MÜSLÜMANLARIN İTALYA YARIMADASI’NDAKİ FETİHLERİ VE KURDUKLARI EMİRLİKLER

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 5, 37 - 70, 30.06.2017

Mevlüt Poyraz

Öz

Bu araştırma, Hristiyanlığın merkezi olan Roma’nın ve Hristiyan Avrupa dünyasının

güneydeki serhaddi mesabesindeki İtalya topraklarının Müslüman fetih hareketleriyle

yüzleşmesini, aynı zamanda ilk dönem Müslüman fetih hareketlerinin son halkasını

teşkil eden Güney İtalya topraklarındaki Müslüman emirlikleri konu edinmektedir.

Kuzeyde Orta Avrupa'ya dayanan güneydoğu yönünde Akdeniz'e girmiş çizme biçiminde

bir yarımada ile Sicilya ve Sardinya adalarından oluşan İtalya,MÖ 2000 den sonra;

Etrüskler, Vizigotlar, Hunlar, Vandallar, Ostrogotlar, Lombardlar, Araplar, Normanlar

gibi farklı toplulukların göçle gelip üzerinde devlet ve medeniyet tesis ettikleri bir

Avrupa kıtası ülkesidir.MS IX. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren de Müslüman

Arapların akınlarıyla yüzleşmiş ve bazı bölgelerinde de Müslümanların hâkimiyetine

geçici de olsa ev sahipliği yapmıştır. 832 yılında Palermo merkezli kurulan

Müslüman Sicilya Emirliği, bir taraftan adanın fethiyle uğraşmış diğer taraftan da

Güney İtalya bölgesinde akınlar gerçekleştirdiler. Bu akınlar sırasında Güney

İtalya’da birbirleriyle anlaşmazlık içinde olan prensliklerden Napoli Prensliği,

Sicilya Müslüman emirliğine ittifak çağrısında bulundu. Emirliğin bu çağrıyı fırsata

dönüştürmesi sonucu Müslümanlar, Güney İtalya’ya yerleşmeye başladılar. 840

yılından itibaren Güney İtalya’nın farklı bölgelerinde Taranto Emirliği, Bâri Emirliği

ve Garigliano Emirliği gibi isimlerle anılan Müslüman emirlikler kurdular. Buradaki

emirlikler, hâkimiyetlerini kuvvetlendirebilmek için gerek İtalya’nın kuzeyine gerek

Dalmaçya kıyıları yönüne akınlarda bulundular. İtalya’nın başkenti Roma’yı kısa

süreliğine vergiye bağlayıp hatta kısa süreliğine de olsa kontrol altında tutma

kudretine eriştiler.

Müslümanların buradaki hâkimiyetini kabullenemeyen başta Roma olmak üzere,

Bizans ve diğer Hıristiyan ülkeler çeşitli zamanlarda ittifaklar kurarak Müslümanlarla

mücadele ettiler. Hıristiyan Haçlı ittifakının güçlü ordularıyla mücadeleyi daha

fazla sürdüremeyen Müslümanlar, emirliklerinin yıkılmasıyla –Garigliano Emirliği

882/919‐ bölgeyi terk etmek zorunda kaldılar.

