Suyun Tedavi Amaçlı Kullanımı: Balneoterapi ve Hidroterapi

Year 2023, , 62 - 86, 29.04.2023

Ezgi Genç , Süleyman Erhan Deveci

https://doi.org/10.53445/batd.1245432

Cited By: 1

Abstract

Suyun terapötik amaçlı kullanımı, günümüzde de kullanılan, geleneksel tedavi yöntemlerinden biridir. Balneoterapi, ilaç dışı bir yöntem olarak, kaplıca ve kür merkezleri gibi pek çok kuruluşta koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon amacıyla kullanılmaktadır. Balneoterapide tedavi edici primer etki termal ve mineralli sularla yapılan uygulamalarla olmaktadır. Bununla birlikte terapötik amaçla kullanılan çamurlar (peloidler), klimatolojik etkenler, diğer balneoterapi uygulamalarının (gaz banyoları, su altı masaj, duşlar, irrigasyon, içme kürleri, inhalasyon) da iyileşmeye etkisi bulunmaktadır. Hidroterapi kelimesi Latince’den türetilmiş olup "su tedavisi" anlamına gelmektedir. Balneoterapi uygulamalarında suyun kimyasal içeriği, hidroterapide ise suyun fiziksel özellikleri ön plandadır Hem balneoterapi hem de hidroterapi ağrıyı, tutukluğu azaltmak, postürü iyileştirmek, eklem hareket açıklığını arttırmak, dolayısıyla yaşam kalitesini iyileştirmek için geleneksel ve tamamlayıcı tedavi olarak kullanılmaktadır. Günümüzde balneoterapi ve hidroterapi yaygınlaşmakta ve bu da uygulanma oranını arttırmaktadır. Balneoterapi ve hidroterapi kullanım ve uygulamalarında eksiklikler ve yanlış yaklaşımlar olabilmektedir. Ancak, bu tedavilerin, gösterilen klinik ve semptomatik yararlarına rağmen, altında yatan biyolojik mekanizmalar henüz tam olarak açıklanamadığı için, modern tıptaki yeri hala tartışmalıdır. Bu nedenle balneoterapi ve hidroterapi tedavileri ilgili tıp uzmanlık dallarının tavsiye ve gözetiminde yapılmalı, yine fayda ve zararları açısından tıbbi değerlendirmelere göre karar verilmelidir.

Keywords

Balneoterapi, Hidroterapi, Kaplıca, Geleneksel Tıp, Tamamlayıcı Tıp

Therapeutic Use of Water: Balneotherapy and Hydrotherapy

Abstract

The therapeutic use of water is one of the traditional treatment methods still used today. Balneotherapy, as a non-drug method, is used in many institutions such as spas and cure centers for preventive, therapeutic and rehabilitation purposes. The primary therapeutic effect in balneotherapy is the applications made with thermal and mineral waters. In addition, muds (peloids) used for therapeutic purposes, climatological factors, other balneotherapy applications (gas baths, underwater massage, showers, irrigation, drinking cures, inhalation) also have an effect on healing. The word hydrotherapy is derived from Latin and means "water therapy". Both balneotherapy and hydrotherapy are used as traditional and complementary treatments to reduce pain and stiffness, improve posture, increase joint range of motion, and thus improve quality of life. Today, balneotherapy and hydrotherapy are becoming widespread and this increases the rate of application. There may be deficiencies and wrong approaches in the use and application of balneotherapy and hydrotherapy. However, despite the demonstrated clinical and symptomatic benefits of these treatments, their place in modern medicine is still controversial, as the underlying biological mechanisms have not yet been fully elucidated. For this reason, balneotherapy and hydrotherapy treatments should be done under the advice and supervision of relevant medical specialties, and decisions should be made according to medical evaluations in terms of benefits and harms.

