Ribâ Kavramının Etimolojik Ve Semantik Analizi

Yıl 2022, Sayı: 15, 30 - 50, 30.06.2022

Aynur Gül Efe

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.1071066

Öz

Bu makalede, geçmişten günümüze önemli bir kavram olan “ribâ”nın çok yönlü etimolojik (köken bilim) ve semantik (anlam bilim) incelemesi yapılarak, Kur’ân’ı Kerîm ile kazandığı özel anlam çerçevesindeki farklı alanlara evrilişi doğrultusunda analizler üzerinde durulacaktır. Ribâ kavramının gerek İslâm öncesi gerek İslam sonrası dönemlerde fazlaca kullanılan bir kavram oluşu, onu farklı perspektiflerden ele alma imkanı sağlamıştır. Bu sebeptendir ki ribânın çeşitli kaynaklarda birçok tanımı yapılmıştır. Ribâ kavramının etimolojik ve semantik analizi bakımından sağlam bir temele oturtulması için tarihi seyir içerisinde kullanıldığı anlamların göz önünde bulundurulması gerekir. Bunun bir sonucu olarak da hangi yönde bir anlam değişmesine uğradığı bu çalışmada mühim bir yeri kapsamaktadır. Bunun yanında ilgili kavramın Kur’ân’da geçen türevlerine bakmak da bu kabilden bir ehemmiyet taşır. Tüm bu fonksiyonlar göz önünde bulundurularak makalede öncelikle ribâ kavramının kökenine bağlı birtakım semantik tanımlar aktarılacak, akabinde Kur’ân’daki kullanım alanı ve bakış açısıyla yorumlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ribâ, Kur'an, Semantik, Etimolojik, Artma

Kaynakça

• Badawi. E. M., Abdel Haleem. M. Arabıc-Englısh Dıctıonary Of Qur’anıc Usage. Leiden: Brill, 2008.
• Bayındır, Servet. “Ribanın Tarifi Konusunda Yeni Bir Yaklaşım Önerisi”. İlahiyat Akademi Dergisi 13 (Haziran 2021), 1-30.
• el-Cürcânî. Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. Mucemu't-Târifat. nşr. Muhammed b. Sıddîk el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fazîlet.
• el-Barkatî. Es-Seyyid Muhammed Amîmu’l-el-İhsân. Et-tarifâtu’l-fıkhiyyete, Beyrut: Dâru’l Kitâbi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• el-Cessâs. Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî, Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. İstanbul: Dârü’l- ḫilâfeti’l-aliyye 1916.
• el-Ferâhîdî. el-Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-‘Ayn. nşr. Abdulhamîd Hindâvî,Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• el-Halebî. İbrâhîm b. Muhammed b. İbrâhîm. Mülteḳa’l-ebḥur. İstanbul: Darü‟t-Tıbaati‟l Amire 1848.
• el-İsfahânî. Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân nşr. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâr’ul Ma’rife.
• el-Kebîsî. Ahmed. Mevsuat’ul Kelime ve Ahavatiha Fil Kuranil Kerim. Beyrut: Dâr’ul Ma’rife, 2017.
• el-Kurtubî. Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿli-aḥkâmi’l-Ḳurʾân (I-XXIV), nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Beyrut: Al-Resalah, 2006.
• el-Mısrî. Muhammed Fuâd b. Abdilbâkī b. Sâlih. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Kahire: Dârul Kûtûbi’l-Mısriyye, 1364.
• Erdoğan. Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• es-Süyûtî. Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürrü’l-Mensûr fi't-tefsîr bi f-me’sûr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1983.
• et-Taberî. Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’lfikr, 1954.
• ez-Zühaylî. Vehbe. el-Fıḳhu’l-İslâmî (I-X). Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 2001.
• Fazlurrahman. “Rıbâ And Interest”. Islamic Research Institute 3/1 (Mart 1964), 1-43.
• İbn Dureyd. Ebubekir Muhammed b. el-Hüseyin. Cemheretü’l-Luga. Beyrut: Dâru’l-İlm lil-Melayyin, Kasım 1987.
• İbn Hemmâm. Abdürrezzâk Ebû Bekr b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. et-Tefsîr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
• İbn Kudâme. Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muġnî. Lübnan: Beytü’l-efkâri’d-düveliyye 2004.
• İbn Kuteybe. Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim ed-Dîneverî. Tefsiru Ġarîbü’l-Ḳurʾân. nşr. Seyyid Ahmed Sakr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1978.
• İbn Manzûr. Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, 1990.
• Karaman. Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku (I-II), İstanbul: İrfan Yayınevi, 1982.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman - Ali Özek - İbrahim Kâfi Dönmez - Mustafa Çağrıcı - Sadrettin Gümüş - Ali Turgut. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 31. Basım, 2017.
• Meydânî. Abdurrahman Hasan Habenneke. Kavâ'idü't-Tedebbbüri'l-Emsel li KitâbilllâhiAzze ve Celle. Dimaşk: Dârü’lKalem, 2012.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Ebu Kuteybe Nazar Muhammed el-Faryabî. Riyad: Daru Taybe, 1426.