Mythology And Humanism: An Examination On The Humanitarian Attitude In Mythical Narratives In The Example Of Ülken's "Siyavush" Epic

Yıl 2022, Sayı: 7, 79 - 87, 23.12.2022

Mehmet Latif Bakış

Öz

The concept of myth (myth/ithology), which is known to be used in various meanings, also constitutes the subject of philosophy, literature, folklore, history and culture with the function of transferring the societies' own value judgments to their own generations and other societies. Mostly myth, fantasy, fiction, story etc. mythology, which is seen to be used in meanings; it essentially manifests as a different conception of the interest and curiosity of the human mind on existence. It is accepted that the first sparks of philosophical thought were ignited by mythologies. The legends and myths that each society creates within itself also carry the cultural values of that society. Therefore, myths have a special importance in societies. It is seen that Ülken also attributes value to the legends, stories and mythologies that he associates with the culture and values of Anatolia. The legends, which are seen to be the common goal of all of them, have the quality of a lesson. As a matter of fact, there is a humanist attitude in Ülken's literary texts such as mythology, epic, story and novel, as is seen in his works entitled Dominion, Love Morality, and Humanitarian Patriotism. It should be understood that the idea of a confederative world state, which deals with the human being in an integral aspect and which will be composed of nations, also wants to teach a lesson with the aforementioned narratives. Tahir ile Zühre, Siyâvuş or Hayalperest can be mentioned as mythology-style works in which Destanlar Ülken reflects Anatolian culture. In this study, it is aimed to determine the humanistic attitudes in Ülken's Siyâvüş or Hayalperest in particular and in mythology genre literature in general.

Anahtar Kelimeler

Mythology, Epic, Legend, Human, Humanism, Siyavush

MİTOLOJİ VE HÜMANİZMA: MİTSEL ANLATILARDAKİ HÜMANİTER TUTUMA ÜLKEN’İN “SİYAVUŞ” DESTANI ÖRNEKLİĞİNDE BİR İNCELEME

Öz

Çeşitli anlamlarda kullanıldığı bilinen mit (mitos/itoloji) kavramı, toplumların kendi değer yargılarını kendi nesillerine ve başka toplumlara aktarma işlevi ile felsefe, edebiyat, folklor, tarih ve kültürün de konusunu oluşturur. Çoğunlukla efsane, hayal, kurgu, hikâye vb. anlamlarda kullanıldığı görülen mitoloji; esasen insan aklının varlığa duyduğu ilgi ve merakın farklı bir tasavvuru olarak tezahür etmektedir. Felsefi düşüncenin ilk kıvılcımlarının mitolojilerle tutuşturulduğu kabul edilmektedir. Her toplumun kendi içinde yarattığı efsane ve mitler, o toplumun kültürel değerlerini de taşımaktadır. O nedenle toplumlarda mitler ayrı bir öneme sahiptir. Ülken’in de Anadolu’nun kültür ve değerleriyle ilişkilendirdiği efsane, hikâye ve mitolojilere kıymet atfettiği görülmektedir. Hepsinin ortak gayesinin insaniyet olduğu görülen efsaneler, birer ders niteliğin taşımaktadır. Nitekim Ülken’in de Hâkimiyet, Aşk Ahlâkı, İnsani Vatanseverlik isimli eserlerinde görüldü olduğu gibi kaleme aldığı mitoloji, destan, hikaye ve roman gibi edebî metinlerinde de hümanist bir tavır alış söz konusudur. İnsanı integral vasfıyla ele alan ve milletlerden teşekkül edecek bir konfederatif dünya devleti düşüncesi de Üllken’in söz konusu anlatılarla esasen bir ders vermek istediği anlaşılmak durumundadır. Tahir ile Zühre, Siyâvüş veya Hayalperest, Destanlar Ülken’in Anadolu kültürünü yansıttığı mitoloji tarzı çalışmalar olarak zikredilebilir. Bu çalışmada özel olarak Ülken’in Siyâvüş veya Hayalperest eserinde, genelde ise mitoloji türü yazın türlerinde yer alan hümaniter tutumların tespit edilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, Destan, Efsane, İnsan, Hümanizm, Siyavuş

Kaynakça

• Ahmed Mithat, E. (1884/1301). Fürs-i Kadîmde Bir Fâcia yahut Siyâvuş. Kubbealtı.
• Ateş, M. (2001). Mitolojiler ve Semboller “Ana Tanrıça ve Doğurganlık”. Milenyum Yayınları.
• Bakış, M. L. (2022) “Hilmi Ziya Ülken’in Hâkimiyet İsimli Eseri Ekseninde Ahlâk ve Siyaset İlişkisi”. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü.
• Bayraktar, L. (2016). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Felsefe. Aktif Düşünce.
• Seemann, O. (2020). Yunan ve Roma Mitolojisi, Tanrılar, Titanlar ve Kahramanlar. (İ. Korkmaz, Çev.). Maya Kitap.
• Ülken, H. Z. (1998). İnsanî Vatanseverlik. Ülken Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2018). Hâkimiyet, (A.Utku, Haz.). Doğu Batı Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2003). Anadolu’nun Dinî Sosyal Tarihi (Öncüler: Barak Baba, Geyikli Baba, Hacı Bektaş), (A. Taşğın, çev. ve haz.). Kalan Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2014). Varlık ve Oluş. Doğu Batı Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2017). Aşk Ahlâkı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2019). Destanlar, (F. Artunkal, Haz.). Doğu Batı Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2020a) Anadolu Köklerini Arayış, Tahir ile Zühre, Siyâvuş veya Hayalperest, Dibâçe-i Mesnevî. (A. Utku, Haz.). Doğu Batı Yayınları.
• Ülken, H.Z. (2020b). “Anadolu’nun Hakiki Merkezi”, Anadolu Hayali. (A. Utku, Haz.). Doğu Batı Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2021). Millet ve Tarih Şuuru. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yavuz, Z. (2016). “Din Dili”, Din Felsefesi El Kitabı. (R. Kılıç-M. S. Reçber, Ed.). Grafiker Yayınları, 255-284.