Keywords

Balneotherapy, Hydrotherapy, Spa, Traditional Medicine, Complementary Medicine

References

• Ablin, J.N., Häuser, W., Buskila, D. (2013). Spa treatment (balneotherapy) for fibromyalgia-a qualitative-narrative review and a historical perspective. Evid Based Complement Alternat Med, 638050. doi:10.1155/2013/638050.
• Akarırmak, Ü. (2007). Bel ağrılarında konservatif tedavi. Clinic Medicine. Bel Ağrısı Özel Sayısı, 40-46.
• Akman, M.N., Sürenkök, Ö. (2006). Hidroterapi ve Akuatik Rehabilitasyon. Ankara, Haberal Eğitim Vakfı Yayıncılık.
• Ariyoshi, M., Sonoda, K., Nagata, K., Mashima, T., Zenmyo, M., Paku, C., et al. (1999). Efficacy of aquatic exercises for patients with low-back pain. Kurume Med J, 46(2), 91-6. doi:10.2739/kurumemedj.46.91.
• Ashwin, V.P., Prashanth, S., Sujatha, K.J. (2017). Immediate effect of whirlpool bath on autonomic functions in healthy volunteers. IOSR Journal of Dental and Medical Sciences, 16(10), 67-72.
• Aytar, A. (2016). Kelebek banyo. Harutoğlu, H. Editör, Isı, Işık ve Hidroterapi içinde (ss. 229-234). Ankara: Hipokrat Kitabevi.
• Batten, M., Stevenson, E., Zimmermann, D., Isaacs, C. (2017). Implementation of a hydrotherapy protocol to improve postpartum pain management. J Midwifery Womens Health, 62(2), 210-4. doi:10.1111/jmwh.12580.
• Beer, AM., Junginger, HE., Lukanov, J., Sagorchev, P. (2003). Evaluation of the permeation of peat substances through human skin in vitro. Int J Pharm, 253(1-2), 169-75. doi:10.1016/s0378-5173(02)00706-8.
• Bender, T., Balint, PV., Balint, GP. (2002). A brief history of spa therapy. Ann Rheum Dis, 61(10), 949-50. doi:10.1136/ard.61.10.949.
• Brosseau, L., Robinson, V., Leonard, G., Casimiro, L., Pelland, L., Wells, G., et al. (2002). Efficacy of balneotherapy for rheumatoid arthritis: A meta-analysis. Physical Therapy Reviews, 7(2), 67-87. doi:10.1179/108331902125001879.
• Carubbi, C., Masselli, E., Calabrò, E. et al. (2019). Sulphurous thermal water inhalation impacts respiratory metabolic parameters in heavy smokers. Int J Biometeorol, 63, 1209–1216. doi:10.1007/s00484-019-01737-7.
• Cımbız, A., Beydemir, F., Manisaligil, Ü., Dayıoğlu, H. (2004). Kaplıca tedavisinin akut kardiyopulmoner etkilerinin değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6, 27-42.
• Demirdal, ÖS., Kavuncu, V. (2012). Romatizmal hastalıklarda hidroterapi. Ataman, Ş. Editör & Yalçın, P. Editör, Romatoloji içinde (ss.210-240). Ankara: MN Medikal ve Nobel Tıp Kitabevi.
• Devrimsel, G., Kucukali Turkyilmaz, A., Yildirim, M., Serdaroglu Beyazal, M. (2015). The effects of whirlpool bath and neuromuscular electrical stimulation on complex regional pain syndrome. J Phys Ther Sci, 27(1), 27-30. doi:10.1589/jpts.27.27.
• Dilekçi, E., Özkuk, K. (2020). Boyun, bel ve diz ağrısı olan yaşlılarda fizik tedavi ve balneoterapi, retrospektif çalışma. Bozok Tıp Dergisi, 10(2), 39-46. doi:10.16919/bozoktip.551133.
• Dönmez, A. (2002). Balneoterapi yöntemleri. Karagülle, M.Z. Editör, Balneoloji ve Kaplıca Tıbbı içinde (ss. 57-63). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Ellapen, T.J., Hammill, H.V., Swanepoel, M., Strydom, G.L. (2018). The benefits of hydrotherapy to patients with spinal cord injuries. Afr J Disabil, 7(0), 450. doi:10.4102/ajod.v7i0.450.
• Erceg-Rukavina, T., Stefanovski, M. (2015). Balneotherapy in treatment of spastic upper limb after stroke. Med Arch, 69(1), 31-3. doi:10.5455/medarh.2015.69.31-33.
