İbnü'l-Cevzî'nin Zâdü'l-Mesîr Adlı Tefsirinde Yahudilere Genel Bakış

Year 2021, Issue: 13, 111 - 132, 30.06.2021

Mustafa Kılıçaslan

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.851751

Abstract

Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî (öl. 597/1201)’nin kaleme aldığı Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr adlı eser asırlardır Kur’an’ı anlamamıza hizmet etmektedir. Bu tefsirde dikkat çeken unsurlardan biri, onda yer alan Yahudilik ve Yahudilere yönelik anlatımlardır. Özellikle Medine Yahudileri ile ilgili bölümler, hicretten sonraki dönemde nazil olan Kur’an âyetlerini vakıa ve düşünce temelinde anlamamıza önemli katkılar sunmaktadır. Medenî Sûrelerin hangi sosyo-kültürel zeminde teşekkül ettiğini tespit edebilmemize imkân tanıyan bu anlatımlar, üzerinde durulmayı ve değerlendirilmeyi hak etmektedir. Medine Yahudilerinin itirazlarını, Hz. Muhammed’e yönelttikleri soruları, Medine’nin sosyal hayatı içerisinde yaşantılarını, adet ve göreneklerini görme imkânını elde ediyoruz. Kuran'ın konuştuğu yüzyıla ve muhataplara bakıldığında Yahudilerin çok önemli bir yere sahip olduğu görülecektir. İbnü'l-Cevzî'nin Zâdü’l-mesîr adlı tefsir kitabı bize bu konuda eşsiz bilgiler sunmaktadır. Bu makalede İbnü’l-Cevzî’nin tefsirinden hareketle Yahudilerin nasıl ele alındığı incelenmiş ve bunun Kur’an anlatımlarıyla ne kadar örtüştüğü tespit edilerek değerlendirilmiştir.

Keywords

Tefsir, Kur'an, İbnü'l-Cevzî, Zâdü'l-Mesîr, Sebeb-i Nüzûl

References

• Altıntaş, Ramazan. İtikâdî Açıdan İbnü’l Cevzî (ö. 597/1218)’nin Tasavvufa Yaklaşımı. Ankara İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 3/7 (2001), 117-143.
• Arı, Mehmet Salih. “Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin Hayatı, Eserleri ve Tarih Metodolojisi”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23/2 (2012), 165-186.
• Bayram, İbrahim. İbnü’l-Cevzî’nin Akıl Anlayışı. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44 (2018), 69-108.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’r-Reşid, 2000.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1971.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Abdurrahmân İbnü’l-Cevzî ve “Zâdü’l-mesir fi ʿilmi’t-tefsîr” Adlı Eseri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/1 (1987), 127-134.
• Çifci, Meryem K. Eski Mısır Dininde Tanrı ve Öteki Dünya İnancı. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• el-Cevziyye, İbn Kayyim. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi ḫayri’l-ʿibâd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2009.
• Hocaoğlu, Öznur. İbnü’l-Cevzî’nin “Zâdul Mesîr” Adlı Tefsirinde Nüzûl Sebepleri. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2000.
• İbn Kesîr, Ebu’l Fidâ. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Lübnan: Beytü’l Efkâri’d-Düveliyye, 2004.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrrahmân. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2002.
• Kattân, Mennâ‘ Halîl. Mebâhis fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Kılıçarslan, Mehmet.حياة ابن الجوزي و منهجه في التفسير من خلال زاد المسير, Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2016), 69-87.
• Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir. çev. Muhammed Esed. Türkçeye çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 9. Basım, 2017.
• Kur’an Yolu. Erişim 09 Eylül 2020. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurt, Ali Osman. Erken Dönem Yahudi Tarihi. Ankara: Eski Yeni Yayınevi, 2. Basım, 2019.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li aḥkâmi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Teʾvîlâtü ehli’s-sünneti tefsîru’l-Mâtürîdî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Oral, Murat. Mâverdî ve İbnü’l-Cevzî’nin Tefsir Yaklaşımlarının Mukayesesi. Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi 2018.
• Süleyman b. Mukâtil. Tefsîrü Muḳātil b. Süleymân. Beyrut: Müessesetü’t-Tarihu’l-Arabiyye, 2002.
• Süyûtî, Ebü'l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân Ebî Bekr. el-İtḳān fî ʿulûmi’l Ḳurʾân. Dımaşk: Müessesetü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, 2008.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî (838–923). Câmiʿu’l beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. Kahire: Dâru Hicr lil-Tabâati ve’n-Neşr, 2001.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Ebu’l Ferec İbnü’l-Cevzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Erişim 31 Aralık 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-cevzi-ebul-ferec
• Zürkânî, Muhammed Abdulazîm. Menâhilü’l-ʿirfân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Dimaşk: 3. Basım, Dâru Kuteybe, 2010.