyasının ortak bir anlatısı olan "Dede Korkut Kitabı" adlı topluda yer alan destanlar yaşadığı bölgelere bağlı olarak birçok Türk halkının sözlü edebiyatının en güzel örnekleri ile aynılık veya benzerlik teşkil etmektedir. Bunlardan biri de Dobruca Tatarlarının "Bayböri Ulı Beyrek Batır" destanıdır. Günümüzde Romanya ve Bulgaristan sınırları içerisinde kalan Dobruca bölgesi tarihte ve günümüzde Türk kültürünün yerleşme ve gelişme alan-larından biri olmuştur. Türk Dünyası Halk Edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan Dede Korkut Destanının yayılma alanları arasında Anadolu, Azerbaycan ve Orta Asya ağırlık kazanmaktadır. Ancak söz konusu destanın yayılma alanları ve varyantlaştığı bölgeler arasında hakkında en az bilgiye sahip olunan coğrafya Balkanlardır. Dede Korkut Kitabı ile Dobruca Tatarlarının "Bayböri Ulı Beyrek Batır" destanı mukayeseli olarak ele alındığında her iki destandaki olaylar ve destan kahramanları onların bir destanın unsurları olduklarını söylemeye zemin hazırlar. Bu çalışmada söz konusu iki destan üzerindeki dikkat çekici benzerlikler çerçevesinde değerlendirmeler yapılmış ve destan hususiyetleri hakkında bazı tespitlere gidilmiştir.

Keywords

Romanya, Dede Korkut, Beyrek Batır, Dobruca Tatarları, destan

Dobrudja Tatars Origin of "Bayböri Ulı Beyrek Batır" and "Kitab-i Dede Korkut" Epics from the Same Source

Abstract

Prohibited in the former Soviet Union in the 1950s, the epic stories in a collection called "The Book of Dede Korkut", a common epos of the Turkic world, are identical or similar to the best examples of the oral literature of many Turkic peoples, regardless of the region in which they live. Dobruca region, which is within the borders of Romania and Bulgaria today, has been one of the settlement and development areas of Turkish culture in history and today. Anatolia, Azerbaijan and Central Asia gain weight among the spreading areas of Dede Korkut Epic, which is one of the most important works of Turkish World Folk Literature. However, the Balkans is the geog-raphy where the least information is known among the spreading areas of the epic in question and the regions where it became variants.One of them is the epic of the Dobrujan Tatars "Baybori Uli Beyrek Batyr". Comparing the stories in both epics and the heroes of the dastans, it can be concluded that they are the variations of the same epos. In this study, evaluations were made within the framework of the remarkable similarities on the two epics in question and some determinations were made about the epic features.

Keywords

Romania, Dede Korkut, Beyrek Batır, Dobruja Tatars, epic

References

• Abdulla, K. (1991). Gizli Dədə Qorqud. Bakı.
• Kitabi-Dədə Qorqud Ensiklopediyası (Cilt II). (2000). Bakü: Yeni neşrler evi.
• Mahmut, N. (1992). Halk Edebiyatı, Renkler 3. Bükreş: Kriterion.
• Mahmut, N., Nedret, E. (1988). Bozcigit. Dobruca Tatar Masalları. Birinci Kitap. Bükreş: Kriterion.
• Türbedar, E. (2003). Balkan Türkleri: Balkanlarda Türk Varlığı. Ankara: ASAM.
• Yoloğlu, G. (1999a). Dədə Qorqud Yaşı. Bakü: Yeni Neşrler.
• Yoloğlu, G. (1999b). Türklerin Aile Merasimleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.