19. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA KIRIM VE KAFKAS MUHACİRLERİNİN BANDIRMA’YA SEVK VE İSKÂNLARI BCS’21

Year 2021, Volume: 4 Issue: BCS 21 ÖZEL SAYI, 45 - 59, 31.12.2021

Huzeyfe Taşdemir

https://doi.org/10.38120/banusad.1020910

Abstract

19. yüzyılın ikinci yarısında meydana gelen Kırım Savaşı ve 93 Harbi, Osmanlı Devleti’nde siyasî, sosyal ve ekonomik açıdan birçok sıkıntıya yol açmıştır. Kırım ve Kafkasya’da Rus işgaline maruz kalan Müslümanlar zorunlu göçe tabi tutulmuş, Anadolu’ya gerçekleştirdikleri kitlesel göç hareketleriyle Osmanlı Devleti’nin nüfus yapısında değişikliğe sebep olmuştur. Kaynaklardaki rakamlara göre yaklaşık 2-3 milyon Kırım ve Kafkas halkı Osmanlı topraklarına hicret etmiştir. Hemen hemen her bölgeye az ya da çok muhacir sevkiyatı yapılmış ve Karesi Sancağı’na bağlı Bandırma Kazası’na da 15 bine yakın göçmen iskân edilmiştir. Bu göçlerin belli bir plan ve program dâhilinde yapılabilmesi için Muhacirîn Komisyonu kurulmuş, göçmenler geçici ya da daimî iskân bölgelerine yerleştirilmiştir. Bütün mallarını bırakmak zorunda kalarak Anadolu’ya gelen muhacirler, yeni yurtlarına uyum sağlama, yerli ahaliyle çatışma, ülkelerine geri dönme teşebbüsü ve yapılan yardımların yetersizliği gibi bazı problemler yaşamışlardır. Muhacirlerin barınması ve iaşelerinin temininde yerli halk da destek vermiştir. Yaşam şartları elverişli bir hale gelinceye kadar bazı vergiler ve askerlikten muaf tutulan muhacirlere, iskânlarının kalıcı olması için ev ve arazi tahsis edilmiştir. Bu bildiride ağırlıklı olarak muhacirlerin Bandırma Kazası’na sevk ve iskânları arşiv belgeler ışığında ele alınacaktır.

Keywords

Bandırma, Kırım, Kafkas, Muhacir

References

• Arabacı, H. M. (2012). “1783’den II. Dünya Savaşı’na Kadar Kırım’dan Anadolu’ya Yapılan Göçler (Sebepleri ve Sonuçları)”. 38. ICANAS: Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 1: 227-241.
• Bice, H. (1991). Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Ankara: TDV Yayınları.
• Berber, F. (2011). “19. Yüzyılda Kafkasya’dan Anadolu’ya Yapılan Göçler”. Karadeniz Araştırmaları Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi, 8(31): 17-49.
• Dursun, D. (2001). “Kafkasya (Fizikî ve Beşerî Coğrafya)”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 24, ss.157-158). Ankara: TDV Yayınları.
• Erkan, S. (1993). Kırım, Kafkasya ve Doğu Anadolu Göçleri (1878-1908). Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Gökçe, C. (1979). Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya Siyaseti. İstanbul: Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Gözaydın, E. F. (1948). Kırım Türklerinin Yerleşme ve Göçmeleri. İstanbul: Vakit Yayınları.
• İnalcık, H. - Quataert D. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. 2. İstanbul: Eren Yayınları.
• İpek, N. (1991). “Kafkaslar’dan Anadolu’ya Göçler (1877-1900)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6: 97-134.
• İpek, N. (1996). “Kafkaslardaki Nüfus Hareketleri”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Türkiyat Mecmuası, 20: 273-313.
• Keha, M. (2013). “1877-1878 Osmanlı Rus Harbi’ne Kadar Yaşanan Kırım Kafkas Göçleri ve Erzurum’un Durumu”. Ekev Akademi Dergisi, 17(57): 91-106.
• Koç, Z. (2014). Karesi Sancağına Yapılan Göçler (1860-1890). Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Ortaylı, İ. (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Saydam, A. (1997). Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Saydam, A. (1999). Kırım ve Kafkasya’dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti (1856-1876). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Shaw S. J.- Shaw, E. K. (2010). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye. 2. İstanbul: E Yayınları.
• Tepekaya M. (2006). “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırım ve Kafkasya’dan Göç Hareketleri ve Saruhan (Manisa) Sancağı’na Göçler”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 6(2): 463-480.
• Yılmaz, M. (1999). “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”. Ed. Gülay Eren, Kemal Çiçek, Cem Oğuz. Osmanlı, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 4: 587-602.