Bursa Gümrük Defterleri

Year 2002, Volume: 23 Issue: 27, 1 - 116, 01.01.2003

Mübahat S. Kütükoğlu

Abstract

Osmanlılar, bütün kalemlerde olduğu gibi gümrüklerde de kayıtları son derecede düzgün tutmuşlardır. O kadar ki, bugün Osmanlı dış ticaretiyle ilgili olarak yabancı arşivlerde bulduğumuz kayıtlar bile zamanında konsoloslar tarafından gümrük defterlerinden aracılar vasıtasıyla elde edilmiştir. Ancak maalesef Osmanlı kayıtlarının hepsi günümüze ulaşamadıklarından bugün hiçbir gümrüğe âid tam serilere sahib değiliz. Günümüze ulaşan gümrük defterleri içinde Tanzimat sonrasına âid Bursa gümrüğü defterleri de bulunmaktadır. Aylık olarak tutulan bu defterlerden bugün sadece dokuz tanesine ulaşılabilmiştir. Bunlardan 1256 ve 1257 yıllarına âid olan defterler hicri takvim esas alınarak tutulmuşken 1258 ve 1259 yıllarına âid defterler mali takvime göre düzenlenmiştir. Bir kara gümrüğü olan Bursa gümrüğü İstanbul gümrüğü mülhakatından olup defterlerin sonundaki mühürlerde bu husus "Gümrük-i Bursa ve tevâbi`iha an mülhakat-ı 'Asitâne" ifadesinden de anlaşılmaktadır.

Keywords

Osmanlı Devleti , Bursa , Dış Ticaret , Gümrük

Bursa Customs Registers

Abstract

As in all administrative fields, the Ottomans kept records in the customs offices with exceptional precision. So much so that even the documents we find today in foreign archives concerning Ottoman foreign trade were, at the time, obtained by consuls through intermediaries from these very customs registers. Unfortunately, since not all Ottoman records have survived to the present day, we do not possess complete series for any customs office. Among the surviving registers are those of the Bursa customs office dating from the post-Tanzimat period. Of these registers, which were kept on a monthly basis, only nine have survived. The registers belonging to the years 1256 and 1257 were kept according to the Hijrī calendar, whereas those for 1258 and 1259 were arranged according to the fiscal calendar. The Bursa customs office, being an inland customs station, was administratively subordinate to the Istanbul customs office, a fact also indicated by the phrase found in the seals at the end of the registers: “Gümrük-i Bursa ve tevâbi‘iha an mülhakāt-ı ʿAsitāne.”

Keywords

Ottoman Empire , Bursa , Foreign Trade , Customs

References

• Eylül 1258 tarihli Bursa Gümrük Defteri: Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Kâmil Kepeci tasnifi, nr. 5262.
• Kütükoğlu, Mübahat S., "Gümrük Defterleri ve Bursa Ticaretine Dair Bazı Tesbitler", Orhan Gazi ve Bursa Araştırmaları Uluslararası Kongresi (16-18 Haziran 1997), Bursa 1997.
• Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı-İngiliz İktisadî Münâsebetleri, II, İstanbul 1976.
• Şen, Ömer, Osmanlı Panayırları (18.- 19. Yüzyıl), İstanbul 1996.