Anahtar Kelimeler

İtalya, Müslüman, Fetih, Bâri Emirliği, Taranto Emirliği

Kaynakça

• Abbâdî, Ahmed Muhtâr ‐ Sâlim, Abdulaziz, Târîhü’l-Bahriyyeti’l-İslâmiyyetifi’l- Mağrîbve’l- Endelüs, Beyrut 1969. Abdülaziz b. Abdullah, “el‐Esâdîlü’l‐Arabiyyeti’l‐İslâmiyyetifi’l‐ Bahri’l‐Ebyadi’l‐ Mütevassidi’l‐Ma’rûfibi’l‐Bahri’ş‐Şâmive’l‐Ğarbi”, Mecelletü’t- Târîhi’l-Arabiyyi, I/1220, (el‐Mektebetü’ş‐Şâmile 3.28). Ahmed, Azîz, Târîhu Sıkıllıyyeti’l-İslâmiyyi(Ta’rib: Emin Tevfik et‐ Taybî), (Dârü’l‐Arabiyyili’l‐Kitâb), Tunus‐Tarablus 1980. Ana Britannica; (Hürriyet Yayınları) İstanbul 1994. Azimli, Mehmet, “Sicilya’daki İslâm Medeniyetinin Avrupa’ya Etkileri” İstem, Sayı: XVI, Konya 2010. Bailly, Auguste, Bizans İmparatorluğu’nun Tarihi (çev.: Haluk Şaman), İstanbul 2006. Belâzürî, Ahmed b.Yahya(ö. 279/892), Fütûhü’l-Büldân (Tahkik: Rıdvân Muhammed Rıdvân), Mısır, 1350/1932 (Selahaddîn el‐Müneccid neşrinden Türkçeye çev.: Mustafa Fayda), Ankara 1987. Berekât, Vefik, Fi’l-Harbi’l-Bahriyyetifi’t-Târîhi’l-Arabi’l-İslâmiyyi, Câmiatü’l‐ Haleb 1995. Boyunağa, Yılmaz, Tebliğinden Günümüze İslâm Tarihi, İstanbul 1985. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (Milliyet Gazetecilik A.Ş.), “İtalya”, İstanbul 1986, XII/5961. Cardini, Franco, Avrupa ve İslâm, (çev.: Gürol Koca), İstanbul 2004. Çıvgın, İzzet, Ortaçağ Tarihi, Ankara 2008. Demirci, Kürşat, “Avrupa/Din”, DİA, IV/132‐135, İstanbul 1991. _______, “Ortodoksluk”, DİA, XXXIII/409‐414, İstanbul 2007. Diehl, Charles, Bizans İmparatorluğu Tarihi (çev.: A. Göke Bozkurt), İstanbul 2006. Durant, Will, İslâm Medeniyeti, (çev.: Orhan Bahaettin), İstanbul Ts. Dûrî, Takıyyüddin Ârif, Sıkılliyetu Alâkâtuhabi-Düveli’l-Bahri’l-Mutavassıti’l- İslâmiyyimine’l-Fethi’l-Arabi Hatta Gazvi’n-Normandi: (212–484/827– 1091). (Vizâretü’s‐Sekâfeve’l‐İ’lâm), Beyrut 1980. ed‐Dûrî, Abdulazîz, “Divan”, DİA, IX/377–381, İstanbul 1994. Ebû Halîl, Şevki, Fethu Sıkılliye (Bi Kıyadeti’l-Faqih el-Mücahid Esed b. Furat),Dımaşk 1998. Gregory, Timothy E., Bizans Tarihi, (çev.: Esra Ermet), İstanbul 2008. Hasan, Mesud, History of Islam (Classical Period 571-1258), Pakistan 1987. Hitti, Philip K., İslâm Tarihi (çev.: Salih Tuğ), I‐IV, İstanbul 1989. Hodgson, M.G.S., İslâm’ın Serüveni (çev.: Heyet), I‐III, İstanbul 1993. İbnü’l‐Esîr, Ebü’l‐Hasen Ali b. Muhammed b. Esir (ö. 630/1232), el- Kâmil fi’t-Târîh, (Tahkik: Ebü’l‐Fidâ Abdullah Kâdi), I‐XI, Beyrut 1407/1987. (el‐Mektebetü’ş‐Şâmile 3.28). İbn Haldûn, Adurrahman b. Muhammed (ö. 808/1406), Kitâbü’l-İber ve Divânü’l-Mübtede-i ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-Arabve’l-Acem ve’l-Berber ve Men Âsâruhum min Zevi’s-Sultâni’l-Ekber, (Tahkik: Halil Şehade, Süheyl Zükkâr), I‐VIII, Beyrut 1421/2001. (el‐Mektebetü’ş‐Şâmile 3.28). İbn İzârî, Muhammed el‐Merrâküşî (ö. 695/1295), el-Beyânü’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib, I‐IV, (Tahkik: L. Provençal, G. S. Colin), Beyrut 1983. İzzet Hasan, “Esâletu’t‐Turâsi’s‐Sekâfiyyi’l‐Arabiyyi”, Mecelletü’t‐Târîhi’l‐ Arabiyyi, Kitap I/441.