Sicill-i Ahvâl Defterlerine Göre Bayburtlu Memurlar (1879–1909)

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 7, 7 - 30, 30.06.2018

Abdülkadir Yılmaz , Hasan Akdağ

Öz

Bayburt,
tarihî ve coğrafî konumu itibariyle bulunduğu bölge içinde önemli bir mevkie
sahiptir. Bayburt ve yöresi Türklerin Anadolu’da ilk yerleştikleri
bölgelerdendir. İran’a ulaşan yolun
üzerinde bulunması
ve doğu sınırına yakın stratejik bir kale-şehir olması
sebebiyle önemli bir yerleşim
merkezi idi.

Bayburtlu Ahi
Mehmed ve Ekmeleddin el-Baberti gibi önemli şahsiyetler, İlhanlılar zamanında Bayburt’ta kurulan Mahmudiye ve Yakutiye medreselerinde yetişmişti. Burada Mevlevilik gelişme göstermiş, ayrıca ahilik
teşkilatı
oldukça yayılmıştı. Osmanlı dönemine ait kayıtlarda da Kadı
Mahmud, Bekir Çelebi, Hoca Ali, Şeyh Hayran, Şeyh Veysel, Şeyh Haydar,
Seyyid Yakub, Sultan Fakih ve Abdülvehhab Gazi gibi birçok şahsın ilim ve kültür hayatında önemli
roller oynadıkları
bilinmektedir.

Osmanlı
Devleti teşkilatında 1879-1909 yılları arasında görev
alan memurlara ait, vazifeleri süresince hal tercümelerine konu olan özel veya
memuriyet esnasındaki hallerini, ahlâk ve gidişatlarını ve bulunduğu görevleri
tarihî seyri içinde gösteren resmi bilgilerin kaydedildiği defterlerin tescili
işlemine sicill-i ahvâl, oluşturulan defterlere de Sicill-i Umûmî Defterleri adı verilmiştir. Bu kayıtlarda;
devlet erkânı, ulema, sanatkâr, zanâatkâr vs.ye ait 93.000 kişinin Sicill-i Ahvâl kayıtları
tutulduğu bilinmektedir.

Günümüzde,
ülkeler ve devletler tarihi hakkında araştırmalar yerine, özellikle yerel tarih ve sosyal bilimler alanında bölgesel çalışmalar dikkat
çekmektedir. Ayrıca, meşhur tarihî şahsiyetler ilgi uyandırmakta ve onlar
üzerine incelemeler yapılmaktadır.

Biz
de bölgemiz tarih, kültür ve sanat dokusuna katkıda bulunmak üzere Osmanlı Devleti’nin son döneminde (1879–1909) görev alan Bayburtlu memurların Sicill-i Ahvâl Defterleri'ndeki hal tercümelerini ilim dünyasına kazandırmayı uygun
gördük.

Bu
çalışmaya; Başbakanlık Devlet
Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’ndaki Sicill-i Ahvâl Defterleri katalogları taranarak başlandı. Bu kataloglarda; doğum yeri
itibariyle Bayburtlu 6 kişi tespit edildi. Daha sonra adı geçen şahıslara ait
sicil kayıtlarının belge görüntüleri temin edilerek alfabetik sıraya göre
tanzîm edilmiştir. Belgelerde okunamayan kelimeler ….. şeklinde boş bırakılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

: Bayburt, Sicill-i Ahvâl, Ahmed Vasfi Efendi, Mustafa Necati Efendi, İsmail Hakkı Efendi

Kaynakça

• 1-Arşiv BelgeleriBOA, DH- SAİD- 00003- 00469BOA, DH- SAİD- 00007- 00008 BOA, DH- SAİD- 00071- 00158BOA, DH- SAİD- 00076- 00178BOA, DH- SAİD- 00156-00168BOA, DH. SAİD 00002- 00452BOA. BEO., 169/12633.BOA. DH. MB. HPS., 155/79. BOA. DH. MB. HPS., 156/17.BOA. HSD. CB., 3/20.BOA. YEE Kısım 37 Evrak (47) 35, Karton 113.
• 2-Diğer Kaynaklar
• 1310 Erzurum Salnâmesi, İstanbul, ty.Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Ankara 1992.İsmet Miroğlu “Bayburt” DİA, C. 5. İstanbul. 1992Ma‘ârif-i Umûmiyye Nezâreti, Sicill-i Ahvâl-i Me’mûrîn Nizâmnâmesi, Matba‘a-i Âmire, İstanbul 1330.Sicill-i Ahvâl Defteri, Belediye Kütüphanesi, Cevdet Paşa Yazmaları, nu: 47.