TALAS YAZITLARI: İŞARET KADROSUYLA İLGİLİ BAZI DÜZELTMELER (2. TALAS YAZITI ÖRNEĞİNDE)

Year 2017, Volume: 65 Issue: 1, 129 - 144, 31.12.2017

Rysbek Alimov

Abstract

Kırgızistan’ın Talas bölgesinde bulunan Türk runik yazılı anıtlar 19. yüzyılın

sonundan itibaren Türkoloji dünyasında biliniyor olmasına rağmen, onların birçoğu

hâlâ ikna edici ve güvenilir okuma önerilerine sahip değildir. Bu durum kısmen yazıt

metinlerinin kısa olması gibi nesnel sebeplere bağlı iken çoğunlukla onların sağlam

kopyalarının çıkarılmamış olması ve işaretlerinin yanlış teşhisi gibi öznel sebeplerden

kaynaklanmaktadır. Bu makalede Talas yazıtlarının en hacimlisi olan 2 numaralı yazıt

konu edilmektedir. Burada yazıtın işaret kadrosunu mümkün olabildiğince doğru

teşhis etme amaçlanmaktadır. Yazar ayrıca ilgili önceki yayınlarda yanlış teşhis edilen

işaretlerin gerçek fonetik karşılıkları üzerinde duracak ve yazıtların ilgili kısımları

güvenilir bir şekilde onarmaya çalışılacaktır.

Keywords

Türk runik yazısı, Talas, Kırgızistan

Talas Inscriptions: Some Corrections in Identification of Runiform Letters (On the Example of the Second Inscription)

Abstract

Although the Turkic runic inscriptions found in the Talas region of today’s

Kyrgyzstan have been known since the end of the 19th century, many of them have

still not been deciphered reliably. This is in part due to subjective reasons such as the

shortness of the texts, but often due to their poor-quality copies and rubbings which

usually led to misidentification of the letters.

In this article the author dwell on the second Talas inscription, which is the most

voluminous of the corpus. Based on a new rubbing and de visu examination of the

monument the author aims to identify all the runiform letters as accurately as possible.

The author also intends to correct the mistakes made in previous publications.

Keywords

Turkic runic writing, Talas, Kyrgyzstan

References

• Alimov, R. (2012), “Tanrı Dağları (Tien-Shan) Yazıtlarında Geçen Bir Runik İşaretin Fonetik Değerine İlişkin”, Uluslararası Türk Dili Kurultayı (20-25 Ekim 2008) Bildirileri, TDK Yayınları, s. 319-324.
• Alyılmaz, C. (2006), “Kırgızistan’daki (Kök)türk Harfli Yazıtların Bugünkü Durumu”, Journal of Turkic Civilization Studies, No. 2, Bişkek, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, s. 17-27.
• Amanjolov, A. (1981), Tyurkskaya runiçeskaya grafika II, Alma-Ata, İzdaniye KazGU.
• Amanjolov, A. (2003), İstoriya i teoriya drevnetyurkskogo pisma, Almatı, Mektep.
• Batmanov, İ. A. (1971), Talasskiye pamyatniki drevnetyurkskoy pismennosti, Frunze, İzdatelstvo Akademii Nauk Kirgizskoy SSR.
• Bazilhan, N. (2005), Kazakstan tariyhı tuwralı turki derektemeleri, II tom, Almatı, Dayk- Press.
• Clauson, G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford, Clarendon Press (=EDPT).
• Cumagulov, Ç. (1962), “Vtoroy talasskiy pamyatnik”, Novıye epigrafiçeskiye nahodki v Kirgizii (1961), Frunze, İzdatelstvo Akademii Nauk Kirgizskoy SSR, s. 23-27.
• Cumagulov, Ç. (1963), Epigrafika Kirgizii I, Frunze, İzdatelstvo Akademii Nauk Kirgizskoy SSR.
• Cumagulov, Ç. (1987), Epigrafika Kirgizii III, Frunze, İzdatelstvo Akademii Nauk Kirgizskoy SSR.
• Heıkel, H. J. (1918), Altertumer aus dem Tale des Talas in Turkestan (Travaus ethnografiques, VII), Helsinki.
• Kallaur, V. A. (1898), “Novaya arheologiçeskaya nahodka v Auliyeatinskom uyezde”, Turkestanskiye vedomosti, No 48 (52), Zapiski Vostoçnago Otdeleniya Russkago İmperatorskago Arheologiçeskago Obşçestva’ya aynen baskı yapılmıştır. XI, s. 265-271.
• Kormuşın, İ. V. (1997), Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii. Tekstı i İssledovaniya, Moskva, Nauka.
• Malov, S. E. (1936), “Talasskiye epigrafiçeskiye pamyatniki”, Materialı Uzkomstarisa. Oz. Komstaris Materiallari, VI-VII, Moskva-Leningrad, İzdatelstvo Akademii Nauk, s. 16-38.
• Melıoranskıy, P. M. (1898), “Po povodu novoy arheologiçeskoy nahodki v Auliyeatinskom uyezde”, Zapiski Vostoçnago Otdeleniya Russkago İmperatorskago Arheologiçeskago Obşçestva, XI, s. 271-272.
• Németh, G. (1972), “Zur Deutung der Talas-Inschriften von Vilhelm Thomsen (1927)”, Acta Linguistica Academiae Scientiarum Hungaricae, Tomus 22 (3-4), Budapest.
• Németh, G. (1926), “Die köktürkischen Grabinschriften aus dem Tale des Talas in Turkestan”, Kőrösi Csoma-Archiv. Zeitschrift für türkische Philologie und Verwandte. Werbiete. Bd. II/1-2, Budapeste, s. 134-142.
• Şirin User, H. (2009), Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları. Söz Varlığı İncelemesi, Konya, Kömen Yayınları.