Etymology of the Words balavurt, bücür, çeçil, garamsa (lames), lenza, marsık and suhra

Year 2017, Volume: 65 Issue: 2, 341 - 349, 31.12.2017

İrfan Çağatay

Abstract

In this article it will be analyzed words that have either not been subject to etymological analyses at all or have only been dealt with insufficiently and where it can make a new contribution regarding the understanding of the etymology of those. The words in question are chosen from the Anatolian dialect or Standard-Turkish and are the following: balavurt, bücür, çeçil, garamsa (lames), lenza, marsık and suhra.

In this article it will be analyzed words that have either not been subject to etymological analyses at all or have only been dealt with insufficiently and where it can make a new contribution regarding the understanding of the etymology of those. The words in question are chosen from the Anatolian dialect or Standard-Turkish and are the following: balavurt, bücür, çeçil, garamsa (lames), lenza, marsık and suhra.

Keywords

Etymology, loanwords, balavurt, bücür, çeçil, garamsa (lames), lenza, marsık, suhra

balavurt, bücür, çeçil, garamsa (lames), lenza, marsık ve suhra KELİMELERİNİN ETİMOLOJİSİ

Abstract

Bu yazıda, günümüze değin yapılan etimoloji çalışmalarına konu olmamış veya olmuşsa da etimolojisine yeni katkılar sunabileceği düşünülen bazı kelimeler incelenmiştir. Anadolu ağızlarından veya standart Türkçeden seçilen söz konusu kelimeler şunlardır: balavurt, bücür, çeçil, garamsa (lames), lenza, marsık ve suhra.Türkiye ağızlarındaki Gürcüce ödünçlemeler üzerine çalışırken, Türkçenin Doğu Karadeniz ağızlarıyla Gürcücenin yerel ağızları arasında bazı ortak kelimeler dikkatimi çekti. Bunlardan daha önce etimolojik analizleri yapılmadı. ğını tahmin ettiğim ve kullanım alanları da nispeten geniş olan bazılarını, bu yazıda ele almaya çalışacağım. Bunu yaparken, öncelikle kelimelerin Türkçedeki anlamsal çerçevelerini çizmeyi ve yayılma alanlarını belirlemeyi deneyeceğim. Sonraki aşamada kaynak dildeki şeklini ve anlamını tanımlayıp, kelimeyi tartışarak, en sonunda çevre dillerde tespit ettiğim biçimlerini de vererek önerimi sunmuş olacağım.

Keywords

Etimoloji, ödünçleme, balavurt, bücür, çeçil, garamsa (lames), lenza, marsık, suhra