• Espejo-Antúnez, L., Cardero-Durán, M.A., Garrido-Ardila, E.M., Torres-Piles, S., Caro-Puértolas, B. (2013). Clinical effectiveness of mud pack therapy in knee osteoarthritis. Rheumatology (Oxford), 52(4), 659-68. doi:10.1093/rheumatology/kes322.
• Fioravanti, A., Cantarini, L., Guidelli, G.M., Galeazzi, M. (2011). Mechanisms of action of spa therapies in rheumatic diseases: what scientific evidence is there? Rheumatol Int, 31(1),1-8. doi:10.1007/s00296-010-1628-6.
• Fioravanti, A., Giannitti, C., Bellisai, B., Iacoponi, F., Galeazzi, M. (2012). Efficacy of balneotherapy on pain, function and quality of life in patients with osteoarthritis of the knee. Int J Biometeorol, 56(4), 583-90. doi:10.1007/s00484-011-0447-0.
• Flusser, D., Abu-Shakra, M., Friger, M., Codish, S., Sukenik, S. (2002). Therapy with mud compresses for knee osteoarthritis: comparison of natural mud preparations with mineral-depleted mud. J Clin Rheumatol, 8(4), 197-203. doi:10.1097/00124743-200208000-00003.
• Forestier, R. (2000). Magnitude and duration of the effects of two spa therapy courses on knee and hip osteoarthritis: an open prospective study in 51 consecutive patients. Joint Bone Spine, 67(4), 296-304.
• Forestier, R., Erol-Forestier, F.B., Francon, A. (2017). Current role for spa therapy in rheumatology. Joint Bone Spine, 84(1), 9-13. doi:10.1016/j.jbspin.2016.05.003.
• Gaál, J., Varga, J., Szekanecz, Z., Kurkó, J., Ficzere, A., Bodolay, E. (2008). Balneotherapy in elderly patients: effect on pain from degenerative knee and spine conditions and on quality of life. Isr Med Assoc J, 10(5), 365-9.
• Gálvez, I., Torres-Piles, S., Ortega-Rincón, E. (2018). Balneotherapy, immune system, and stress response: a hormetic strategy? Int J Mol Sci,19(6):1687. doi:10.3390/ijms19061687.
• Genç, H. (2004). Kaplıca tedavisi fiziksel tıp ve rehabilitasyonda kaplıca tedavisi uygulamaları (literatür gözden geçirimi). Romatol Tıb Rehab, 15, 247-56.
• Gomes, C., Carretero, M.I., Pozo, M., Maraver, F., Cantista, P., Armijo, F., et al. (2013). Peloids and pelotherapy: Historical evolution, classification and glossary. Applied Clay Science, 75–76, 28–38. doi:10.1016/j.clay.2013.02.008.
• Gutenbrunner, C., Bender, T., Cantista, P., Karagulle, Z. (2010). A proposal for a worldwide definition of health resort medicine, balneology, medical hydrology and climatology. Int J Biometeorol, 54(5), 495-507. doi:10.1007/s00484-010-0321-5.
• Halevy, S., Giryes, H., Friger, M., Grossman, N., Karpas, Z., Sarov, B., et al. (2001). The role of trace elements in psoriatic patients undergoing balneotherapy with Dead Sea bath salt. Isr Med Assoc J, 3(11), 828-32.
• Hall, J., Skevington, S.M., Maddison, P.J., Chapman, K. (1996). A randomized and controlled trial of hydrotherapy in rheumatoid arthritis. Arthritis Care Res, 9(3), 206-15. doi:10.1002/1529-0131(199606)9:3<206::aid-anr1790090309>3.0.co;2-j.
• Hizmetli, S. (2009). Yaşlılara yönelik hidroklimatoloji balneoterapi uygulamaları. Türk Fiz Tıp Rehab Derg, 55(2),100-103.
• Horoz, H. (1996). Kaplıca kür merkezindeki bel eğitim programı uygulama sonuçları ile şehirdeki uygulama sonuçlarının karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• İlçin, N., Gürpınar, B., Bayraktar, D. (2016). Aquaterapi (su içi egzersizler). Harutoğlu, H. Editör, Isı, Işık ve Hidroterapi içinde (ss. 303-7). Ankara: Hipokrat Kitabevi.
