THE RIGHT TO LIMIT LIABILITY OF THE CARRIER IN MARITIME TRANSPORT OF GOODS AND EVALUATION OF THE TYPES OF FAULTS LEADING TO LOSS OF THIS RIGHT

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 605 - 643, 02.10.2025

Uğur İlkutlu

Abstract

In maritime transport of goods, the carrier is responsible for any loss, damage, or delay in delivery of the cargo from the time it is received until it is delivered. The provisions of Articles 1178 to 1192 of the Turkish Commercial Code (TCC) numbered 6102, titled "Carrier's Liability", regulate the carrier's responsibility. While unlimited personal liability is the general principle in our legal system, the carrier’s liability for loss, damage, or delay in delivery is limited under Article 1186 of the TCC. However, this right is not absolute under all circumstances. If the carrier's fault exceeds a certain degree of severity, the right to limit liability may be lost. Within this scope, Article 1187 of the TCC categorizes the types of faults leading to loss of this right as “malicious” and “an act or omission committed recklessly with knowledge that such damage or delay would likely occur”. The latter is commonly referred to in doctrine as “reckless misconduct”. This study aims to determine the place and nature of the type of faults that leads to the loss of the carrier’s right to limit liability, especially the type of fault that is not very familiar in our legal system, which is called “reckless misconduct”, among the classical types of faults in our law, within the framework of doctrine and court decisions.

Keywords

Maritime Transport of Goods , Right to Limit Liability , Loss of the Right to Limit Liability , Malicious , Reckless Conduct , Reckless Misconduct.

DENİZ YOLUYLA EŞYA TAŞIMALARINDA TAŞIYANIN SORUMLULUĞU SINIRLANDIRMA HAKKI VE HAKKIN KAYBINA YOL AÇAN KUSUR TÜRLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Deniz yoluyla eşya taşımada taşıyan, taşımak üzere teslim aldığı eşyanın teslimini gerçekleştirene kadar geçecek sürede zıyaı, hasarı veya geç teslim edilmesinden doğan zararlardan sorumlu olmaktadır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK), “Taşıyanın Sorumluluğu” başlıklı m. 1178 ilâ m. 1192 hükümleri arasında taşıyanın sorumluluğuna ilişkin hükümlere yer verilmektedir. Hukukumuzda kişisel ve sınırsız sorumluluk esas olmakla birlikte, taşıma hukukunda eşyanın zıyaı, hasarı veya geç tesliminden doğan zararlardan dolayı taşıyanın sorumluluğu TTK m. 1186 hükmü ile sınırlandırılmaktadır. Bununla birlikte, bu hak her durum ve şartta taşıyana tanınmış mutlak bir hak niteliğinde değildir. Dolayısıyla, taşıyanın kusurunun ağırlığının belli bir dereceyi aştığı durumlarda sorumluluğu sınırlandırma hakkının kaybı söz konusu olmaktadır. Bu kapsamda, sorumluluğu sınırlandırma hakkının kaybına yol açan kusur türleri TTK m. 1187 hükmünde “kast” ve “pervasızca bir davranışla ve böyle bir zararın veya gecikmenin meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle işlenmiş bir fiil veya ihmal” şeklinde düzenlenmekte ve ikincisi doktrinde kısaca “pervasızca davranış kusuru” olarak anılmaktadır. Çalışmamız ile taşıyanın sorumluluğu sınırlandırma hakkının kaybına yol açan bu kusur türleri arasında özellikle de hukuk sistemimizde pek de alışık olmadığımız “pervasızca davranış kusuru” olarak nitelendirilen kusur türünün hukukumuzdaki klasik kusur türleri arasındaki yeri ve niteliğinin doktrin ve yargı kararları çerçevesinde belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Keywords

Deniz Yoluyla Eşya Taşıma , Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkı , Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı , Kast , Pervasızca Davranış , Pervasızca Davranış Kusuru.

