ÇILDIR ve AKTAŞ GÖLLERİ HAVZASINDA BAZI COĞRAFİ GÖZLEMLER

Yıl 2019, Sayı: 4, 103 - 127, 11.02.2019

Oğuz Şimşek

Öz

Çıldır ve Aktaş Gölleri Doğu Anadolu
Bölgesinin Erzurum-Kars Bölümünde yer almaktadırlar. Çıldır Gölü, Ardahan ve
Kars illeri sınırları içerisinde yer alırken, Aktaş Gölü’nün yarısı ülkemiz
sınırları içerisinde, diğer yarışıise Gürcistan sınırlarında kalmaktadır.
Kuzeydoğu Anadolu’nun geniş bazalt kaplı plato bölgesinde yer alan göller
oluşum bakımından farklılıklar göstermektedir. Çıldır Gölü doğal set gölü
özelliği taşırken, Aktaş Gölü tektonik oluşum özelliği göstermektedir. Çıldır Gölü
güneyindeki bir kapma boğazı ile sularını dış akışa gönderirken, Aktaş gölünde
dış drenaj henüz tam gelişmemiştir. Balık potansiyeli oldukça iyi olan Çıldır Gölü
çevresinde bulunan yerleşmelerin balık ihtiyacını karşılamaktadır. Göllerin
bulunduğu çevrenini yerleşim tarihi oldukça eski dönemlere kadar gitmektedir.
Yörenin iklimi, yeryüzü şekilleri diğer taraftan doğal bitki örtüsünün uzun
boylu çayırlardan oluşması, Büyükbaş Hayvancılık ekonomik faaliyet kolunun
doğmasına zemin hazırlamıştır.

Ülkemizin ve bölgenin önemlivarlıklarından
olan bu göller, sahip oldukları doğal güzellikler, çevrelerinde ve içerisinde
yaşayan bitki ve değişik hayvanlarıyla henüz bozulmamış doğal çevre yapılarından
dolayı tanıtılması ve yararlanılması gereken önemli doğal kaynaklarımızdır.