• Karagülle, M.Z. (2001). Kaplıca tedavisi, balneoterapi, balneoterapide kullanılan termomineralli suların özellikleri. Karagülle, M.Z. Editör & Doğan, M.B. Editör, Kaplıca Tıbbı ve Türkiye Kaplıca Rehberi içinde (ss. 1-49). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Karagülle, M.Z. (2002). Kaplıca tıbbı ve kaplıca tedavisi. Karagülle, M.Z. Editör, Balneoloji ve Kaplıca Tıbbı içinde (ss. 15-36). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Karagülle, M.Z. (2012). Termalde temel kavramlar; termal mi? spa mı? kaplıca mı? Karagülle, M. Editör & Karagülle, M.Z. Editör, IX. Kaplıca Tıbbı ve Balneoloji Kongresi Termal SPA Kursu Kitabı içinde (ss. 4-6).
• Karagülle, M.Z., Takinacı, Z.D. (2016). Balneolojik tedaviler. Harutoğlu, H. Editör, Isı, Işık ve Hidroterapi içinde (ss. 279-287). Ankara: Hipokrat Kitabevi.
• Karagülle, M. (2009). State of the art in Turkish research in medical balneology and hydroclimatology. Press Therm Climat, 146, 137-147.
• Karagülle, M., Kardeş, S., Karagülle, M.Z. (2017). Real-life effectiveness of spa therapy in rheumatic and musculoskeletal diseases: a retrospective study of 819 patients. Int J Biometeorol, 61(11), 1945-1956. doi:10.1007/s00484-017-1384-3.
• Katz, U., Shoenfeld, Y., Zakin, V., Sherer, Y., Sukenik, S. (2012). Scientific evidence of the therapeutic effects of dead sea treatments: a systematic review. Semin Arthritis Rheum, 42(2), 186-200. doi:10.1016/j.semarthrit.2012.02.006.
• Kaya, E., Kaplan, C., Çarli, A.B., Güzelküçük, Ü. (2015). Effects of balneotherapy and physical therapy on sleep quality in patients with osteoarthritis aged 50 to 85 years. Arch Rheumatol, 31(1), 1-5. doi:10.5606/ArchRheumatol.2016.4625.
• Kayıhan, H. (2016). Termoterapi. Karaduman, A. Editör & Yılmaz, Ö.T. Editör, Fizyoterapi Rehabilitasyon: Genel Fizyoterapi içinde 1. Cilt (ss. 281-8). Ankara: Pelikan Kitabevi.
• Kesiktaş, N., Paker, N., Erdogan, N., Gülsen, G., Biçki, D., Yilmaz, H. (2004). The use of hydrotherapy for the management of spasticity. Neurorehabil Neural Repair, 18(4), 268-73. doi:10.1177/1545968304270002.
• Kesiktaş, N., Karagülle, Z., Erdogan, N., Yazıcıoglu, K., Yılmaz, H., Paker, N. (2011). The efficacy of balneotherapy and physical modalities on the pulmonary system of patients with fibromyalgia. J Back Musculoskelet Rehabil, 24(1), 57-65. doi:10.3233/BMR-2011-0276.
• Kesiktaş, N., Karakaş, S., Gun, K., Gun, N., Murat, S., Uludag, M. (2012). Balneotherapy for chronic low back pain: a randomized, controlled study. Rheumatol Int, 32(10), 3193-9. doi:10.1007/s00296-011-2163-9.
• Khorshid, L., Yapucu, Ü. (2005). Tamamlayıcı tedavilerde hemşirenin rolü. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(2), 151- 178.
• Koçyiğit, B.F., Gür, A., Altındağ, Ö., Akyol, A., Gürsoy, S. (2016). Comparison of education and balneotherapy efficacy in patients with fibromyalgia syndrome: A randomized, controlled clinical study. Agri, 28(2), 72-8. doi:10.5505/agri.2015.77699.
• Konrad, K., Tatrai, T., Hunka, A., Vereckei, E., Korondi, I. (1992). Controlled trial of balneotherapy in treatment of low back pain. Ann Rheum Dis, 51(6), 820-2. doi:10.1136/ard.51.6.820.
• Kurabayashi, H., Kubota, K., Machida, I., Tamura, K., Take, H., Shirakura, T. (1997). Effective physical therapy for chronic obstructive pulmonary disease. Pilot study of exercise in hot spring water. Am J Phys Med Rehabil, 76(3), 204-7. doi:10.1097/00002060-199705000-00008.
• Liang, Z., Fu, C., Zhang, Q., Xiong, F., Peng, L., Chen, L. (2021). Effects of water therapy on disease activity, functional capacity, spinal mobility and severity of pain in patients with ankylosing spondylitis: a systematic review and meta-analysis. Disabil Rehabil, 43(7), 895-902. doi:10.1080/09638288.2019.1645218.