References

• Akıncı, Sami, Deniz Hukuku Navlun Mukaveleleri, Sermet Matbaası, İstanbul 1968.
• Akıntürk, Turgut/Ateş, Derya, Borçlar Hukuku (Genel Hükümler-Özel Borç İlişkileri), 29. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Ayhan, Rıza/Çağlar, Hayrettin/Özdamar, Mehmet, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Güncellenmiş ve Gözden Geçirilmiş 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2025.
• Benli, Erman, “İhmalin Takdirinde Yeni Bir Ölçü: Kişiselleştirilmiş Özen Ölçüsü”, (Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y. 2020, C. 26, S. I, s. 300-316), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1108344 Erişim Tarihi: 18.02.2025.
• Bozkurt, Tamer, Deniz Ticareti Hukuku, Yeniden Kaleme Alınmış 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2021.
• Cheng, Bin, “Wilful Misconduct: From Warsaw to the Hague and From Brussels to Paris”, (Annals of Air and Space Law, Y. 1977, C. 2, s. 55-102), https://heinonline.org/HOL/P?h=hein.crasl/nairspl0002&i=65 Erişim Tarihi: 27.02.2025.
• Ciğer, Selim, “Rotterdam Kuralları ve Otonom Gemiler Üzerine Bazı Düşünceler”, (AYBÜ Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, Y. 2023, C. 9, S. 2, s. 219-232), https://www.jurix.com.tr/article/36823?u=0&c=0 Erişim Tarihi: 28.01.2025.
• Çağa, Tahir/Kender, Rayegân, Deniz Ticareti Hukuku II Navlun Sözleşmesi, 9. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2009.
• Damar, Duygu, Wilful Misconduct in International Transport Law, Springer, Berlin 2011, https://inter-droitetaffaires.com/wp-content/uploads/2020/02/droit-maritime-des-affaires.pdf Erişim Tarihi: 10.02.2025. Demir, İsmail, Deniz Ticareti Hukuku Ders Kitabı, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• Erbaş Açıkel, Aslıhan, “Konteyner Taşımacılığında Taşıyanın Sorumluluğunun Sınırlandırılması-Konteyner Klozu”, (Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2015, C. 3, S. 1, s. 105-123), https://www.jurix.com.tr/article/4238?u=0&c=0 Erişim Tarihi: 05.02.2025.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2020.
• Gençtürk, Muharrem, “Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre Taşıyıcının Sınırsız Sorumluluğunu Gerektiren Ağır Kusurları ve Türk Mahkemelerinin CMR’yi uygulaması Bakımından Muhtemel Etkisi”, (Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2012, C. XVI, S. 4, s. 117-148), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/789347 Erişim Tarihi: 07.02.2025.
• Güner-Özbek, Meltem Deniz, “Varşova ve Montreal Sözleşmelerinin Eş Zamanlı Uygulanması, Havayoluyla Yapılan Taşıma Sözleşmelerine Uygulanan Hükümler ve Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun İç Taşımalara İlişkin Hükümlerinin Acil Revizyon İhtiyacı”, (TBB Dergisi 2016 (123), s. 325-372), https://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2016-123-1564 Erişim Tarihi: 10.02.2025.
• İzveren, Adil/Franko, Nisim/Çalık, Adil, Deniz Ticaret Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 1994.
• Kaner, İnci Deniz, Deniz Ticareti Hukuku I-II Giriş-Gemi-Donatan ve Donatma İştiraki-Kaptan-Navlun Sözleşmeleri, Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2024.
• Kara, Hacı, Deniz Ticareti Hukuku, Güncellenmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2023. Karababa, Serdar, (Mukayeseli Hukuk ve Türk Hukuku Açısından) Anonim Ortaklıkta Satın Alma (Squeeze-out) ve Çıkarma Hakları, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
• Kaşak, Esra, “Karayoluyla Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının TTK m. 886 Kapsamında Pervasızca ve Zararın Muhtemelen Meydana Geleceği Bilinciyle Davranışı”, (Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y. 2021, C. 27, S. 2, s. 1487-1515), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1930298 Erişim Tarihi: 07.02.2025.
• Kayıhan, Şaban, Deniz Ticareti Hukuku (Maritime Law), Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, Umuttepe Yayınları, İstanbul 2024.
• Kula Değirmenci, Nil, “Taşıyanın ‘Fiili Taşıyanın Hata ve İhmallerinden’ Doğan Sorumluluğu ile Yararlanabileceği Sorumsuzluk Şartı”, (İÜHFM, Y. 2015, C.LXXIII, S. 1, s. 389-420), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/230788 Erişim Tarihi: 28.01.2025.
• Martin, Peter, “Intentional or Reckless Misconduct: From London to Bangkok and Back Again”, (Annals of Air and Space Law, C. 8, s. 145-150), https://heinonline.org/HOL/P?h=hein.crasl/nairspl0008&i=163 Erişim Tarihi: 27.02.2025.
• Murray, E. Daniel, “The Hamburg Rules: A Comparative Analysis”, (Lawyer of the Americas, Y. 1980, C. 12, S. 1, s. 59-92), https://heinonline.org/HOL/P?h=hein.journals/unmialr12&i=67 Erişim Tarihi: 27.02.2025. Okay, M. Sami, Deniz Ticareti Hukuku II-Navlun Mukaveleleri, Denizde Yolcu Taşıma ve Deniz Ödüncü Mukaveleleri, Gözden Geçirilmiş ilaveli İkinci Bası, Kutulmuş Matbaası, İstanbul 1971.