Anahtar Kelimeler

Çıldır Gölü, Aktaş Gölü, Ardahan, gözlem, Biyocoğrafya

Kaynakça

• ABABAY, F. 2000, Çıldırın Yönetsel Örgüt Süreci; Kuzeydoğu Anadolunun Tarihi Coğrafyası ile Osmanlı Taşra Örgütü Ankara.
• AKGÜL, G., 1997, “ÇıldırveAktaşGölleri (Ardahan) Arasında Kalan BölgeninFlorası”, GaziÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış YüksekLisansTezi, Ankara.
• ATALAY, İ., 1978, “Çıldır Gölü ve Çevresinin Jeomorfolojisi”, Jeomorfoloji Dergisi, Sa. 7, Ankara.
• ATALAY, İ, 1982, “TürkiyeJeomorfolojisineGiriş”, Ege Univ. SosyalBil. Fak. Yay. No:9, İzmir.
• ATALAY, İ.,TETİK, M., YILMAZ, Ö. (1984). “Kuzeydoğu Anadolu’nun Ekosistemleri”, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: 141
• ATEŞOĞULLARI, M, YILDIRIM, Y., 2003, “Ardahan İli Çevre Durum Raporu”. ArdahanValiligi İl ÇevreveOrmanMüdürlüğü.
• ALP,N.,CEYLAN, A., BİNGÖL, A., TOPALOĞLU, Y., 2006“Ardahan/Çıldır Akçakale Adası Kazısı Ön Çalışma Raporu”, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. No 8079-1, s, 375-390
• BAŞÇINAR, N. S., DÜZGÜNEŞ, E., MISIR, D.S., POLAT, H. VE ZENGİN, B.2009. “GrowthandFleshYield of theSwanMussel [Anodontacygnea(Linnaeus, 1758)] (Bivalvia: Unionidae) in Lake Çıldır (Kars, Turkey)”. TurkishJournal of FisheriesandAquaticSciences 9: s. 127-132.
• BİNGÖL, A., 2003, Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Kars ve Çevresi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• CEYLAN, A. 2011. “Çıldır Akçakale Kazısı Çevresinde Bölgede Yapılan Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar”, Özsait Armağanı.s.85-96, İstanbul
• DAĞTEKİN,B., BAŞTÜRK, Ö., 2014.“Çıldır Gölü'nde Yaşayan Gümüşi Havuz Balığının (CarassiusgibelioBloch, 1782) Et Verimi ve Biyokimyasal Kompozisyonu”, Yunus Emre Bülteni, (2) s. 15-22
• DEĞE, A., 2003. “Çıldır İlçe Merkezinin Beşeri ve İktisadi Coğrafyası”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.DİE, 1940,1950,1960,1970,1980,1990,2000 Genel Nüfus Sayımı İstatistikleri,
• DOĞANAY, H. 2001. “Türkiye Turizm Coğrafyası”, Çizgi Kitabevi, s. 364-482, Konya.
• DOĞANAY, H., ZAMAN,S., 2006. “Aktaş Gölü ve yakın Çevresinin Coğrafyası”, Türk Coğrafya Dergisi sayı 46. s.23-39, İstanbul
• DOĞANER, S. 2001. “Türkiye Turizm Coğrafyası”, Çantay Kitabevi, s. 81-94, İstanbul.
• GÜNEŞ, B., 2014. “Çıldır Merkez Ağzı Üzerine Bir Araştırma”Atatürk Üniversitesi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 51, s. 17-34
• GÜNEY, E., 2004, “TürkiyeHidrocoğrafyası”, Camay Kitabevi, S: 309, Istanbul.
• HOŞGÖREN. M.,Y. 1994. “Türkiyenin Gölleri” Türk Coğrafya Dergisi Sayı 29 s. 19-51
• İNANDIK, H., 1965, “TürkiyeGölleri (MorfolojikveHidrolojikÖzellikler)”İ.Ü CoğrafyaEnsti¬tüsüYayınları, No:44, s: 75, İstanbul.
• KALAFAT, Y., 2006. “Çıldır ve Yakın Çevresinin Etnososyal Yapısı ve Türk Halk İnanmalarında Sudan Çıkan Atlar”, İdil Sanat ve Dil Dergisi Cilt 1, Sayı. 5, s. 75-89
• Kavkaski Kalendar. Na 1910 God. Tipogafin: Gruzinsk. İzdatelskago Tovarişestva, Tiflis. s. 444-445.
• KARAKUZULU, Z.,ATNUR, G., 2007.“Kültür Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Tortum, Çıldır Ve Tödürge (Demiryurt) Gölleri”,Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı, 34, s. 157-167
• KARATEPE 2011.“Kafkaslara Açılan Kapı Serhat Şehri Ardahan”, İdarecinin Sesi Dergisi, s. 94-104
• KIRAR, M., 1990, “ÇıldırveAktasGölleriCivarıJeomorfolojisi”, İ.Ü. DenizBilimleriveCoğraf¬yaEnstitüsu, Yayımlanmamış. YüksekLisansTezi, İstanbul.