• Lim, K.O., Lee, D.Y., Shin, W.S. (2013). The effects of a warm whirlpool bath on pain and stiffness of patients with chronic stroke induced knee osteoarthritis. J Phys Ther Sci, 25(7), 873-5. doi:10.1589/jpts.25.873.
• Mahjur, M., Javaheri, S.A.A.H., Soltani, H., Yazdi, N.K. (2016). Effects of hydrotherapy on postural control and electromyography parameters in men with chronic non-specific low back pain. Int J Med Res Health Sci, 5(5),153-157.
• Matz, H., Orion, E., Wolf, R. (2003). Balneotherapy in dermatology. Dermatol Ther, 16(2), 132-40. doi:10.1046/j.1529-8019.2003.01622.x.
• McAlindon, T.E., Bannuru, R.R., Sullivan, M.C., Arden, N.K., Berenbaum, F., Bierma-Zeinstra, S.M., et al. (2014). OARSI guidelines for the non-surgical management of knee osteoarthritis. Osteoarthritis Cartilage, 22(3), 363-88. doi:10.1016/j.joca.2014.01.003.
• Minor, M.A., Hewett, J.E., Webel, R.R., Dreisinger, T.E., Kay, D.R. (1988). Exercise tolerance and disease related measures in patients with rheumatoid arthritis and osteoarthritis. J Rheumatol, 15(6), 905-11.
• Morer, C., Roques, C.F., Françon, A., Forestier, R., Maraver, F. (2017). The role of mineral elements and other chemical compounds used in balneology: data from double-blind randomized clinical trials. Int J Biometeoro, 61(12), 2159-2173. doi:10.1007/s00484-017-1421-2.
• Mooventhan, A., Nivethitha, L. (2014). Scientific evidence-based effects of hydrotherapy on various systems of the body. N Am J Med Sci, 6(5), 199-209. doi:10.4103/1947-2714.132935.
• Nasermoaddeli, A., Kagamimori, S. (2005). Balneotherapy in medicine: A review. Environ Health Prev Med, 10(4), 171-179. doi:10.1007/BF02897707.
• Odabaşı, E., Karagülle, M.Z., Karagülle, M., Turan, M., Karagülle, O. (2002). Comparison of two traditional spa therapy regimens in patients with knee osteoarthritis: An exploratory study. Phys Med Rehab Kurort, 12337-341. doi:10.1055/s-2002-36188.
• Ok, E., Kısa, İ. (2021). Balneoterapi uygulamasının ağrı, anksiyete ve uyku kalitesi üzerindeki etkisi: Yarı deneysel çalışma. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 4(3), 336 - 342. doi:10.5336/jtracom.2021-84301.
• Özer, N. (1994). Kaplıca tedavisi. Tuna, N. Editör. Romatizmal Hastalıklar içinde (ss. 229-241). Ankara: Hacettepe-Taş Kitapçılık.
• Özkan, S. (2017). Kronik bel ağrılı hastalarda balneoterapinin ağrı düzeyine etkisi (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Özkurt, S., Dönmez, A., Elyürek, E. Karagülle, M.Z. (2006). The effectiveness of balneotherapy in the management of fibromyalgia. Karagülle, M.Z. Editör & Dönmez, A. Editör. 35th Congress of the International Society of Medical Hydrology and Climatology içinde (ss. 125). İstanbul.
• Paran, E., Neuman, L., Sukenik, S. (1998). Blood pressure changes at the Dead Sea (a low altitude area). J Hum Hypertens, 12(8), 551-555.
• Pekyavaş, N.Ö. (2016). Hidroterapinin temel prensipleri. Harutoğlu, H. Editör. Isı, Işık ve Hidroterapi içinde (ss. 181-188). Ankara: Hipokrat Kitabevi.
• Pittler, M.H., Karagülle, M.Z., Karagülle, M., Ernst, E. (2006). Spa therapy and balneotherapy for treating low back pain: meta-analysis of randomized trials. Rheumatology (Oxford), 45(7), 880-4. doi:10.1093/rheumatology/kel018.
• Resmi Gazete. (2001). Kaplıcalar Yönetmeliği. 6 Aralık 2022 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.8056&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=kapl%C4%B1calar adresinden erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. (2022). Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kaplıca Arama Portalı. 22 Aralık 2022 tarihinde http://kaplica.saglik.gov.tr adresinden erişildi.
• Santos, I., Cantista, P., Vasconcelos, C. (2016). Balneotherapy in rheumatoid arthritis-a systematic review. Int J Biometeorol, 60(8), 1287-301. doi:10.1007/s00484-015-1108-5.
• Sarı, H. (2002). Traksiyon, kaplıca tedavisi. Sarı, H., Tüzün, Ş., Akgün, K. Editörler. Hareket Sistemi Hastalıklarında Fiziksel Tıp Yöntemleri içinde (ss. 97-109). Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
• Süleymanoğlu, A. (2015). Engellilere yönelik halk eğitim kursları ve hidroterapinin aktivite, katılım, yaşam kalitesi ve depresyon üzerine etkisi. Yüksek lisans tezi. Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Şaş, S., Çelenay, Ş.T., Kaya, D.Ö. (2016). The effects of balneotherapy on acute, process-related, and cumulative peripheral cardiac responses and pulmonary functions in patients with musculoskeletal disorders. Turk J Med Sci, 46(6), 1700-1706. doi: 10.3906/sag-1505-31.
• Tenti, S., Cheleschi, S., Galeazzi, M., Fioravanti, A. (2015). Spa therapy: can be a valid option for treating knee osteoarthritis? Int J Biometeorol, 59(8), 1133-43. doi:10.1007/s00484-014-0913-6.
• Tiainen, B. (2014). Using aromatherapy and hydrotherapy in obstetrics care study on labouring womens perceptions. Master's thesis. University of Eastern Finland, Finland.
• Tishler, M., Rosenberg, O., Levy, O., Elias, I., Amit-Vazina, M. (2004). The effect of balneotherapy on osteoarthritis. Is an intermittent regimen effective? Eur J Intern Med, 15(2), 93-96. doi:10.1016/j.ejim.2004.01.002.
• Tuna, T. (1999). Dirsek kırıkları sonrası oluşan hareket kısıtlılığı üzerine tuzlu su ile düz su lokal banyo uygulamalarının karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Umay, E., Tezelli, M.K., Meshur, M., Umay, S. (2013). The effects of balneotherapy on blood pressure and pulse in osteoarthritis patients with hypertension. Altern Ther Health Med, 19(6), 16-21.
• Vaile, J. (2008). Effect of hydrotherapy on recovery of muscle-damage and exercise-induced fatigue. European Journal of Applied Physiology, 11, 69-72.
• Verhagen, A.P., Bierma-Zeinstra, S.M.A., Boers, M., Cardoso, J.R., Lambeck, J., Bie, R.A.D., et al. (2007). Balneotherapy for osteoarthritis. Cochrane Database Syst Rev, (4), Cd006864. doi:10.1002/14651858.CD006864
• Xu, L., Shi, R., Wang, B., Geng, J., Zhou, L., Zhang, Y. (2013). 21-day balneotherapy improves cardiopulmonary function and physical capacity of pilots. Journal of Physical Therapy Science, 25, 109-112. doi:10.1589/JPTS.25.109.
• Yurtkuran, M., Ay, A., Karakoç, Y. (2005). Improvement of the clinical outcome in Ankylosing spondylitis by balneotherapy. Joint Bone Spine, 72(4), 303-8. doi:10.1016/j.jbspin.2004.06.006.
• Yurtkuran, M., Yurtkuran, M., Alp, A., Nasircilar, A., Bingöl, U., Altan, A., et al. (2006). Balneotherapy and tap water therapy in the treatment of knee osteoarthritis. Rheumatol Int, 27(1), 19-27. doi:10.1007/s00296-006-0158-8.
• Yürük, Z.Ö. (2016). Girdap banyoları (whirlpool). Harutoğlu, H. Editör. Isı, Işık ve Hidroterapi içinde (ss. 213-7). Ankara: Hipokrat Kitabevi.
• Zhu, Z., Cui, L., Yin, M., Yu, Y., Zhou, X., Wang, H., et al. (2016). Hydrotherapy vs. conventional land-based exercise for improving walking and balance after stroke: a randomized controlled trial. Clin Rehabil, 30(6), 587-93. doi:10.1177/0269215515593392.