• Orak Çelikboya, Leyla, Türk Ticaret Kanunu Madde 208 Uyarınca Anonim Şirketlerde Satın Alma Hakkının Koşulları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp Erişim Tarihi: 09.04.2025.
• Pamuk, Nihal, Rotterdam Kuralları ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp Erişim Tarihi: 28.01.2025.
• Pulaşlı, Hasan, Şirketler Hukuku Şerhi (Kommentar Zum Gesellschaftsrecht), Cilt I, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2024.
• Sözer, Bülent, Deniz Ticareti Hukuku-I (Ders Kitabı) Giriş-Gemi-Donatan ve Navlun Sözleşmeleri, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 6. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2022.
• Süzel, Cüneyt/ Damar, Duygu, “Kısmen veya Tamamen Deniz Yoluyla Eşyanın Milletlerarası Taşınması Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Rotterdam Kuralları)”, (Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Y. 2010, C. 26, S. 2, s. 149-240), https://www.jurix.com.tr/article/6674?u=0&c=0 Erişim Tarihi: 28.01.2025.
• Taşkın, Melda, “Türk Ticaret Kanunu’na Göre Deniz Yoluyla Eşya Taşımalarında Taşıyanın Geç Teslimden Sorumluluğu”, (İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2016, C. 15, S. 2, s. 681-707), https://www.jurix.com.tr/article/5636?u=0&c=0 Erişim Tarihi: 05.02.2025.
• Tekinay, Selâhattin Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Halûk/Altop, Atillâ, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 1993.
• Tütüncü, Muharrem, Hakim Şirketin Azınlığın Paylarını Satın Alma Hakkı (Squeeze-out)-TTK md. 208, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Uluğ Cicim, İlknur/Çelik, Elif Çağla, “Deniz Yolu ile Eşya Taşımacılığında Taşıyanın Gecikme Zararlarından Sorumluluğu ve Sorumluluğun Sınırlandırılması”, (Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2017, C. 7, S. 2, s. 81-99), https://www.jurix.com.tr/article/11657?u=0&c=0 Erişim Tarihi: 05.02.2025. Uysal, Cüneyt, “Uluslararası Multimodal Eşya Taşımalarında Yükle İlgililerin Pervasızca Davranış Kusuru”, (Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi, Y. 2015, C. 2, S. 1, s. 89-122) https://www.jurix.com.tr/article/8293?u=0&c=0 Erişim Tarihi: 07.02.2025.
• Ülgener, M. Fehmi, Taşıyanın Sorumsuzluk Halleri, Der Yayınları, İstanbul 1991.
• Wood, B. Erskine, “Limitation of Liability: Gilmore and Black’s Concept of Privity Based on ‘Primitive Unseaworthiness’”, (Willamette Law Journal, Y. 1969, C. 5, S. 3, s. 393-398), https://heinonline.org/HOL/P?h=hein.journals/willr5&i=407 Erişim Tarihi: 27.02.2025. Yavaş, Aksoy, “Kara Yolunda Yapılan Yük Taşımasında Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybına Sebebiyet Veren Kusur Türlerinin Değerlendirilmesi”, (Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2017, C. 13, S. 2, s. 200-238), https://www.jurix.com.tr/article/11847?u=0&c=0 Erişim Tarihi: 11.02.2025.
• Yazıcıoğlu, Emine, Kender-Çetingil Deniz Ticareti Hukuku, 17. Tıpkı Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022 (Deniz Ticareti).
• Yazıcıoğlu, Emine, Hamburg Kuralları’na göre Taşıyanın Sorumluluğu-Lahey/Visby Kuralları ile Karşılaştırmalı Olarak, 1. Bası, İstanbul 2000, (Hamburg Kuralları).
• Yetiş Şamlı, Kübra, “Lahey-Lahey/Visby, Hamburg ve Rotterdam Kuralları’nda Sefere Elverişlilik”, (İÜHFM, Y. 2013, C. LXXI, S. 2, s. 479-496), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/97847 Erişim Tarihi: 28.01.2025 (Sefere Elverişlilik).
• Yetiş Şamlı, Kübra, Uluslararası Kara, Hava ve Deniz Yoluyla Taşımalarda Taşıyıcının/Taşıyanın Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp Erişim Tarihi: 26.01.2025 (Sınırlı Sorumluluk).
• Yetiş Şamlı, Kübra, Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Taşıyanın Zıya, Hasar ve Geç Teslimden Sorumluluğu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2012, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp Erişim Tarihi: 03.02.2025 (Geç Teslim).
• https://www.denizticaretodası.org.tr/tr/sayfalar/rotterdam-kurallari Erişim Tarihi: 28.01.2025. https://www.muglabarosu.org.tr/Upload/files/pdf/TTK%20Madde%20Gerek%C3%A7eleri.pdf Erişim Tarihi: 25.02.2025.
• https://www.lexpera.com.tr/mevzuat/uluslararasi-antlasmalar/12-ekim-1929-tarihinde-varsova-da-imzalanan-uluslararasi-hava-tasinmalarina-iliskin-bazi-kurallarin Erişim Tarihi: 10.02.2025. https://www.dehukam.org/uluslararasi-sozlesmeler/taraf-olunan/ Erişim Tarihi: 22.06.2025.
• https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%201412/v1412.pdf Erişim Tarihi: 22.06.2025.
• http://www.admiraltylawguide.com/conven/hamburgrules1978.html Erişim Tarihi: 23.06.2025.
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d04/c021/b013/mm__040210130544.pdf Erişim Tarihi: 25.06.2025.
• https://en.wikipedia.org/wiki/Warsaw_Convention Erişim Tarihi: 25.06.2025.
• Kazancı İçtihat Bilgi Bankası.