Sultan Sencer'in Bizans İmparatoruna Mektubu

Year 2007, Volume: 28 Issue: 32, 1 - 10, 06.10.2008

Erdoğan Merçil , Mehmet Kanar

Abstract

Zaman zaman edebî veya vüzerâ (vezirler) ile ilgili eserlerde siyasî olayları zikreden tarihî kaynaklarda bulunmayan bilgilere tesadüf edilmektedir. Bunlardan biri de Sultan Sencer dönemine (1118-1157) ait iki mektubdur. Zikredilenlerden birincisi, bir Bizans seferi nedeniyle esir düşen Müslümanların esaretten kurtulmak için Sencer’e yazdıkları, İkincisi ise Sencer’in Bizans imparatoruna bu konuda gönderdiği mektubdur.
Mektublarla ilgili olarak Türkçe tarih literatüründe çok az bilgi bulunmaktadır. İlk olarak Ord. Prof. M. Fuad Köprülü bu mektuplar hakkında bilgi veriyor. "Abbasîler’in ilk şevketli asırlarında mevcut unique ve universel İslâm İmparatorluğu telâkkisi, Büyük Selçuklular’la adetâ tekrar canlanıyor. Son büyük Selçuklu imparatoru sayabileceğimiz “Sencer” devrine isnat edilen bir vesika, bu telâkkinin mahiyetini göstermek bakımından çok dikkate değer: Bizanslılar tarafından esir edilen ve fena muamelelere uğratılan İslâmların kendisine gönderdiği bir şikâyetnâme üzerine, “Sencer” Bizans imparatoruna tehdid edici bir mektup yazarak, bu esirlerin derhal salıverilmesini emrediyor; aksi takdirde İslâm memleketlerindeki Hıristiyanları öldürüp ma’bedlerini tahrip ettireceğini, ve İstanbul’a kadar gelip Rumlar’dan bir eser bırakmayacağını söylüyor”. Prof. Dr. M. A. Köymen ise bu konuda şunları zikretmektedir. "Sultan Sencer’in divanından Anadolu’yu istilâ ederek bir çok esirler götüren Bizans imparatoruna hitaben yazılmış olup, esir Müslümanların serbest bırakılmasını isteyen bir ültimatom’dur. Bu vesikanın mevsukiyeti münakaşa götürür. Nitekim Büyük Selçuklu tarihinde “İkinci İmparatorluk devri” adlı yazmakta olduğumuz bir yazıda bunun münakaşasını yapacağız. Anadolu halkının Sultan Sencer’e yazdığı “feryâd-nâme” ile, bu “feryâd-nâme”yi dikkate alarak, Bizans imparatoruna Sencer’in verdiği bu ültimatomun metni daha önce Muhammed Kazvinî tarafından Cevâmiü’l- Hikâyât ‘dan alınarak neşredilmiştir.

Keywords

Selçuklu Devleti , Sultan Sencer , Bizans İmparatorluğu

THE LETTER OF SULTAN SENCER TO THE BYZANTINE EMPEROR

Abstract

From time to time, certain literary works or writings related to viziers (vüzerâ) contain information about political events that cannot be found in historical sources. One such example concerns two letters from the reign of Sultan Sencer (1118–1157). The first of these letters was written by Muslims who had been captured during a Byzantine campaign and appealed to Sencer for their release; the second was Sultan Sencer’s own letter addressed to the Byzantine emperor regarding this matter.

There is very limited information about these letters in Turkish historical literature. The first scholar to mention them was Prof. M. Fuad Köprülü, who notes:

“The concept of a unique and universal Islamic Empire, which had existed during the early glorious centuries of the Abbasids, seems to have revived under the Great Seljuks. A document attributed to the reign of Sultan Sencer, the last great Seljuk ruler, is highly remarkable in illustrating the nature of this idea. Upon receiving a petition from Muslims who had been captured and mistreated by the Byzantines, Sencer sent a threatening letter to the Byzantine emperor, ordering the immediate release of the captives. Otherwise, he warned that he would have Christians in Islamic lands executed, their churches destroyed, and that he would march to Constantinople, leaving no trace of the Romans behind.”

Prof. Dr. M. A. Köymen also comments on this matter as follows:

“The document, issued from Sultan Sencer’s chancery, was addressed to the Byzantine emperor who had invaded Anatolia and taken numerous captives. It was an ultimatum demanding the release of the imprisoned Muslims. The authenticity of this document, however, is open to debate. As we have mentioned in our forthcoming study The Period of the Second Empire in the History of the Great Seljuks, this issue will be further examined. The ‘petition of lamentation’ (feryâd-nâme) written by the people of Anatolia to Sultan Sencer, and the text of the ultimatum he sent to the Byzantine emperor in response, were previously published by Muhammad Qazvīnī, who had taken them from Cevâmi‘ al-Ḥikāyāt.”

Keywords

Seljuk Empire , Sultan Sencer , Byzantine Empire

References

• Bosworth, C.E., The New Islamic Dynasties, Edinburg 1996.
• Demirkent, I., Haçlılara Karşı Mücadelede Başarılı Bir Türk Kumandanı: Savar", Belleten sayı: 191-I92.
• Demirkent, I., loannes Kinnamos'un Historia'sı (1118-1176), Ankara 1995.
• Işıltan, Fikret, Niketas Khoniates, Historia (loannes ve Manuel Komnenos Devirleri), Ankara 1995.
• İbn el- Kalanisi, History of Damascus, nşr. H.F. Amedroz, Leyden 1908.
• İbn el-Ezrak, Târih Meyyâfarıkîn ve Âmid (Artuklular Kısmı), yay. Ahmed Savran, Erzurum 1987.
• İbnü’l-Esir, İslâm Tarihi, El-Kâmil Fi’t-Târîh Tercümes, çev. A. Özaydın, İstanbul 1987.
• Kesik, M., Türkiye Selçuklu Devleti Tarihi Sultan I. Mesud Dönemi (1116-1155), Ankara 2003.
• Köymen, Mehmet Altay, Selçuklu Devri Kaynaklarına Dair Araştırmalar I, Büyük Selçuklu İmparatorluğuna Ait Münşeat Mecmuaları", A.Ü.D.T.C.F.D. VII, 1.4.
• Muhammad 'Avfi, Lubâbu'l-Albâb, nşr. E.G.Browne and Mirzâ Muhammad Ibn 'Abdu'l-Wahhab-ı Qazwinî, London. Liede 1906. I. s.310-317.
• Seyf el-Dîn Hâcı b.Nizâm Âkılî, Âsâr el-Vüzerâ, nşr. Mir Celâl el-Dîn Hüseyni Urmevî, Tahran hş. 1327, s.239-248.