References

• Ačaṙean, Hračʿeay, Hayerēn armatakan baṙaran, Erevan 1926-1935. Ačaṙean, Hračʿeay, Hayerēn gawaṙakan baṙaran, Tiflis 1913. Aġayan, Ēduard Bagrati, «Hayastan» Hratarakčʿutʿyun, Erevan 1976. Aleksiva, İrfan & Uzunhasanoğlu, Hasan & Bucaklişi, İsmail Avcı, Didi Nenapuan, Lazca-Türkçe, Türkçe Lazca Sözlük, İstanbul 2007. Bjeletić, Marta & Ðokić, Maja & Loma, Aleksandar & Petrović, Snežana & Vlajić-Popović, Jasna & Vučković, Marija, Etimološki Rečnik Srpskog Yezika, C 2, Belgrade 2006. Bläsıng, Uwe, “Hani Peynir! Kuzey-Doğu Anadolu’daki Geleneksel Sütçülük-Peynircilik İle İlgili Terminolojiden Birkaç Örnek”, (Yayımlanmamıştır). Bujas, Željko, Veliki Hrvatsko-Engleski Rjecnik, Zagreb 1999. Cangidze, Venera, “Kartuli Leksiḳa Turkuli Enis Dialekṭebši”, Macne, Enisa da Liṭeraṭuris Seria, № 2, Tbilisi 1980, s. 95-104. Cangidze, Venera, “Anadolu Türk Ağızlarında Gürcüce Sözler (Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Göre)”, Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Sayı 6, Washington, D.C. 1982, s. 45-52. Cangidze, Venera, “Kartuli Subsṭraṭuli Leksiḳa Artvin-Šavšat-Arṭanuǯ-Arṭaanis Turkul Meṭqvelebaši” Ağmosavluri Pilologia, № 5, Tbilisi 1983, s. 81-87. Dankoff, Robert, Armenian Loanwords in Turkish, Wiesbaden, 1995. DS: Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C 1-12, 2. Baskı, Ankara, 1993. Emiroğlu, Kudret, Trabzon-Maçka Etimoloji Sözlüğü, Ankara, 1989. Eren, Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, 2. Baskı, Ankara, 1999. Esbe: Entsiklopedičeskiy slovar’ Brokgauza i Efrona, C XXXVIIIa, St. Petersburg, 1903. Gabašvili, V., Kartuli peodaluri cq̣ ̇ obileba XVI – XVII Sauḳuneebši, Tbilisi, 1958. Ɣlonṭi, Al., Kartuli ḳilo-tkmata siṭq̇vis ḳona, Tbilisi, 1984. Jovanović, Vladimir Ž., “Morphological Means of Expressing Value judgment in English and Serbian” Values across Cultures, Cambridge, s. 213-231, 2014. Kalyoncu, Hasan, Trabzon-Tonya Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Sözlüğü, Tonya, 2001. Kegl: Kartuli enis ganmarṭebiti leksiḳoni, Ertṭomeuli, Redakṭori Arn. Čikobava, M. Čạ bašvili, Tbilisi, 1986. Lane, Edward William, An Arabic-English Lexicon, London, 1863. Lewis, Charlton T. & Short, Charles, A Latin Dictionary, Oxford, 1879. Marr, Nikolay, Grammatika čanskago (lazskago) jazyka s xrestomatijeju i slovarem (materialy po jafetičeskomu jazykoznaniju), St. Petersburg, 1910. Mulasmajic, Nusret, Bosnian-English Dictionary, Turcisms, Colloquialisms, Islamic Words and Expressions, Bloomington, 2011. Nişanyan, Sevan, Sözlerin Soyağacı, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, 4. Baskı, İstanbul, 2009. Nižaradze, Š., Kartuli enis Ačạ ruli dialekṭi, leksiḳa, Batumi, 1971. Papadópoulos, Anthimos Antōniou, Istorikón lexikón tēs pontikēs dialéktou, Athēna, 1958-61. Pehlivan, Sevgi Şenol, Artvin - Ardanuç Ağzından Derlemeler (İnceleme, Derlemeler, Sözlük), Bursa, 1993. Pianigiani, Ottorino, Vocabolario Etimologico della Lingua Italiana, C I, Roma-Milano, 1907. Räsänen, Martti, Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki, 1969. Stachowskı, Stanisław, Osmanlı Türkçesinde Yeni Farsça Alıntılar Sözlüğü, İstanbul, 1998. Steingass, F., A Comprehensive Persian - English Dictionary, Lebanon, First Edition, 1892, New Reprint, 1998. Tietze, Andreas, “Die Zusammensetzung des gewerblichen Wortschatzes in der Provinz Kars”, Zeitschrift für Balkanologie, XVII/1, s. 159-215¸1982. Tietze, Andreas, Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, C I, İstanbul-Wien, 2002. Torun, Hasan, “Ahıska-Şavşat Ağzından Derlemeler”, Bizim Ahıska, S. 17 s. 36-37; S. 18 s. 36-37; S. 20 34-35; 2011, S. 22 s. 40-42; S. 23 s. 45-47; S. 24 s. 24-27; 2012, S. 25 s. 41-43; S. 26 s. 34-35; S. 27 s. 31-34; S. 28 s. 31-33, İstanbul, 2010. TS: Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Baskı, Ankara, 2011. Zanaat Terimleri Sözlüğü, Ankara, 1976. Zedginidze, Giorgi, Ǯavaxuri leksiḳoni, Tbilisi, 2014. Tschenkéli, Kita, Georgisch-Deutsches Wörterbuch, C I-III, Zürich, 1965.