OSMANLI HUKUKUNDA ŞEHZÂDE KATLİ

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 71 - 83, 30.06.2015

Ekrem Buğra Ekinci

Öz

Osmanlılarda şehzâde katli meselesini doğru anlayıp değerlendirebilmek için öncelikle İslâm-Osmanlı hukuku ve siyaset geleneğini bilmeye ihtiyaç vardır. Asıl İtibariyle kardeş katli,tarihsel, siyasi ve meşru bir düşüncenin ürünüdür. Eski Türk siyasi geleneğinde her hanedanüyesi devlet yönetimini kendi elinde bulundurmak isterdi. Bu durum Türk tarihindedevletlerin yıkılması, ülkelerin parçalanması gibi korkunç olaylarla sonuçlanmıştır. Bununlabirlikte Osmanlı devletinin ilk dönemlerinde düzenli bir veraset sistemine rastlayamayız.Sultan olma yolunda şehzadelerin sonunu belirleyecek yegâne şey kaderleriydi. Bu daşehzadeler arasında iç çatışmalara yol açmıştır. Bu durum Osmanlıyı seçimi zor iki seçenekarasında bırakmıştır; devletin bekası için hanedan üyelerinin geri kalanını öldürmek ya dadevletin parçalanıp yok olması. Osmanlı tercihini, daha hafif olduğunu düşünerek kardeşkatlinden yana yaptı. Diğer bir ifadeyle bu korkunç seçimi uygulamaktan başka şanslarıyoktu. Şu da göz önüne alınmalıdır ki kardeş katlinden muaf olan birçok şehzade dedüşman devletlerin desteğiyle isyan etmiştir. Bu durum yüzlerce insanın öldürülmesiyledevletin birçok zarara uğramasına neden olmuştur

Anahtar Kelimeler

Kardeş katli, Osmanlı hukuku, Veraset sistemi, Ülüş

Fratricide In The Ottoman Law

Öz

Fratricide is a subject which is liable to be misunderstood. It is necessary to know Islamiclaw and politics in order to have a clear understanding of it. The matter depends on basichistorical, political and legal considerations. The old Turkish political tradition, which isbased on the fact that the ruling power is a common property of the members of thedynasty ülüş , gave rise to centuries of terrible results and caused the division of countriesand collapse of states. Consequently there was no clear succession system in the earlyperiod of Ottoman Empire. It would be the destiny of a prince which would determine hisfate in becoming the sultan. This resulted in the infighting amongst the princes. Thereforethe Ottomans preferring the lesser of two evils sacrificed members of their family. In otherwords, they had no other choice than implementing this sad solution. As a matter of factmany princes, who were not killed, revolted with support from enemy states. This resultedin thousands of people being killed with detrimental effect on the state.The famous article of the Kanunname Code of Sultan Mehmed the Conqueror legalizedthe fratricide. The majority of the Ottoman scholars permitted it as well. Due to applicationof fratricide, totally 61 princes had been killed throughout the over 600 year Ottomanhistory. 22 of them were due to rioting and conspiracy. In the course of time, a successionsystem was established in the Ottoman State. Beginning from the early 1600s, the eldestmember of the dynasty became the Sultan. From then on fratricide, for all intent andpurpose, was abandoned. In short, fratricide in the Ottoman Empire, however sad it mayhave been, was applied for the continuation of the unity of the state and prosperity of thepeople

Anahtar Kelimeler

Fratricide, Ottoman law, Inheritance system

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail, Keşfü’l-Hafâ, Dârü’t-Türas Kâhire.
• Ahmed İbn Kemâl, Tevârih-i Âl-i Osman, Ank. 1957.
• Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri, Ist. 1990.
• Akman, Mehmet, Osmanlı Devletinde Kardeş Katli, İst. 1997.
• Alderson, A. D., Osmanlı Hanedanının Yapısı, Trc. Şefaattin Severcan, İst. 1998, 59.
• Ali Haydar Efendi, Dürerü’l Hükkâm, İst. 1330.
• Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, 5.b, İstanbul 2005.
• Berki, Ali Himmet, Fatih Sultan Mehmed ve Adalet Hayatı, İst. 1953.
• Bostanzâde Yahya Efendi, Târih-i Sâf, İst. 1287.
• Busbecq, Ogier Ghiselin de, Türkiyeyi Böyle Gördüm, Trc. Aysel Kurutluoğlu.
• Dede Cöngi Efendi, Risâletü’n Nasîha fi’s Siyâsetiş Şer’iyyeti vel Urfiyye (Siyasetnâme) Trc. M. Arif, İst. 1275.
• Ekinci, Ekrem Buğra, “Osmanlı Hukukunda Kardeş Katli Meselesi”, Prof. Dr. Fikret Eren’e Armağan, Yetkin Kitabevi, Ankara 2006, s. 1105-1117.
• Feridun Bey, Mecmu’â-yı Münşe’ât-ı Selâtîn, İst. 1274.
• Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddin, Râmûzü’l-Ehâdis, İstanbul 1275.
• Heyd, Uriel, Studies In Old Ottoman Criminal Law, Oxford 1973.
• Hoca Sa’deddin Efendi, Tâcü’t-tevârih, İst. 1279.
• İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtar, Bulak 1299.
• İnalcık, Halil, “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgisi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. XIV, S. 1, Y. 1959.
• Karamanî Mehmed Paşa, Osmanlı Sultanları Tarihi, İst. 1949.
• Mumcu, Ahmet, Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl, Ank. 1963.
• Nişancızâde Mehmed Efendi, Mir’at-ı Kâinât, İst. 1987.
• Özcan, Abdülkadir, “Fâtih’in Teşkilat Kanunnâmesi ve Nizâm-ı Âlem İçin Kardeş Katli”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 33, Mart 1980/81, 7 vd.
• Öztuna, Yılmaz, Türkiye Tarihi, Istanbul 1965.
• Süyûtî, el-Câmi’üs-Sagîr, ts.
• Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi