Abstract
In Turkish, verbs such as çağır- ‘to call, to invite’ and çığır- ‘to scream’ are believed to have been formed by adding the denominal suffix +kIr- to certain onomatopoeic words. According to this rule the stems of the above-mentioned examples should be ça and çı. Our study shows that these onomatopoeic words exist in Old Turkish, Turkmen language and Anatolian Turkish dialects and new nouns are made when they are followed by the denominal nominal suffıx +lIk . They are used as çāḳ, çīḳ and Şīḳ denoting ‘a call’ or ‘a scream’ respectively. CîŞ is widely used in Persian and with the auxiliary verb zädän it makes up the compound verb cîŞ zädän meaning ‘to scream’. The equivalent of this verb in Old Turkish is çīk ur- Following a phonetic change, it becomes çığır-, and in the course of this change the auxiliary verb ur- turns into the denominal verb suffix +Ir- making verbs from certain onomatopoeic words which end in /k/ or /ňk/.When the denominal suffix is added to such onomatopoeic words, nouns such as çāḳılıḳ ‘invitation,’ Şīḳılıḳ ‘scream, loud noise,’ hayḳılḳ ‘shouting,’ and sīḳılıḳ ‘whisling’ come about in the Turkmen language. Turkmen word “sübse” with an onomatopoeic root not ending in /k/ or /ňk/.from which the verb “süpür-“ comes about after it is used wıth the auxiliary verb ur
Türkmencede Sonu /-k/ ve /-ňk/ ile Biten Bazı Yansıma Sözcüklerin Sonuna Gelen Bir Ek Üzerinde İnceleme
Abstract
Türkçede çağır-, çığır- gibi fiillerin, ça ve çı gibi yansıma sözcüklere isimden fiil yapan +KIr- ekinin getirilmesiyle ortaya çıktığı söylenir. Hâlbuki, eski Türkçe metinlerde, Türkmencede ve Anadolu ağızlarında bu isimler çīḳ ve çāk şeklinde vardır ve sonlarına getirilen +lIK ekiyle yeni isimler yapılır. Hatta günümüz Farsçasında bile ‘feryat, çığlık’ anlamında cîŞ sözcüğü var ve bu yansıma sözcüğü zädän yardımcı fiiliyle birlikte ‘çığlık atmak’ anlamındaki cîŞ zädän birleşik fiilini oluşturmuştur. Bu fiilin Eski Türkçedeki karşılığı çīḳ ur-‘dur. Bu da fonetik değişimlerden sonra çığırolmuştur. Çāḳ, bāḳ, Şīḳ gibi başka yansıma sözcükler de benzer bir fonetik süreç sonunda çağır-, bağır- ve Şīğır- olmuşlardır. Değişme sürecinde ur- yardımcı fiili ekleşmiş ve genellikle sonu /k/ ya da /ŋk/ ile biten yanısma ifade eden isimden fiil yapan +Ir- ekine dönüşmüştür. Bu ek /k/ ya da /ƞk/ sesleriyle biten çāḳ, Şīḳ, hayḳ, sīḳ gibi yansıma isimlerin sonuna getirilerek çāğır-, Şīğır- ‘yüksek sesle seslenmek, bağırımak’, hayḳır- ve sīğır-‘ıslık çalmak’ gibi fiiller türetilir. Türkmencede bu isimlerin sonuna isimden isim yapan +lIk eki getirilerek çāḳılıḳ, ‘davet’, Şīḳılıḳ ‘bağırtı, şamata’, hayḳılıḳ ‘haykırış’ ve sīḳılıḳ ‘ıslık’ gibi kelimeler türetilmiştir. Türkmence ‘süpürge’ anlamındaki sübse
Keywords
Details
| Other ID | JA36CR89HG |
|---|---|
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | October 1, 2013 |
| Published in Issue | Year 2013 Volume: 61 Issue: 2 |