• KIRZIOĞLU, F., 1953. “Kars Tarihi”, Ankara.
• KIZILKAYA, O. 2013.XIX. “Yüzyılın Ortalarında Çıldır Sancağı’nınSosyo-Ekonomik Durumu”, TurkishStudies International PeriodicalForTheLanguages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic, ayı 8/5 s. 405-423
• KODAY, Z. 2001. “Çıldır Gölünde Balıkçılık”, Türk Coğrafya Dergisi Sayı 37, s. 171-182, İstanbul.
• KOÇMAN, A., 1979, “Yukarı Kura NehriHavzası’nınFizikselCoğrafyası”. Atatürk ÜniversitesiEdebiyatFakültesi, YayınlanmamışDoktoraTezi, Erzurum.
• KOÇMAN, A. 1990.“Kura Nehri ve Yukarı Havzasında Doğal Bitki Toplulukları ve Yetişme Ortamı Özellikleri (NE Anadolu)”, Ege Coğrafya Dergisi, s. 44-54
• KONUKCU, E.,1999, “ArdahanTarihi”. ArdahanValiliğiKültürYayınlan, No:2
• KORKMAZ, R., 2015, “Çıldır Folklor ve Etnoğrafyası” Karadeniz Dergi Yayınları, İstanbul.
• KÖKTEN, K.,1943, “Kars'ınTarihÖncesiHakkmda İlk KısaRapor”. Belleten, C. VII, Temmuz, Ankara
• KÖKTEN, K., 1944. “Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu’da Yapılan Tarih Öncesi Araştırmalar”, Belleten 8/32, Ankara.
• LAHN, E.,1948, “TürkiyeGöllerininJeolojisiveJeomorfolojisiHakkındaBirEtüd”,M.T.A. EnstitüsüYayınları, Seri:B, No:12, Ankara.
• LAHN, E., 1949, “ÇıldırveAktaşGölü’nünJeolojisiHakkında”, T.J.K.B. Sayı no: 1 (2) s:113-117, İstanbul.
• LAHN, E. 1951. “Bazı Türkiye Göllerinin Jeoloji ve Jeomorfolojisi Hakkında”, MTA Dergisi Sayı. 41 s.118-126
• MTA 1/500 000, Türkiye Jeoloji Haritası, Kars Paftası
• OCAKVERDİ, VURAL ve ADIGÜZEL (2009). “Kısır Dağı’nın (Kars - Ardahan) Vejetasyonu”s. 1-37
• SARAÇOĞLU, H., 1990, “BitkiOrtüsüAkarsularveGöller”. MilliEğitimBakanlığıYayınları, ÖğretmenKitaplarıDizisi:177, s:340, İstanbul.
• STAİSKA ROSSIA IMPERIA XVII. VOLOSTI I GMINI 1890 GODA LXV. Karskay Oblastı S. Petersburg-1892
• UYANIK, O.,2006. “Çıldır Adı Üzerine Selçuk Üniversitesi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi sayı 19, s. 87-93
• YERLİ, S.V., BEKİROĞLU,Y., GÜNDÜZ, E., ÇALIŞKAN,M., CANBOLAT,A.,F., AKBULUT, A., EMİR, N., ZENGİN, M., KOÇKAYA, M., ATAÇ, Ü., (1996).“Çıldır Gölü Stok Tayini”, TÜBİTAK, DEBAG 17/G No’lu proje, Ankara, s. 95
• YERLİ, S., EMİR, M. ve AKBULUT, A. (1998), “Theobservation of Aquaticparameters of Çıldır Lake”, Hacettepe Bulletin of Natural SciencesandEngineering, 27, s. 67-77.
• YERLI,S., ZENGİN, M., (1998). “Çıldır Gölü (Ardahan, Kars)’ndekiCyprinuscarpio (Linnaeus, 1758)’nun Üremesi Üzerine Bir Araştırma”, TUBİTAK, Tr. J. of VeterinaryandAnimalSicences 22, s. 309–313
• ZENGİN, M., YILMAZ.S., 2008. “Ardahan Kura Nehri ve Yakın Çevresi Alan Kullanımlarının Belirlenmesi ve Optimal Alan Kullanım Önerileri”, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Sayı 39 (1) s. 43-54
• ZENGİN, M.,YERLI,S., 2011. “Çıldır Gölü Balıkçılık Yönetimi Üzerine Bir Değerlendirme”,Bildiriler, 1. Çıldır Gölü Çalıştayı, 21-22 Haziran 2011, Ardahan.
• ZENGİN, M., YERLİ, S.V., DAĞTEKİN, M., AKPINAR,İ.Ö., 2012. “Çıldır Gölü Balıkçılığında Son Yirmi Yılda Meydana Gelen Değişimler”, Eğridir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi Sayı 8 (2) S. 10-24
• http://bolge13.ormansu.gov.tr/13bolge/AnaSayfa/sulakalan/cildirgolu.aspx?sflang=tr
• http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=KARS
• http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ARDAHANhttps://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr TUİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları; 2010 ve 2015,