(Mektebetu’ş‐Şâmile 3.28) Karaköse, Hasan, Ortaçağ Tarihi ve Uygarlıkları, Ankara 2004. Karlığa, Bekir, İslâm Düşüncesinin Batı Düşüncesine Etkileri, İstanbul 2004. Kavas, Ahmet, “İtalya/Tarih” DİA, XXIII/446, İstanbul 2001. Komisyon (Mısır İslâmi Araştırmalar Komisyonu), İslâm Tarihi, (çev.: Ayhan Çakıroğlu, Gözden geçiren ve Takdim eden: Ahmet Ağırakça), İstanbul 2010. Kurtuluş, Rıza, “Avrupa/Kıtada İslâmiyet‐”,DİA, IV/151‐152, İstanbul 1991. Kürd Ali, Muhammed, el-İslâm ve’l-Hadâratü’l-Arabiyye, Kahire 1968. Medenî, Ahmed Tevfik, el-Müslimûne Cezîretü’s-Sıkılliya ve Cenûbi İtalya, Cezayir 1968. Medvî, Muhammed el‐Arûsi, el-Hurûbü’s-Sâlibiyyefi’l-Maşrikve’l-Mağrib, Tunus 1982. (el‐Mektebetü’ş‐Şâmile 3.28.). Miranda, Ambroxio Huıcı, “The Iberıan Penınsula and Sıcıly”, The Cambridge History of İslâm, (Edited: by P. M. Holt, Ann K.S. Lambton, Bernard Lewıs), Cambridge University Press, 2008. Moreno, Martino Mario, el-Muslimûne fî Sıkıliye, Menşurâtü’l‐Camiati’l‐ Lübnaniyye‐Kısmü’d‐Dirâseti’t‐Târîhiyyi, IV, (II. Bsk.), Beyrut 1968. Mûnîs, Hüseyin, Atlasu Târîhi’l-İslâmi, Kahire 1987/1407. (el‐Mektebetü’ş‐ Şâmile 3.28.). Ostrogorsky, George, Bizans Devleti Tarihi, (çev.: Fikret Işıltan), (TTK Yay.), Ankara 2011 Özaydın, Abdülkerim, “Ağlebîler”, DİA, I/475‐477, İstanbul 1988. Rahman, H.U., İslâm Tarihi Kronolojisi, (Editör: Ziyâuddin Serdar, çev.: Abidin Büyükköse), Birleşik Yayıncılık, İstanbul 1995. Rızzıtano, U., “Kıllawrıya”, The Encyclopaedia of Islam(New Edition), V, Leiden 1979. _______, “Kasryanni”, The Encyclopaedia of Islam (New Edition), IV, Leiden 1978. Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi (çev.: Fikret Işıltan), Ankara 1986. Savelli, A., İtalya Tarihi, (Kısmen ikmal eden: Fernand Hayward, Albert Falcionelli), (çev.: Galip Kemali Söylemezoğlu), İstanbul 1940. Seâlebî, Abdülaziz, Târîhu Şimâli İfrikıyya (Tahkik: Muhammed Mezâlî‐ Beşir Selâme), Beyrut 1987. Şâkiroğlu, Mahmut H.,“Bâri”,DİA, V/72‐73, İstanbul 1992. Şibli, Ebu Zeyd, Târîhü’l-Hadarâti’l-İslâmiyyi, (III. Bsk.) Kahire 1383/1964. Tâlibî, Muhammed, ed-Devletü’l-Ağlebîyye, (Dârü’l‐Garbi’l‐İslâmî), Beyrut 1985. Vedî, Fethi Abdullah, Bizanta ve Müslimu Cenûbi İtalya ve Sıkılliye(fî ahdi Basil I (253–273/867–886), (Müessesetü Şebâbi’l‐Câmia), İskenderiye 1992.